جز خداوند کسی غیب نمی‌داند

گروه دین و اندیشه: حجت الاسلام دکتر سوزنچی از اساتید دانشگاه، هر روز یک آیه قرآن را با ترجمه و چند حدیث تفسیری و چند نکته در تدبر آن آیه منتشر می کند. بولتن نیوز نیز در راستای ترویج چنین اقدامات ارزشی این سلسله مطالب را به صورت روزانه منتشر می کند.

به گزارش خبرنگار بولتن نیوز، در مطلب امروز به آیه 47 سوره قلم پرداخته شده و در آن آمده است:

أَمْ عِنْدَهُمُ الْغَيْبُ فَهُمْ يَكْتُبُونَ

سوره قلم (68) آیه 47

ترجمه
یا [مگر] غیب به دست آنهاست و آنها [از روی آن] می‌نویسند؟!

حدیث
1) از امیرالمومنین ع در فرازی از خطبه‌ای که به خطبه اشباح معروف است، آمده است: و بدانید که راسخان در علم (آل‌عمران/7) کسانی‌اند که اقرار به جهل‌ در فهم آنچه در پس پرده‏هاى غيب است، آنان را از اقدام به گشودن درهای بسته امور غیبی بى‏نياز کرده است؛ پس خدا اين اعتراف آنان به ناتوانى از رسيدن بدانچه بر آن احاطه علمی ندارند را ستوده است، و پرهیز از فرو رفتن در آنچه را که تکلیفی برای بحث و بررسی آن ندارند، «رسوخ» [= راسخ بودن در علم] نامیده است‏...    نهج البلاغه، خطبه91

2) ضریس روایت کرده: نزد امام باقر ع بودیم؛ ابوبصیر گفت: عالِمِ شما چه می‌داند؟ [محدوده علمِ شما امامان اهل بیت ع تا چه اندازه است؟] امام ع فرمود: جز خداوند کسی غیب نمی‌داند؛ و اگر عالِمِ ما [= هر یک از ما امامان اهل بیت ع] به خودش واگذار شود، مانند برخی از شما خواهد بود! لیکن لحظه به لحظه به او القا می‌شود. سپس فرمود: نه، به خدا سوگند، عالِم هیچگاه جاهل نخواهد بود؛ خداوند جلیل‌القدرتر و بزرگتر از آن است که طاعت بنده‌ای را واجب کند سپس علم آسمان و زمینش را از او در پشت پرده بدارد؛ سپس فرمود: علمِ آن هیچگاه از او محجوب و در پرده نیست.            الخرائج و الجرائح، ج‏2، ص780

تدبر

1️⃣ کافران و تکذیب‌کنندگان پیامبر ص ادعا داشتند که اگر بهشتی در کار باشد، وضعیت آنان از مسلمانان (= کسانی که تسلیم حقیقت شده‌اند) اگر بهتر نباشد، بدتر نیست. در واقع حکم کردند که خداوند مسلمان و مجرم را یکسان پاداش می‌دهد (قلم/35) در آیات قبل این ادعا را از ابعاد مختلف به چالش کشید. آخرین چالش این است که «مگر غیب نزد آنهاست و آنها می نویسند» درباره اینکه مراد از «غیب» و «نوشتن» چیست، هم مفسران و هم مترجمان معانی مختلفی برداشت کرده‌اند که با توجه به قاعده امکان استفاده از یک لفظ در چند معنا، بعید نیست اغلب – یا شاید همه – اینها مد نظر بوده باشد.

غیب:

مرتبه غیب اشیاء که همه امور از آن مرتبه تنزل می‌یابند؛ و سوال از اینکه آیا غیب نزد آنهاست، یعنی آیا آنها مسلط بر و اختیاردارِ عالم غیب هستند؟ (المیزان، ج‏19، ص387)
لوح محفوظ که در آن مغیبات (امور غیبی) ثبت شده است. (تفسير الصافي، ج‏5، ص82؛ ابن‌عباس، به نقل مجمع‌البیان، ج9، ص257؛ البحر المحیط، ج9، ص576؛ الکشاف، ج4، ص596)

علم به صحت آنچه ادعا می‌کنند، که فقط خودشان از این علم برخوردارند (مجمع‌البیان، ج10، ص512) و از دیگران غایب و پنهان است (ترجمه خسروی)

علم غیب (ترجمه‌های فولادوند، مجتبوی، مکارم شیرازی، خواجوی، آیتی، کاویانپور، نوبری)

آگاهی از عالَم غیب (ترجمه الهی قمشه‌ای) و اسرار غیب و نهان (ترجمه قرائتی و رضایی)

نوشتن:

کتابت به معنای جاری شدن قضا و قدر در عالم است؛ یعنی آیه می‌فرماید آیا آنها مسلط بر و اختیاردارِ عالم غیب هستند و جریان یافتن قضا و قدر امور به دست آنان است که چنین حکم می‌کنند؟ (المیزان، ج‏19، ص387)

نوشتن مطلب از روی لوح محفوظ و استدلال کردن بدان در برابر پیامبر ص (تفسير الصافي، ج‏5، ص82؛ ترجمه مشکینی)

حکم کردن بر اساس غیب (الخرائج و الجرائح، ج‏3، ص1012)

نوشتن به منظور سند داشتن و اطمینان شخصی و نیز متقاعد کردن دیگران (مگر نزدشان «علم غيب» است كه آن را مى‏نويسند و به ديگران مى‏دهند؟! ترجمه مجتبوی، مکارم شیرازی، انصاریان، حلبی، فیض الاسلام، گرمارودی، خسروی)

یادداشت کردن خبرهای نهان، یعنی آيا از عالم غيب آگاهند و خبرهاى نهان را يادداشت مى‏كنند (ترجمه طاهری)

2️⃣ علم غیب حقیقتا تنها از آن خداست و جز خداوند هیچکس غیب نمی‌داند.

سوال: آیا با توجه به این همه گزارشات غیبی‌ای که از پیامبر اکرم ص و امامان ع رسیده، آیا می‌توان پذیرفت که آنان غیب نمی‌دانستند؟

در برابر این سوال، بر اساس آیات و روایات چند گونه پاسخ می‌توان داد:

الف. این علم غیبی که از غیر خدا نفی می‌شود، استقلال در این علم است، یعنی تنها خداست که مستقلا علم به غیب دارد؛ و هیچکس علم به غیب ندارد، مگر اینکه خداوند، هر مقدار که صلاح بداند، به او بدهد؛ چنانکه این مضمون در قرآن کریم صریحاً بیان شده است: عالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلىَ‏ غَيْبِهِ أَحَدًا؛ إِلَّا مَنِ ارْتَضىَ‏ مِن رَسُولٍ: [خداوند] عالم به غیب است، و كسى را بر غيب خود آگاه نمى‏كند، مگر آن فرستاده‌ای [= پیامبر یا فرشته] را که بپسندد. (جن/26-27)

ب. هرچند خداوند خودش از علم غیب خود به برخی از بندگان برگزیده داده و عملا آنها چنین علمی دارند؛ اما ادب دینی اقتضا می‌کند که علم غیب را از غیر خدا نفی کنیم، و در این گونه موارد هم بگوییم این علمی است که خداوند لحظه به لحظه بر اولیای خود آشکار می‌کند.

ج. آن علم غیبی که از غیر خدا نفی شده است علم به مطلق غیب است، که چنین علمی خاص خداست و هیچکس چنین بهره‌ای از علم ندارد [چرا که خود خداوند هم غیب است و علم به کنه ذات او برای غیر او ممکن نیست]

انتهای پیام/#