کنش یا واکنش؟!

گروه بین الملل: مصطفی مطهری*در یادداشت پیش رو که به بهانه تمدید تحریم ها توسط امریکا نوشته شده، معتقد است طرح تمدید تحریم‌ها برعلیه ایران موسوم به «ISA» توسط مجلس نمایندگان و سنا در آمریکا موجب ایجاد واکنش‌های تهاجمی از جنس کلامی و گفتاری و گاهاً شتاب زدهِ دستوری به عنوان توصیه از سوی کسانی شده است که نه تنها در زمره دولتمردان تعریف نمی‌شوند بلکه در صف تحلیل گران واقع بین و ریز بین ادراکی از موضوع حقوقی برجام و الزامات حقوقی – بین المللی برای هریک از کشورهای موجود در برجام نیز قرار نمی‌گیرند.

از این رو این گروه از مفسران ریش سفید دروغین در این حوزه بدون توجه و مطالعه به تبعات مخرب مسمومیت زای آن‌ها از برجام در جامعه، با ریختن هیزم در آتش دشمن به دنبال ایجاد مرزبندی‌های تفکیکی در درون کشور هستند؛ بطوریکه بجای حل مسئله و توصیه بر پیگیری‌های حقوقی و قانونی در نظام بین الملل از طریق مذاکره و چانه زنی با دیگر کشورهای امضا کننده در برجام و سازمان‌های بین المللی و یادآوری رژیم‌های حقوقی بین المللی برای دفاع از حقوق حقه ایران، با ساده لوحی به دنبال پاک کردن صورت مسئله و انحراف از رویه‌های حقوقی - جهانی هستند.

در واقع شتابزدگی و سردرگمی در واکنش‌های کلامی و گفتاری در چند روز گذشته در سطح رسانه‌ای و در عرصه سیاسی کشور موجب عکس العمل مقامات آمریکا در کنگره و کاخ سفید شده است. بطوریکه در این راستا «لیندسی گراهام» نماینده جمهوری‌خواهان کارولینای جنوبی در سنا، واکنش ایرانی‌ها به تمدید تحریم‌ها را به سروصدای بی حاصل توصیف کرده است و مدعی شده است شاید سال دیگر تحریم‌های جدیدی نیز بر این تحریم اعمالی اضافه شود.

از سوی دیگر «مارک تونر» معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز در پی اظهارات عجولانه و شتابزده در کشور در پی تصویب تمدید تحریم‌ها از سوی آمریکا، با اشاره به گفته مقامات ایرانی که تصویب این قانون در کنگره آمریکا را دهن‌کجی به روح برجام بوده و در صورت ابلاغ آن از سوی «باراک اوباما» نقض برجام عنوان کرده‌اند. با این حال وی با بیان این که قانون مزبور برای اجرایی شدن فقط به امضای اوباما نیاز داردکه بنا گفته‌های مکرر کاخ سفید، اوباما نسبت به امضای آن دریغ نخواهد کرد، اظهار کرده اگرچه ایران در برابر تمدید قانون تحریم‌ها به لفاظی روی آورده است اما اطلاعی در دست نیست که تا کنون در این خصوص، از طریق کانال دیپلماتیک و یا حقوقی شکایتی کرده باشد. وی همچنین با اشاره به جایگاه بین المللی برجام و مسئله حقوقی بودن آن، مدعی شد «هر کدام از اعضای توافق (ایران و 1+5) مختار بر تبعیت و پایبندی بر تعهدات در برجام هستند و می‌توانند که از توافق خارج شوند و کسی نمی‌تواند مانع آنها شود؛ اگرچه تاکنون ایران به برجام پایبند بوده و نشانه‌ای تمایل برای خروج از توافق در آنها ندیده‌ایم.»

با این حال تبعات این رفتارهای واکنشی عجولانه موجود در کشور از سوی آمریکا نیز به این جا ختم نشد بطوریکه «جان کربی» سخنگوی وزات خارجه آمریکا باتصریح این موضوع که تمدید تحریم‌های از نظر دولت آمریکا غیر ضروری بوده، اظهار کرد که تمدید تحریم‌ها در تعارض با برجام نبوده و دولت آمریکا همچنان نسبت به تعهدات خود در قبال این توافقنامه پایبندخواهد ماند. وی با این ادعا که این تحریم‌ها همان تحریم‌هایی بوده‌اند که تا کنون نیز جریان داشته‌اند و تمدید آن‌ها بمعنی افزودن ماده تازه‌ای به این مجموعه نبوده و صرفاً این مجموعه را بمدت 10 سال دیگر تمدید کرده است از آن با نام تحریم‌های 'پاکیزه' یاد کرد که در نقش عاملی بازدارنده عمل خواهد کرد.

در واقع با توجه اتفاقات رویدادی در زمینه تمدید تحریم‌ها در ایالات متحده آمریکا و نحوه مواجهه و برخورد داخلی با این موضوع و پیوند دادن آن به برجام و نادیده گرفتن جنبه بین المللی آن و دخیل بودن دیگر کشورها به در جریان شکل گرفتن آن، نکته مهم و بنیادین در این عرصه، عدم تعجیل در تصمیم گیری و اقدام به عمل از یکسو و حقوقی کردن مسئله مذکور و سوق دادن اعتراضات بحق خود به سمت مسائل حقوقی در عرصه بین المللی با طرح موضوع به عدم پایبندی آمریکا به تعهدات خود در زمینه پایان دادن به تحریم‌های یکجانبه خود بر علیه کشور در برجام از سوی دیگر، دنبال نمودن مطالبات خود و تأمین منافع ملی کشور از نظام بین الملل است.

خلاصه کلام اینکه در رابطه با جریان شکل گرفته از موضوع تمدید تحریم‌ها و نقض برجام از این طریق، نکات محوری با عنایت به ترتیبات داخلی و بین المللی برای کشور با کلید واژه رسیدگی‌های حقوقی و قانونی مطالبات کشور میسر می‌شود. در واقع حفظ متانت داخلی در وحدت و یکپارچگی در کشور، تاکید بر منشور واحد داخلی درمواجهه با این فرآیند تخریبی و تحمیلی در کنار مورد توجه و مورد اهمیت قرار دادن سازمان‌های بین المللی برای در خدمت گرفتن و به استخدام درآوردن رژیم‌های حقوقی در عرصه بین المللی خواهد توانست از شکل گیری هرگونه اتمسفر نفاق و دو دستگی از یکسو و انزوا سازی در سطح جهانی از سوی دیگر برای کشور جلوگیری بعمل آورد.

*دکتری علوم سیاسی