آغاز و انجام؛ خواجه نصیرالدین طوسی اثری از آیت الله حسن حسن زاده آملی

گروه فرهنگی: ما در اینجا تنها به ذکر نکاتی در باره رساله حاضر(آغاز و انجام) که آیه الله حسن زاده آملی در مقدمه تعلیقات خویش بر این رساله آورده اند اکتفا می کنیم. ایشان می فرمایند: " این رساله از آغاز به آغاز و انجام شهرت یافت چنانکه سید حیدر آملی در " جامع الاسرار" به آغاز انجام آن را نام برده است، ولکن جناب خواجه آن را به اسم " تذکره" نام می برد که تذکره در آغاز و انجام است. چنانکه در چند جای دیباچه بدان نص دارد و در تسمیه آن به کریمه ان هذه تذکره فمن شاء اتخذ الی ریه سبیلا تبرک و تمسک جسته است. ″

به گزارش بولتن نیوز، این رساله در واقع سخن از شرح حال انسان در هر عالم است، جز اینکه در فصل دوم و هفدهم و در برخی مواضع دیگر در اثنای سخن به اختصار و ایجاز از آغاز یعنی مبدء تعالی و آمدن انسان از فطرت اولی اشارتی نموده است. نه بدان نحو که مثلا در مبدء و معاد شیخ رئیس و مولی صدرا از مبدء بحث می شود. لذا سزاوار است که این رساله را یکی از رسائل در معرفت نفس یعنی روان شناسی بشناسیم و بدانیم.

" آغاز و انجام" یکی از مآخذ و مصادر علمی حکمت متعالیه، مشهور و معروف به اسفار صدرالمتالهین است... دوستی از عزیزان از محرر این " تذکره" التماس کرد که نبذی از آنچه سالیان راه آخرت مشاهده کرده اند، از انجام کار آفرینش شبیه بآنچه در " کتاب" منظور است و بر زبان انبیاء و اولیاء علیهم السلام مذکور از احوال قیامت و بهشت و دوزخ و غیر آن ثبت کنند بر آن وجه که اهل بینش مشاهده می کنند...

بیشتر بخوانید:اخلاق اسلانی؛ مبحث آفات زبان از مکاسب محرمه شیخ اعظم انصاری، اثری از حسین میرزاخانی

بدانکه راه آخرت ظاهر است و راهبران معتمد و نشانهای راه مکشوف و سلوکش آسان، ولیکن مردم از آن معرضند، و کاین من آیه فی السموات و والارض یمرون علیها و هم عنها معرضون. اما سبب آسانی سلوک آنست که این راه همانست که مردم از آنجا آمده اند. پس آنچه دیدنیست یکبار دیده است و آنچه شنیدنیست یکبار شنیده است ولیکن فراموش کرده است... انسان با دو دست قوه علامه و قوه عماله سازنده خود است. علمی که مشخص نفس ناطقه انسانی است در تحصیل آن موشکافی باید تا به حق اصابت کند و به حقیقت برسد. این دقتی و اعمال نظری است که از مو باریک تر است، و عملی مشخص بدن انسان من حیث هو انسان است و چون علمی حقیقی انسان ساز است حد متوسط افراط و تفریط است که از شمشیر تیزتر است...

جزای عمل صالح فضل الهی است که به معونت روح است لهذا مضاعف می شود یکی تا هزار و چهارصد و زیاده. و جزای عمل غیر صالح عدل الهی است که به معونت نفس است لهذا یکی را یکی می رسد...

(آغاز و انجام/ خواجه نصیرالدین طوسی/ مقدمه و شرح و تعلیقات: آیت الله حسن حسن زاده آملی/ ۲۳۲ صفحه/ سال ۱۳۶۶/ ناشر: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)