فراز و فرود دودمان پهلوی، اثری از جهانگیر آموزگار

گروه فرهنگی: فرضیات اصلی پیرامون سرنگونی سلسله پهلوی را می توان به ۵ رده اساسی بخش کرد:

به گزارش بولتن نیوز، ۱. طغیان با ریشه های مذهبی بر ضد حکومت غیرمذهبی شاه ۲.طغیان خودجوش مردم در برابر آهنگ پرشتاب غربی کردن کشور ۳.اعتراضی که در تورم، بیکاری و رکود اقتصادی زاده شده بود ۴. مقابله جویی با حکومت خودکامه و جبارانه ۵.توطئه ای که در خارج بر ضد یک پادشاه مستقل و میهن پرست چیده شد...

انقلاب ها را غالبا به آسانی نمی توان تعریف کرد و در طبقه بندیهای رایج جای داد. فراوانی انتشارات تجلیات و تجربه پیرامون برخوردهای اجتماعی و انقلابات، خود نمایانگر پیچیدگی و ناهمگونی عقاید و دریافت ها در این زمینه است. برخی از صاحب نظران معتقدند که اصلاح انقلاب فقط از یک جریان خبر می دهد و خالی از هر گونه محتوایی است.

به اعتقاد اینان تنها معنای انقلاب این است که گروهی که در راس امور و در متن قدرت بودند از طریق کاربرد وسایلی خارج از حوزه قانون، جای را به بیرون از مهار انسانی برده و یا توسط یک حرکت آگاهانه سیاسی بر ضد حاکمان وقت شکل گرفته باشد. تعریف بالا به قوت خود باقی است و به هدفها و نتایج حاصل از انقلاب کاری ندارد.

بیشتر بخوانید: قدرت خواندن از سقراط تا توییتر، اثر فرانک فوردی

در باور برخی دیگر انقلاب راستین آن است که ارزشهای اخلاقی، نهادهای سیاسی، ساختارهای اجتماعی، و رهبری ملی را بطور بنیانی دگرگون کند. باید بر شکل تعریف انقلاب این نکته نیز افزوده شود که مسیر نهایی و جهت پایانی یک انقلاب اصیل ممکن است بطور چشمگیری با هدف نخستین آن تفاوت پیدا کند. انقلاب ایران با برخی تعاریفی که برای انقلاب شده انطباق دارد و با برخی دیگر منطبق نیست...

آیت ا... خمینی و پیروان مذهبی او و نیز برخی از پشتیبانان خارجی آنها انقلاب فوریه را یک قیام روحانی توصیف کرده اند. آنها کوشیده اند تا سرنگونی دودمان پهلوی را در حکم پیروزی ایمان اسلامی بر حکومت غیرمذهبی معرفی کنند. ناظران خارجی چنین نظر داده اند که آن بحران نشانه ای پیشتاز بوده که از اعاده برخی قدرت اسلام شیعی در جامعه ایران از طریق رد فرهنگ غربی و بازگشت به خلوص اسلامی خبر می داد. آیت الله خمینی در بیانیه ای که به تاریخ ۲۷ جولای ۱۹۷۹ چندی پس از بازگشت پیروزمندانه خود به تهران و پذیرش رهبری عالیه کشور صادر کرد اعلام داشت جنبش مقدس اخیر ایران ضد در صد اسلامی بود.

- این جنبش تنها به دست توانای روحانیون و با پشتیبانی ملت بزرگ اسلامی ایران بوجود آمد.... در بازنگری بر آنچه رفته است می توان گفت که بنای پرابهت پادشاهی و پهلوی، نه به این سبب که طراحی کاملی نداشت و یا در ساختمان آن رعایت استواری نشده بود فروریخت ، بلکه علت فروریختن آن بنا، موریانه هایی بودند که از درون پایه های آن را می جویدند و نهی می کردند. تا هنگامی که تکانهای اجتماعی- اقتصادی برخاسته از نارضائیهای گوناگون، در شکل تظاهرات دانشجویی بر ضد اختناق، طرد و تخطئه و اقدامات اصلاحی توسط عناصر مذهبی، طرفداری روشنفکران از اصل سلطنت و نا حکومت یا اعتراض خاموش بازار به سلطه دولت بر امور( کسب و کار)، کوچک و پراکنده بود، بنا نیز در برابر آن تاب می آورد. اما هنگامی که داربست های حساس نگاهدارنده نظام در اثر ضعف هایی که به یکدیگر پیوسته بود دچار فرسودگی شدند، با فرارسیدن تکان عظیم ماههای پایانی سال ۱۹۷۸ دیگر قوت استقامتی باقی نماند. و با وادادن شالوده زیربنا، تاسیسات سنگین و شکننده زیرین نیز یکباره مانند خانه ای که از ورق بازی برپا شده باشد ناگهان فروریخت...

فراز و فرود دودمان پهلوی/نویسنده: جهانگیر آموزگار/ مترجم: اردشیر لطفعلیان/۶۸۸ صفحه/سال ۱۳۷۵/ ناشر: مرکز ترجمه و نشر کتاب