برجام و دل بستن های بی مورد و خام اندیشانه به اروپا

گروه بین الملل: مصطفی مطهری*در یادداشت پیش رو که پیرامون مسئله ایران در دوران پسا مک کین نگاشته شده، نویسنده معتقد است: نشست سالانه اخیر مجمع عمومی سازمان ملل متحد، می تواند از اهمیت بالایی برای ایران برخوردار باشد؛ چرا که در این نشست، عیار واقعی اروپا در حمایت از برجام که بزرگترین دستاورد برای حوزه یورو در مقام یک بازیگر بین المللی در یک دهه اخیر محسوب می شود، مشخص می گردد.

به گزارش بولتن نیوز، متن این یادداشت که به صورت اختصاصی در اختیار خبرنگار ما قرار گرفته به شرح زیر می باشد:

در واقع اروپایی ها با سخنان و اظهارات خود در مجمع عمومی سازمان ملل پیرامون برجام، به نوعی نه تنها مواضع واقعی خود را در این اجلاس جهانی نشان خواهند داد، بلکه با ترسیم آینده تضمینی این توافق نامه بین المللی که بعد از خروج ناگهانی واشنگتن از آن با یک نقصیه جدی روبرو شد، خواهند توانست به موقعیت و جایگاه بازیگری خود در عرصه بین المللی بدون اتکا به ایالات متحده آمریکا قدرت بخشیده و بازیابی خود دست یازنند.
اما نکته مهم و قابل تامل در این باره که می تواند قسمت اعظمی از این خوش بینی ها را در باره مواضع اتحادیه اروپا در خصوص برجام و آینده آن را با یک تشکیک مزمن همراه سازد عدم توان، نبود عزم جدی برای کنش و فقدان قدرتی واکنشی است که انتظار می رود اروپا برای حفظ برجام با وجود خروج آمریکا از آن انجام دهد، می باشد. به عبارت دیگر اینکه می توان گفت اروپایی ها علیرغم مطالبه گری های جز به جز و حتی غیرمنصفانه از برجام، از انجام عملی و کارسازِ سیاست های تقویتی برای حفظ برجام در راستای منافع اروپا و ایران بطور جدی و در سطح بالای جهانی واهمه و ترس نهفته ای دارند. ترسی که آینده حیات و زیست سیاسی - هویتی و نهادی اتحادیه اروپا را در چالش رویارویی با واشنگتن قرار خواهد داد. و به تبع آن فوبیای نابودی اتحادیه اروپایی را پیش روی آنها ترسیم می کند.

از آنجا که نشست جاری مجمع عمومی، گردهمایی سران ایالات متحده آمریکا، کشورهای اروپایی و ایران در این نهاد بین‌المللی بعد از خروج آمریکا از «برنامه جامع اقدام مشترک» یا توافق هسته‌ای برجام است، عده ای از کارشناسان و تحلیل گران در عرصه مذکور بر این باور هستند که اختلافات میان «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا با متحدان اروپایی این کشور درباره مسئله ایران و موضوع برجام در اجلاس عمومی سازمان ملل متحد به نمایش خواهد درآمد. اگرچه باید عنوان کرد که این نمایش به اصطلاح اختلاف میان واشگتن و اروپا در مواردی است که تلاش می شود تا واشنگتن از سوی اروپا به این سطح از اقناع برسد و دوباره به توافق برجام بازگردد. اقناعی که با عنوان منافع فراوان برجام برای طرفین معنا پیدا می کند که خروج از آن به منافع آنها ضرر و آسیب های جدی وارد خواهد کرد.
بطوریکه ترزا می نخست وزیر انگلیس در سخنان و اظهارات خود قبل از شروع رسمی کار اجلاس سالانه مجمع عمومی در مصاحبه با رسانه ها عنوان کرد که «برجام مانع دستیابی ایران به سلاح اتمی است، حفظ این توافق را خواستار شد». با این حال وی در ادامه گفت «ما با ایالات متحده هم عقیده هستیم که جنبه‌های دیگری از رفتارهای ایران وجود دارد که باید به آن بپردازیم.». در واقع ترزامی با این ادعا که در این باره دو مسئله وجود دارد و باید بدان ها پرداخته شود، طرح موشک‌های بالستیک و «نحوه رفتار ایران که منطقه را بی‌ثبات می‌کند» به عنوان یک موضوع نه چندان تازه برای ادامه حیات برجام را پیش کشید. موضوعی که فرانسه و رییس جمهور آن یعنی امانوئل ماکرون از آن با نام «توافق مکمل برجام» در روزهای منتهی به خروج واشنگتن از برجام از سخن گفته بود. بطوریکه پیشنهاد فرانسه این بود که آمریکا به برجام پایبند بماند؛ و در مرحله بعد طرف‌ها به تفاهمی مشترک برای محدود کردن برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران برسند. از این رو قدر مسلم این خواهد بود که ماکرون به این موضوعات مطروحی در سطور فوق در نشست اخیر مجمع عمومی اشاره خواهد کرد. و این ها بدان معنا است که اروپا منافع ایران از برجام را در اولویت های بعدی بعد تامین منافع اتحادیه اروپا، راضی نگه داشتن واشنگتن قرار داده است. با این حال نباید فراموش کرد که با توجه به گفته های طرف های اروپایی امضاکننده در برجام در خصوص مسائل موشکی و دفاعی ایران و برنامه پیشنهادی آنها برای محدود و حتی نابود سازی آن، جمهوری اسلامی ایران بارها تأکید کرده با هیچ طرفی بر سر منافع مشروع خود در زمینه دفاعی مذاکره نخواهد کرد.
واقعیت امر این است که کشورهای اروپایی در ماه‌های گذشته علی‌رغم محکوم کردن آشکار و رسانه ای مواضع ایالات متحده آمریکا در خصوص خروج از برجام، هنوز نتوانسته‌اند راهکارهایی عملی برای حفظ منافع ایران ذیل این توافق ارائه کنند. از این رو نشست سالانه مجمع عمومی فرصت مناسبی برای آزمودن دایره توانمندی ها و حدود خطر پذیری اروپاییان خواهد بود. بطوریکه مشخص خواهد کرد که مرز میان سیاست های اعلامی و اعلانی آنها درباره برجام و ایران کجا خواهد بود. بهر رو برای دریافت پاسخ سیاست خارجی یورو باید منتظر ماند و دید آیا دوران حیات سیاست یکی به نعل و یکی به در اروپا به پایان رسیده است یا خیر.

*دکترای علوم سیاسی