مقدمه ای بر حکومت اسلامی، اثری از استاد شهید مرتضی مطهری

گروه فرهنگی: کتاب حاضر تنظیم شده چهار جلسه درس استاد شهید آیت الله مطهری در حوزه علمیه قم برای چند تن از شاگردان خاص در مهر و آبان سال ۱۴۵۷ هجری شمسی با موضوع " حکومت اسلامی" است... علت انتخاب این موضوع توسط استاد را باید تشدید نهضت اسلامی در آن ماه ها و احساس نیاز بیشتر به تبیین نظام حکومتی اسلام دانست و البته این، داب و روش آن استاد شهید بود که همواره نگاه به آینده داشت و در باره موضوعاتی که پیش بینی می کرد در آینده نزدیک در جامعه به صورت مسئله مطرح خواهد شد چاره اندیشی می نمود و به تبیین آن می پرداخت...در برخی آثار دیگر استاد مانند کتاب آینده انقلاب اسلامی ایران نیز مطالبی مرتبط با موضوع حکومت اسلامی هست که می تواند مکمل این مباحث باشد.

به گزارش بولتن نیوز، قرار بود از اول( سال تحصیلی) امسال بحث اقتصاد را شروع کنیم و ابتدا هم بخش اقتصاد مارکسی از کتاب مارکس و مارکسیسم را متن قرار دهیم. بعد به نظرم چیزی رسید که دیدم بعضی رفقا هم تائید کردند. فعلا یک مسئله خیلی لازم و خاصتری پیش آمده که خیلی هم مورد سوال واقع می شود و آن مسئله" حکومت اسلامی" است... این مسئله خیلی سوال می شود که این " حکومت اسلامی" که می گویید چیست؟ حتی بعضی از آقایان که اخیرا صحبت می کردند تصورشان از حکومت اسلامی حکومت روحانیین است. بعد می گفتند آخر این یک امر غیرعملی است؛ ما که نمی توانیم حکومت کنیم؛ یعنی حکومت اسلامی را همان به اصطلاح" حکومت آخوندی "تصور می کنند. به هر حال برای خود ماها هم باید بگوییم مطلب کاملا روشن نیست.

این بحث قهرا باید در دو بخش مورد بررسی قرار بگیرد: بخش عقلی و بخش نقلی. به عبارت دیگر یک بخشی که فلسفی است؛ آنچه که امروز آن را فلسفه سیاسی می خوانند، قطع نظر از اینکه اسلام در این زمینه جه نظری دارد. بعد که از نظر "فلسفه سیاسی" با مسئله آشنا شدیم و آن مسائل اصلی را دریافتیم که ما در باره چه باید فکر کنیم و نظر اسلام را به دست بیاوریم، آن وقت مراجعه کردن به مسائل نقلی راحت تر و آسانتر خواهد بود...

یادداشت مسائل حکومت
۱. تعریف حکومت
۲. لزوم حکومت
۳. حق حاکمیت
۴. چه کسی شایسته است حکومت کند.
۵‌.شکل و سیستم حکومت
۶. ملاک مشروعیت حکومت
۷. هدف حکومت

اگر حکومت را بخواهیم تعریف کنیم یک وقت هست آنچه را که وجود دارد و وجود داشته به عنوان امری موجود تعریف می کنیم، مثلا حکومت امروز ایران، عراق، شوروی، چین، فرانسه، انگلیس که شکلهای مختلفی دارند و البته جامع مشترک هم برای همه آنها می توان پیدا کرد، و یک وقت حکومت را به عنوان امری که باید باشد می خواهیم تعریف کنیم که قهرا تعریف امر اعتباری خواهد بود و این امور از طریق نوع نیازی که به آنها هست که اعتبار می شوند و از طریق آثاری که بر آنها مترتب می شد تعریف می شوند... پس دولت و حکومت در حقیقت یعنی مظهر قدرت جامعه در برابر هجوم خارجی و مظهر عدالت و امنیت داخلی و مظهر قانون برای داخل و مظهر تصمیمهای اجتماعی در روابط با خارجی...

یک مسئله خیلی اساسی این است: بتابر حق الهی این موضوع مطرح است که حکومت از قبیل ولایت است و نه از قبیل وکالت؛ کمااینکه بنابر حق طبیعی هم این طور قائل اند. بنا بر حق طبیعی، آن طور که نقل می کنند، و مخصوصا بنا بر حق الهی، حکومت از نوع ولایت است، از قبیل ولایتی که پدر بر فرزند دارد، یعنی او فقط مسئول مصالح این فرزند است، نه اینکه مسئول خود این فرزند هم بخواهد باشد. حقی نیست که این فرزند به او داده که کسی بگوید به موجب حق و اختیاری که فرزند به او داده، در شان او تصرف می کند، بلکه حقی است که خدا به پدر داده و او ولایت بر فرزند دارد.

در فقه ولایت حاکم مطرح است. این خیلی با دموکراسی فرق می کند. وقتی ما می گوییم ولایت حاکم، در واقع می خواهیم بگوییم حاکم شرعی بر مردم ولایت دارد، و لهذا به آیه " النبی اولی بالمومنین من انفسهم " استدلال می کنیم، همان ولایتی که خدا بر مردم دارد، منبعث می شود ولایت پیغمبر بر مردم؛ و از آن ولایت منبعث می شود ولایت ائمه بر مردم؛ و بعد، از آن ولایت، منبعث می شود ولایت فقیه بر مردم...

چه کسی باید حکومت کند؟...
کتابهایی که باید مراجعه شود:
۱. آراء و عقاید فارابی
۲.آراء و عقاید اخوان الصفا
۳.سیاست ارسطو
۴.جمهوریت افلاطون
۵.نجات و شفای بوعلی
۶. آزادی فرد و قدرت دولت
۷. سیری در اندیشه سیاسی جهان غرب
۸. کلیات فلسفه پاپکین و اوروم استریل
۹. تنبیه الامه مرحوم نائینی
۱۰.ولایت حاکم آقای خمینی.

(مقدمه ای بر حکومت اسلامی/ مولف: متفکر شهید استاد مرتضی مطهری/ ۱۲۶ صفحه/ چاپ سوم: سال۱۴۰۰/ ناشر: انتشارات صدرا)