واکاوی ماهیت سفر تیلرسون به منطقه

گروه بین الملل: مصطفی مطهری* در یادداشت پیش  رو که پیرامون برنامه، سیاست ها، اهداف و چشم اندازهای مقامات ایالات متحده آمریکا در منطقه خاورمیانه  نگاشته شده، نویسنده معتقد است: سفر رکس تیلرسون وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا به منطقه علاوه بر دربردارنده بودن مطالبات منطقه ای ایالات متحده آمریکا در خاورمیانه و اتفاقات اخیر در رابطه با بالاگرفتن تنش ها میان قطر و ائتلاف چهارگانه عربی بر علیه قطر با رهبری سعودی ها، در بردارنده تغییرات مواضع دولت آمریکا از طرفداری و بی طرفی فعال به میانجیگری فعال با در نظر گرفتن معیارهای راهبردی و شاخص های هدف گذاری شده آنها در عرصه سیاستگذاری های منطقه ای می باشد.

به گزارش بولتن نیوز، متن این یادداشت که به صورت اختصاصی در اختیار خبرنگار ما قرار گرفته به شرح زیر می باشد: 

در واقع آنچه که در این یادداشت در پی تحلیل و واکاوی آن هستیم نکات مفروضی از برنامه، سیاست ها، اهداف و چشم اندازهای مقامات ایالات متحده آمریکا در منطقه خاورمیانه می باشد که در زیر به صورت موردی با توجه به ضرورت ها و اهمیت این ضرورت ها بدان آنها اشاره خواهیم کرد:

از جمله اهداف اولیه و بنیادین از تصمیم و اقدام به سفر اخیر از سوی تیلرسون به منطقه، رایزنی های دوجانبه و حتی چند جانبه با سعودی و کشورهای همسو با سعودی (امارات، بحرین و مصر) و حتی دعوت از کویت برای شرکت در نشست های چند جانبه، یافتن و پیدا کردن راه حلی در جهت پایان دادن و یا کم کردن شدت مناقشه اخیر به محوریت سعودی و قطری است. در واقع آمریکا به عنوان کشور متحد و حامی فرامنطقه ای کشورهای عربی حوزه خلیج فارس از این طریق درصدد است با جلوگیری از افزایش تنش میان طرفین سعودی – قطری، زمینه ها را برای مفاهمه و عادی سازی روابط میان آنها را فراهم سازد.

پیاده سازی روند مصالحه و سازش با بدیل های آمریکایی از جمله اهداف دیگری می باشد که در ذیل اهداف و برنامه های سفری تیلرسون در منطقه قابل رصد و پیگیری است. در واقع ایالات متحده آمریکا دریافته است که تشدید تنش ها در منطقه بویژه در میان کشورهای حوزه خلیج فارس (سعودی و قطری) قابلیت آن را دارد که مناسبات منطقه ای را با چالش همراه سازد. بطوریکه این اختلافات از یکسو نه تنها بر تضعیف کردن ترتیبات منطقه ای همچون شورای همکاری خلیج فارس که در ائتلاف با آمریکا هستند، خواهد انجامید بلکه زمینه را برای اثرگذاری بیش از پیش جمهوری اسلامی ایران در تحولات منطقه ای فراهم خواهد کرد. در واقع از نظرگاه آمریکایی ها این تنش ها رابطه علت و معلولی و معناداری میان متحدین و ضعیف شدن آنها با تقویت جبهه ایران و نزدیک شدن ریزش های ائتلاف عربی – آمریکایی (مانند آنچه که در مدت اخیر با آغاز درگیری میان قطر با عربستان سعودی اتفاق افتاده است و به نزدیک شدن قطر به ایران انجامیده است) به جمهوری اسلامی ایران دارد که باید به هر طریقی و با هر وسیله ای از منعقد شدن بیشتر آن جلوگیری کرد.

رویکردهای افشاگرایانه قطر در رابطه با اقدامات تروریستی و عوامل تروریستی منتسب به سعودی از حوادث یازده سپتامپر گرفته تا حمایت های مادی- لجستیکی و معنوی سعودی های از تروریست های القاعده و داعش در یمن در چند سال اخیر با آغاز بحران در یمن از سال 2014 تاکنون نیز در زمره عواملی است که دولت مشتری مدار ترامپ را به ضرورت میانجیگری برای حل اختلافات مجاب کرده است. چرا که در فلسفه تجاری حق با مشتری بودن ترامپ و بازاریابی های منطقه ای وی برای فروش تسلیحات در جهت احیا اقتصاد داخلی آمریکا که در دسته بندی های شعاری ترامپ در جریان تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری همواره به آن تاکید داشت، عربستان سعودی از جمله متقاضیان مهم و خریدارهای متحول کننده اقتصاد آمریکا و در زمره کشورهای است که تمام تلاش خود را برای تبدیل شعارهای انتخاباتی ترامپ به واقعیت از طریق قراردادهای بی نظیر نظامی، تسلیحاتی و اقتصادی کرده است؛ و لذا از این رو دست بکار شدن دولت آمریکا برای پایان دادن به روند افشاگرانه قطر در جهت تخریب سعودی در نزد افکار عمومی در جامعه جهانی، می تواند کمترین کاری باشد که باید از سوی آنها برای نجات عربستان سعودی انجام گیرد.

از سوی دیگر نیز تنش اخیر میان عربستان سعودی و قطر به نوعی به عاملی در جهت تقسیم و اختلاف در صفوف متحدین و مؤتلفین آمریکا در منطقه خاورمیانه و در جهان اسلام شده است. بطوریکه با تشدید اختلافات میان سعودی و متحدین آن با قطر و تهدیدات رو به افزایش آنها از قطر، زمینه برای دو شقه کردن ائتلاف های مصنوعی از ناتوی عربی تا ائتلاف اسلامی و ... فراهم شده است. در واقع قرار گرفتن ترکیه و حتی پاکستان در کنار قطر و حمایت آنها در برابر جبهه سعودی، بحرین، امارات و مصر به مثابه ایجاد موانع و محدودیت های بیشتر در مسیر برنامه ها و اهداف منطقه ای ایالات متحده آمریکا و روند امنیتی سازی های چندجانبه آنها از چند محور از طریق همکاری و همراهی کشورهای عربی – اسلامی با رژیم صهیونیستی می باشد. در واقع اتفاقات چالشی و روبه تنشی از این دست پاشنه آشیل اهداف سیاستگذاری شده منطقه ای آمریکا در خاورمیانه می باشد.

بر این اساس و بر مبنای نکات بیان شده فوق، گفتنی است که دولت و مجموعه تصمیم گیرندگان در ایالات متحده آمریکا رهیافت برون رفت از چالش های پیش روی سیاست های آمریکا در منطقه و در رابطه با متحدین منطقه ای خود از عرب و اسلامی را بازبینی و اصلاح استراتژیک اشتباهات تاکتیکی خود با احیا و ترمیم از طریق گفتگوی های مستقیم دو و چند جانبه می بیند.

*دکتری علوم سیاسی