سایپا دیزل و تولیدکنندگان روغن موتور به بهانه افزایش نرخ ارز نیما و توافقی قیمت محصولات خود را افزایش دادند

گروه اقتصادی، شرکت سایپادیزل، یکی از مهم‌ترین تولیدکنندگان خودروهای سنگین در کشور، به‌تازگی قیمت محصولات خود را به‌طور چشم‌گیری افزایش داده است. این افزایش، شامل کامیونت‌های ۶ تن، کشنده‌های ۸.۵ تن، کمپرسی‌ها می‌شود. انجمن پالایشگاه های روغن سازی ایران هم مثل سایپا دیزل اقدام به افزایش قیمت روغن موتور کرده است. به گفته این دو، دلیل اصلی این تصمیم، افزایش نرخ ارز در سامانه نیما و بازار توافقی بوده است.

به گزارش بولتن نیوز، پیمان جنوبی در رابطه با اقدامات اینگونه از سوی برخی تولیدکنندگان و تجار ایرانی که به بهانه افزایش قیمت ارز قیمت ها را به سرعت افزایش میدهند اما با کاهش قیمت دلار نسبت به کاهش قیمت محصولات خود اقدامی نمی کنند، نوشت: در نگاه اول، شاید این تصمیم با توجه به هزینه‌های ارزی واردات قطعات یا تامین مواد اولیه تولید روغن موتور در زمان افزایش نرخ ارز توجیه‌پذیر باشد؛ اما مسئله زمانی پیچیده می‌شود که بدانیم نرخ دلار در بازار آزاد از حدود ۱۰۵ هزار تومان به حدود ۸۰ هزار تومان کاهش یافته و این روند با توجه به خوش بینی ها نسبت به مذاکرات ایران و آمریکا و احتمال رفع تحریم ها و پذیرش پالرمو و CFT ادامه خواهد داشت.

به عبارت دیگر در حالی‌که ارز ارزان‌تر شده، قیمت محصولات سایپادیزل و دیگر شرکت های مشابه تولید و مونتاژکار داخلی و پالایشگاه های روغن همچنان به دلیل ساختار انحصاری و تشکیلاتی بسته در حال بالا رفتن است و این وضعیت، تناقضی جدی را در سیاست‌گذاری شرکت‌های تولیدی و عملکرد نهادهای نظارتی را نشان می‌دهد.

افزایش‌های چندلایه در سایپادیزل
طبق گزارش منتشرشده توسط سایپا دیزل، محصولات سنگین سایپادیزل شامل کامیونت 6 تن بدون خواب و خوابدار، کامیونت 8.5 تن خوابدار، کمپرسی KC6*4، کشنده KX520 4*2 و کشنده اقتصادی KL4*2  بین ۱۴ تا ۲۵ درصد گران‌تر شده‌اند.

این افزایش ها در حالی است که در همین بازه زمانی، بسیاری از فعالان اقتصادی منتظر کاهش قیمت‌ها به دلیل افت نرخ ارز بوده‌اند.

این افزایش قیمت در صنعت حمل‌ونقل که تأثیر مستقیمی بر زنجیره تأمین کالا دارد، می‌تواند منجر به افزایش قیمت نهایی بسیاری از کالاهای مصرفی و نهاده های تولید در بازار شود. در واقع، این‌گونه تصمیمات مستقیما روی هزینه حمل و نقل تاثیر گذار بوده و مطمئنا بر کل اقتصاد اثرگذار است و تنها به حوزه خودرو محدود نمی‌شود.

افزایش 12 تا 16 درصدی قیمت روغن بنزینی  و روغن موتور دیزلی

انجمن پالایشگاه‌های روغن‌سازی ایران هم همگام با سایپادیزل، اخیراً در نامه ای به رئیس اداه نظارت بر ناشران گروه شیمیایی و غذایی سازمان بورس از افزایش ۱۲ درصدی قیمت روغن موتور بنزینی و ۱۶ درصدی روغن موتور دیزلی خبر داده و دلیل آن را رشد نرخ ارز نیمایی و توافقی عنوان کرده است. این موضوع باعث شده این سؤال در باره این شرکت هم مثل سایپادیزل مطرح شود که آیا در صورت کاهش نرخ ارز، قیمت‌های این شرکت نیز کاهش خواهند یافت یا خیر.

.

سؤالی که بی‌پاسخ مانده: آیا در صورت کاهش نرخ ارز، قیمت‌ها پایین می‌آیند؟
در ایران، تجربه نشان داده که وقتی نرخ ارز افزایش پیدا می‌کند، قیمت کالاها به‌سرعت بالا می‌رود. اما عکس این قضیه کمتر اتفاق می‌افتد؛ یعنی کاهش نرخ ارز به ندرت منجر به کاهش قیمت‌ها می‌شود. این مسئله اعتماد عمومی را نسبت به سازوکار قیمت‌گذاری مخدوش می‌کند.

حال پرسش مهمی که مطرح می‌شود این است که آیا سایپادیزل و انجمن پالایشگاه های روغن سازی ایران حاضرند در صورت کاهش بیشتر نرخ ارز، قیمت محصولات خود را متناسب کاهش دهد؟ یا اینکه این افزایش قیمت‌ها، بار دیگر به رویه‌ای دائمی تبدیل خواهد شد و مصرف‌کننده ناچار است بار این نوسانات را به دوش بکشد؟

شکاف قیمتی بین بازار آزاد و بازارهای رسمی باعث ایجاد فرصت‌های آربیتراژ

وقتی نرخ ارز در بازار آزاد کاهش پیدا می‌کند، منطقی است که این کاهش به بازارهای رسمی‌تر مثل بازار نیما (نظام یکپارچه معاملات ارزی) و بازار توافقی نیز سرایت کند. اگر این اتفاق نیفتد، ممکن است شکاف قیمتی بین بازار آزاد و بازارهای رسمی باعث ایجاد فرصت‌های آربیتراژ (سودجویی از تفاوت قیمت) شود که می‌تواند به نوسانات بیشتر و حتی بی‌ثباتی در بازار ارز دامن بزند.

اقدام بانک مرکزی در این زمینه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

پایش و به‌روزرسانی نرخ ارز در بازار نیما و توافقی به صورت منظم و هماهنگ با نرخ‌های بازار آزاد، برای جلوگیری از فاصله قیمتی زیاد.

افزایش عرضه ارز در بازار نیما با هدف تأمین تقاضای واردکنندگان و کنترل نرخ‌ها.

ایجاد شفافیت بیشتر در مکانیسم‌های نرخ‌گذاری و معاملات در سامانه نیما و بازار توافقی، برای اطمینان خاطر فعالان اقتصادی.

تسهیل روند دسترسی صادرکنندگان و واردکنندگان به ارز از این بازارها با نرخ‌های واقعی‌تر، متناسب با شرایط بازار آزاد.

نبود رقابت و ضعف نظارت؛ دو عامل تکرار گرانی‌ها
یکی دیگر از دلایل تداوم روند تکراری گرانی ها، انحصاری بودن بازار خودروهای سنگین و نبود رقبای واقعی در این حوزه است. وقتی تولیدکننده احساس کند که مشتری ناچار به خرید است، انگیزه‌ای برای رقابت یا کاهش قیمت نخواهد داشت. از طرفی، نبود نظارت مؤثر از سوی نهادهایی مانند سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان، زمینه‌ساز تداوم رفتارهای یک‌طرفه از سوی خودروسازان شده است.

در یک بازار آزاد و رقابتی، تولیدکننده باید نسبت به تغییرات بازار پاسخگو باشد. اما در وضعیت فعلی، تصمیم‌گیری‌ها بیشتر به نفع تولیدکننده صورت می‌گیرد تا مصرف‌کننده.

راه‌حل چیست؟
برای اصلاح این روند، نیاز به شفاف‌سازی در فرمول قیمت‌گذاری شرکت‌ها وجود دارد. شرکت‌ها باید مشخص کنند که چه درصدی از هزینه‌های تولیدشان وابسته به نرخ ارز است و چرا کاهش نرخ ارز بر خلاف افزایش قیمت دلار تأثیری در قیمت‌ این شرکت ها ندارد.

در عین حال، نهادهای نظارتی باید به‌صورت فعال‌تری وارد عمل شوند و در صورت مشاهده افزایش قیمت‌های غیرمنطقی، نسبت به پیگیری قضایی یا الزام به کاهش قیمت‌ها اقدام کنند.

نتیجه
افزایش قیمت محصولات سایپادیزل پالایشگاه های روغن، آن‌هم در شرایطی که نرخ ارز در حال کاهش است، پرسش‌های جدی درباره منطق قیمت‌گذاری در صنایع بزرگ کشور به وجود آورده است. اگر این روند ادامه یابد، تبعات منفی آن نه فقط دامن‌گیر خریداران خودروهای سنگین و مصرف کننده های روغن موتور می شود، بلکه بر تمام بخش‌های اقتصادی و حتی معیشت عمومی اثرگذار خواهد بود. زمان آن رسیده که سیاست‌گذاران و نهادهای ناظر با دقت بیشتری بر این روندها نظارت کنند و از تکرار این نوع گرانی‌های یک‌سویه جلوگیری نمایند.