موعظه‌های هدفدار اوباما

معهذا اوباما با برجسته سازی نظام دمکراتیک آمریکایی در پی بیان این موضوع بود که نشان دهد تهدیدها اگر در گذشته دارای ماهیت خارجی بوده است، امروز در درون مرزها از جانب خود آمریکایی‌ها در معرض خطر بوده و تهدید می‌گردد. در واقع اوباما با اشاره تلویحی به گفتمان مطروحی از سوی ترامپ، هشدار به ریزش‌های تهدیدی در درون نظام سیاسی و ساختار اجتماعی و اقتصادی در آمریکا را یادآور شد. به عبارتی اوباما در این سخنرانی با اشاره به تهدیدهایی چون نابرابری اقتصادی، شکاف‌های نژادی و فرورفتن بخش‌های مختلف جامعه در حباب‌هایی که افکار و عقاید در آنها بر یک مجموعه از واقعیت‌های مشترک استوار نیست، به ترسیم چالش‌های درونی و شکاف‌های ناشی از هم گسیختگی اجتماعی –سیاسی و سرزمینی برآمده از مرزبندی‌های شکل گرفته پرداخت که به دنبال ناهمخوانی و ناهمسانی‌های اجتماعی با سامان سیاسی از گفته‌ها و اظهارات دولت جدید را شکل گرفته است. بطوریکه وی برای روشن ساختن این تهدیدات و دامنه و گستره آن برای اقشار مختلف آمریکایی عنوان کرد اگر چیزی نیاز به تغییر و ترمیم دارد باید خود را آماده کنید و دست به سازماندهی بزنید. اگر از مقام‌هایی که انتخاب کردید ناامید هستید، کاغذ بردارید، امضا جمع کنید و خود کاندید شوید. بنوعی می‌توان این گفته‌های اوباما را که با پروایی توام در تلویح و لفافه و بدون اشاره مستقیم به شخصی خاص (ترامپ) بیان شده است را دنباله چالش و نزاع بی پایان دمکرات‌ها با جمهوری خواهان و اخیراً با ترامپ دانست.

در این راستا اوباما در عرصه ترسیم سازی فضاهای حاکم در عرصه جهانی و تهدیدات ناشی از این فضای آشوبناک بین المللی برای آمریکا و نظام آمریکایی سازمان یافته در درون مرزهای این کشور و در عرصه بین المللی دو محور را به عنوان منابع تهدیدی مورد توجه و سخنرانی قرار داد. وی ابتدا با طرح تهدیدات ناشی از رقابت میان کشورها و ائتلاف‌های دولت – ملت بر علیه نظام و نظم آمریکایی به رقبایی نظیر روسیه و چین اشاره کرد. در واقع او با بالقوه دانستن این تهدیدات از سوی روسیه و چین که در عرصه‌هایی با قابلیت بالفعل شدن همراه شده است ادعا کرد که این رقبای جهانی آمریکا هرگز نخواهند توانست خود را به آنها نزدیک کنند و یا اینکه در عرصه نفوذ جهانی به پای آمریکا برسند. در واقع اوباما با این پیش شرط به قدرت و نفوذ جهانی آمریکا تاکید کرد که این پیشرو بودن تا زمانی ادامه دارد که ما ارزش‌های خود را مورد احترام قرار دهیم و آنها را رها نکنیم.

اوباما در رابطه با تهدیدات سازمان یافته دیگر که نظم آمریکایی و هژمونی آن‌ها را در عرصه بین المللی مورد چالش و تهدید قرار داده است به موضوع تروریسم اشاره کرد. در واقع از نظر رییس جمهور چند روز مانده به پایان آمریکا، نظام جهانی نمی‌تواند صرفاً بر مبنای قدرت نظامی یا مناسبات ملی باشد و عمل کند بلکه باید بر مبنای اصول حکمرانی قانون، حقوق بشر،‌ آزادی دین و عقیده و تجمع و رسانه آزاد باشد. فلذا این نظام با این اصول‌ها اکنون به چالش کشیده شده است که نخستین چالش از جانب روان‌پریشان افراطی است که خود را از جانب اسلام معرفی می‌کنند. اوباما با بیان اینکه تهدیدی که هر یک از این افراد برای دموکراسی ما ایجاد می‌کنند فراتر از بمب‌گذاری یا شلیک موشک است آنها را به نمودی از واهمه تغییر تشبیه کرد که ترس از افرادی که با زبان دیگری سخن می‌گویند و عبادت می‌کنند را بازنمایی می‌کنند. نکته مهم در این باره که از زبان اوباما بیان شد این است که وی با تفکیک میان مسلمانان آمریکا و این مسلمانان (روان‌پریشان افراطی) ادعا کرد که مخالف تبعیض علیه مسلمانان آمریکایی است که به اندازه آنها میهن پرست هستند.

اوباما در ادامه سخنرانی خود با توجه به وضعیت رو به پایان دوران ریاست جمهوری‌اش و با علم به اینکه این آخرین سخنرانی وی به عنوان ریس جمهور ایالات متحده است در کنار مسائل عنوان شده فوق به برنامه‌های اقتصادی و اجتماعی فراگیر در جامعه مانند طرح بیمه و سلامت (اوباما کر) در هشت سال تصدی‌اش اشاره کرد و به عنوان یک الگو و برنامه هدفمند از آن یاد کرد. در واقع بنا به ادعای اوباما، ایالات متحده آمریکا در دوران ریاست جمهوری وی به ازای هر دو گامی که به سمت جلو برداشته و حرکت کرده است در مواردی دور اندیشانه یک گام به عقب برداشته است. در واقع هدف وی از عنوان کردن دو گام به جلو و یگ گام به عقب ارائه سیاستگذاری های کارشناسی شده و هدفمند برای اعتلای جایگاه جهانی کشورش به مخاطبین بود. بطوریکه وی مدعی شد که جهت حرکت آمریکا در این دوران در بلندمدت همواره با حرکت به سمت جلو تعریف شده است.

بهر حال ایراد این سخنان با تفکیک محورهای سخنرانی از سوی اوباما را باید در یک پیش فرض مرکزی و مبنای واحد تحلیل کرد. بطوریکه تاکید مکرر بر ساختار دمکراتیک در ایالات متحده آمریکا و در معرض تهدیدات قرار داشتن آن در داخل و خارج که اوباما بطور سربسته و پوشیده به آن اشاره کرده است با ترامپ و اظهارات چالشی از سوی وی ربط پیدا می‌کند. به عبارتی ادعاهای مبنی بر تهدیدات برای آمریکا در عرصه داخلی و خارجی و گوشزد کردن حق دمکراتیک مردم به آنها برای بی اثر کردن این تهدیدات بطور مستقیم و غیر مستقیم به ترامپ و فرآیند انتخاب بزعم وی (اوباما) غلط ترامپ برمیگشت. در واقع هر آنچه اوباما از آن با نام و به اسم تهدید از آن سخن گفت پیامد بیرقی است که ترامپ با اتخاد رویکردهای چالشی خود آن را برافراشته است.

*دکتری علوم سیاسی