ترکیه از تل آویو چه می خواهد؟

گروه بین الملل-مصطفی مطهری*: ترکیه از تمایلش برای احیای روابط با رژیم صهیونیستی پرده برداری کرده است؛ بطوریکه از آغاز گفتگوهای میان آنکارا و تل آویو در سطح امنیتی و اطلاعاتی خبر داده است.

به گزارش بولتن نیوز، این تصمیم ترکیه بعد از پروژه عادی سازی روابط با اعراب در منطقه آغاز شده است. با این حال عامل این تصمیم ترکیه، تبعیت از پروژه سازش اعراب نیست. چرا که ترکیه از سال 1949 با به رسمیت شناختن رژیم اسرائیل با آن روابط رسمی داشته است. از این رو تیره شدن روابط میان طرفین به ماجرای حمله کاندوهای اسرائیلی در سال ۲۰۱۰ میلادی به کشتی امدادی «مرمره» بر می گردد که کمک‌های بشردوستانه ترکیه را به غزه حمل می کرد. اما قطع روابط سیاسی میان آنها در سال 2018 میلادی به دنبال حمله صهیونیست ها به غزه اتفاق افتاد.
اینکه چرا ترکیه تصمیم گرفته است به احیای روابطش با تل آویو روی آورد، به مجموعه ای از عوامل داخلی – منطقه ای و بین المللی ارتباط پیدا می کند. بطوریکه در این باره باید از گزینه های میانجی گرایانه علیف، حضور بایدن در کاخ سفید و حمایت احتمالی آن از جنبش های کردی علیه ترکیه، تحریم های اروپا و آمریکا علیه ترکیه و ... نام برد که تل آویو در بیشتر موارد ذکر شده می تواند در راستای منافع ترکیه، به رفع موانع مذکور بپردازد. به علاوه اینکه تل آویو به واسطه توافق سازش می تواند به مثابه حلقه ای در زنجیره رفع اختلافات اعراب(ریاض، ابوظبی، مصر) با ترکیه باشد.
اما نکته اصلی در این باره، تصمیم گیری های حاکمیتی در آنکارا در این باره است که حول شخصیت اردوغان می چرخد. در واقع اردوغان با رویکرد اعلام عمومی این موضوع در نماز جمعه اولاً تلاش دارد تا واکنش عمومی را به این موضوع بسنجد. دوماً از این طریق درصدد است تا واکنش نخبگان سیاسی و احزاب را در ترکیه مورد ارزیابی قرار دهد. بطوریکه در صورت استقبال عمومی از این تصمیم و مخالفت های احتمالی نخبگان و احزاب با آن، با راهبرد شناور سازی از طریق باز گذاردن فضا برای انتقاد، رویکرد قهری خود را در قبال آن ها عملیاتی می کند.
اما در صورت مخالفت عمومی با این تصمیم، اردوغان این مسئله را رها نمی کند. بلکه با طراحی سناریویی جدید به سمت اقناع عمومی گام برمی دارد. به عبارت بهتر، اردوغان هرگز تسلیم خواست عمومی در این باره نخواهد شد. از این رو اجرای سیاست مزبور را با تاکتیک های گام به گام عملیاتی خواهد کرد.
اما چگونگی و میزان نحوه برخورد با این تصمیم اردوغان در عرصه منطقه ای از سوی فلسطینیان به ویژه حماس که در پیوند ایدئولوژیکی با ترکیه قرار دارد، از جمله نکاتی است که باید به آن توجه ویژه ای داشت. از آنجایی که حماس مدیریت درگیری های سازمان یافته علیه تل آویو در نوار غزه بر عهده دارد، این تصمیم ترکیه می تواند هشداری برای حماس در راستای اهدافش به شمار آید. با این حال حماس در برابر این اظهارات اردوغان سکوت کرده و هنوز واکنشی از خود نشان نداده است. اما آنچه مسلم و بدیهی به نظر می رسد این تصمیم اردوغان در کنه وجودیش، موجب آغاز شکاف ها میان حماس با ترکیه خواهد شد. بطوریکه حماس را از دایره تابعین اسلام سیاسی آنکارا که در حال رقیق شدن و امحاء است خارج می سازد.
واقعیت امر این است که تصمیم به احیای روابط با تل آویو از سوی ترکیه، گویای این موضوع می باشد که ترکیه و رهیافت های بلند پروازانه آنها در راستای توسعه نفوذ از خاورمیانه تا شاخ آفریقا و قفقاز جنوبی با مشکلات عدیده ای روبرو شده است. در واقع تنگنای ایجادی حاصل از این رفتار ترکیه در عرصه سیاست خارجی و منطقه ای بر این امر دلالت دارد که اردوغان برای نجات دستاوردهای منطقه ای اش به سمت تغییر معادلات بازی در میدان های مورد نظرش گام برداشته است. که تل آویو در شرایط فعلی می تواند دارای نقش های میانجی، تأثیربخش، حافظ منافع و دستاوردهای ترکیه از طریق لابی های نفوذش باشد.