گروه دین و اندیشه: حجت الاسلام دکتر سوزنچی از اساتید دانشگاه، هر روز یک آیه قرآن را با ترجمه و چند حدیث تفسیری و چند نکته در تدبر آن آیه منتشر می کند. بولتن نیوز نیز در راستای ترویج چنین اقدامات ارزشی این سلسله مطالب را به صورت روزانه منتشر می کند.
به گزارش خبرنگار بولتن نیوز، در مطلب امروز به آیه 43 سوره قلم پرداخته شده و در آن آمده است:
خاشِعَةً أَبْصارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ وَ قَدْ كانُوا يُدْعَوْنَ إِلَی السُّجُودِ وَ هُمْ سالِمُونَ
سوره قلم (68) آیه 43
ترجمه
دیدگانشان خاضع [= با خواری و ذلت، به زمین دوخته شده]، ذلت آنان را دربر گیرد؛ و اینان بودند که به سجده دعوت میشدند و سالم بودند.
نکات ترجمه ای
ترْهَقُهُمْ
ماده «رهق» را برخی بر این باورند که در اصل در دو معنا به کار رفته است: یکی در معنای اینکه چیزی روی چیز دیگر را بپوشاند، و دوم در معنای عجله و تاخیر؛ و از باب نمونه، دو آیه «وَ لا يَرْهَقُ وُجُوهَهُمْ قَتَرٌ وَ لا ذِلَّةٌ» (یونس/26) «فَلا يَخافُ بَخْساً وَ لا رَهَقاً» (جن/13) را به ترتیب بر این دو معنا تطبیق دادهاند (معجم المقاييس اللغة، ج2، ص451) برخی سعی کردهاند معنای دوم را به معنای اول برگردانند؛ مثلا گفتهاند تعبیر «أَرْهَقْتُ الصّلاة» که به معنای «نمازم را به تاخیر انداختم» از این باب است که وقت بعدی میآید و وقت این نماز را میپوشاند. (مفردات ألفاظ القرآن، ص367) برخی هم بر این باورند که اصل این ماده در مورد «پوشاندن با امری ناخوشایند» به کار میرود (نه مطلق پوشاندن) و مفاهیمی مانند عجله و تاخیر و ... هم از مصادیق امور ناخوشایندی است که چیز دیگری را میپوشاند (التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج4، ص247) در هر صورت، این ماده و مشتقاتش جمعا 10 بار در قرآن کریم به کار رفته است.
تمامی عبارات «خاشِعَةً أَبْصارُهُمْ» و «تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ» و «قَدْ كانُوا يُدْعَوْنَ إِلَی السُّجُودِ» و «هُمْ سالِمُونَ» هر یک به لحاظ نحوی «حال» (قضیه حالیه) از عبارت قبل میباشند، و حال و روز این افراد گناهکار را شرح میدهند (إعراب القرآن الكريم، ج3، ص372)؛ و در واقع، معنای این عبارات، چنین است: آنها دعوت به سجده میشوند، در حالی که دیدگانشان خاضع است، در حالی که ذلت آنان را دربر میگیرد؛ در حالی که اینان بودند که به سجده دعوت میشدند، در حالی که سالم بودند.
البته چنانکه برخی تذکر دادهاند که در میان این عبارات میتوان عبارت «تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ» را عبارت استینافی (یعنی جمله مستقل، و نه حال از ماقبل خود) دانست (إعراب القرآن (نحاس)، ج5، ص11)
حدیث
1) از امام صادق ع درباره این سخن خداوند عز و جل که «و اینان بودند که به سجده دعوت میشدند و سالم بودند» روایت شده است که: یعنی آنان توانایی آن را داشتند که بدانچه امر شده بودند تمسک ورزند و آنچه را که از آن نهی شده بودند ترک کنند؛ و بدین جهت مبتلا شدند؛ سپس فرمودند: برای هیچ بندهای از آنچه خدا بدان امر یا از آن نهی کرده، قبض و بسطی [= تنگنا یا گشایشی در انجام یا ترک آن امر و نهی] رخ نمیدهد مگر اینکه از جانب خداوند در آن مورد، ابتلاء، و قضا و قدری نهفته است. المحاسن، ج1، ص279؛ التوحيد (للصدوق)، ص349 ؛ مجمع البيان، ج10، ص510
2) از امام صادق ع روایت شده است: به خداوند متعال سوگند، قطعاً زیان نکرده است کسی که حقیقت سجده را – ولو یک بار در عمرش – بجا آورده باشد؛ و رستگار نشود کسی که در مثل چنین حالتی بخواهد خدا را فریب دهد، که همانند کسی است که خود را فریب داده: غافل و بیتوجه به آنچه خداوند متعال برای سجدهکنندگان از بشر در دنیا و آخرت مهیا نموده است؛ و هیچگاه از خداوند متعال دور نشود کسی که در سجده بخوبی به خداوند تقرب جست؛ و هرگز به او نزدیک نشود کسی که بیادبی ورزید و حرمتش را ضایع کرد به اینکه دلش در حال سجده به غیر او تعلق پیدا کرده بود؛ پس سجده کن، سجده کسی که خود را در برابر خداوند متواضع و ذلیل میبیند، و میداند که از خاکی آفریده شده که خلائق آن را لگدمال میکنند و از نطفهای ترکیب یافته که هرکسی آن را خوار و بیمقدار میشمرد؛ و پدید آمده در حالی که قبلا نبود؛ و خداوند حقیقت سجده را راهی برای تقرب به سوی خویش با دل و سرّ و روح قرار داده است؛ پس هرکه به او نزدیک شد، از غیر او دور شود؛ آیا نمیبینی که در ظاهر هم سجده حاصل نشود مگر به اینکه انسان از همه اشیاء چشم بپوشد و هرآنچه که به دیده آید از او محجوب گردد؟ خداوند متعال امر باطن را نیز همین گونه اراده کرده است ... . مصباح الشريعة، ص91-92
3) از امام رضا ع از پدرانشان از امیرالمومنین ع از رسول الله ص روایت شده است: کسی که بخواهد دینداری کند [= خدا را بپرستد] بدون شنیدن، البته که خداوند او را به فنا و نابودی میکشاند؛ و کسی که بخواهد دینداری کند با شنیدن از غیر دروازهای که خداوند عز و جل برای خلائق باز کرده است، شرک ورزیده است؛ و دروازهای که بر وحی خداوند تبارک و تعالی مورد اطمینان است، [حضرت] محمد ص میباشد. عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج2، ص9
تدبر
1️⃣ کسی که در دنیا و در حالی که توان و اختیار داشت، اهل خشوع و سجده در پیشگاه خدا نباشد، در آخرت چنان ذلت و خواری او را فرامیگیرد که آثار این خشوع در چشمانش هم نمایان است؛ اما دیگر چه سود!
تاملی با خویش
یا در زندگی کوتاه دنیا خاشع باشیم و در عمر جاودان آخرت سرافراز؛ یا در دنیا از خشوع سرباز زنیم و تا ابد خوار و ذلیل گردیم!
2️⃣ چرا در میان این همه اعضای بدن ویا به جای اسم بردن از کل بدن، از خشوع «دیدگان» سخن گفت؟
الف. مجرم رویی برای سر بلند کردن و نگاه کردن ندارد. (تفسیر نور، ج10، ص187)
ب. در نگاه هرکس همه احوالات وجودی او را میتوان خواند. یک انسان را ممکن است مجبور کنند که در ظاهر در برابر کسی زانو بزند و خود را خاشع نشان دهد، اما اگر واقعا خاشع نباشد در چشمانش میتوان این را خواند. زمانی چشم خاشع میشود که خشوع سراسر وجود، و ظاهر و باطن وی را فراگرفته باشد.
3️⃣ ذلت قیامت فراگیر است (تفسیر نور، ج10، ص187) و تمام وجود شخص را میپوشاند.
4️⃣ سجده در برابر هرکس، در حالت عادی، علامت ذلیل بودن است، اما در پیشگاه خداوند مساله برعکس است! کسانی را ذلت میپوشاند که اهل سجده بر خداوند نبودهاند و در قیامت هم توان سجده ندارند! و کسانی که اهل سجدهاند بر طارم اعلی نشینند:
به قول حافظ شیرازی
گدای کوی تو از هشت خلد مستغنی است
اسیر عشق تو از هر دو عالم آزادست
https://ganjoor.net/hafez/ghazal/sh35/
به قول شاه نعمت الله ولی:
پادشاهی چه بندگی خداست
بندگی کن که پادشاه گداست
از هوا بگذر و خدا را جو
هرچه غیر از وی است باد هواست
https://ganjoor.net/shahnematollah/ghazalshv/sh190/
5️⃣ مقصود از این که «به سجده دعوت میشدند در حالی که سالم بودند» چیست؟
الف. وقتی در دنیا بودند از آنان خواسته میشد در برابر خداوند سجده کنند و تسلیم باشند و سرکشی نکنند؛ و آن موقع توانایی این کار را داشتند اما سرباز میزدند. (المیزان، ج19، ص385)
ب. مقصود این است که در دنیا به نماز فراخوانده میشدند اما آنها تمرد کرده، نماز نمیخواندند. سعید بن جبیر گفته اینان کسانی بودند که حی علی الفلاح را میشنیدند اما پاسخ نمیگفتند. (مجمعالبیان، ج10، ص510)
ج. مقصود همه طاعات است و از این جهت به سجده اشاره شده که بزرگترین طاعت است. (البحر المحیط، ج10، ص248)
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com