برای دنیا کار هم نکنید روزیش می رسد/ در آخرت تا عملی نباشد روزی نمی دهند

گروه دین و اندیشه: حجت الاسلام دکتر سوزنچی از اساتید دانشگاه، هر روز یک آیه قرآن را با ترجمه و چند حدیث تفسیری و چند نکته در تدبر آن آیه منتشر می کند. بولتن نیوز نیز در راستای ترویج چنین اقدامات ارزشی این سلسله مطالب را به صورت روزانه منتشر می کند.

به گزارش خبرنگار بولتن نیوز، در مطلب امروز به آیه 46 سوره قلم پرداخته شده و در آن آمده است:

أَمْ تَسْئَلُهُمْ أَجْراً فَهُمْ مِنْ مَغْرَمٍ مُثْقَلُونَ

سوره قلم (68) آیه 46  

ترجمه

یا [مگر] از آنان مزدی می‌طلبی که آنان زیر بار تاوان [آن] گرانبارند؟!

نکات ترجمه ای

«مَغْرَمٍ»

ماده «غرم» در اصل دلالت می‌کند بر همراهی و ملازمت؛ (معجم المقاييس اللغة، ج‏4، ص419) «غُرم» به معنای آن چیزی است که انسان ادای آن را برعهده می‌گیرد بدون اینکه خودش ضرر یا خسازتی به دیگران زده باشد (مفردات ألفاظ القرآن، ص606) و ظاهرا بر همین اساس است که برخی اصل این ماده را به معنای التزام و تعهد به ادای چیزی یا کاری دانسته‌اند که آن کار به خودی خود بر او واجب و لازم نبوده؛ و آن را معادل کلمه فارسی «تاوان» معرفی‌کرده‌اند (التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج‏7، ص213)

«غریم» و «غارم» (الْغارِمِين‏؛ توبه/60) به کسی می‌گویند که دِین (بدهی)ای برعهده اوست (مفردات ألفاظ القرآن، ص606)  و برخی در تفاوت «غُرم» و «دین» گفته‌اند که به هر بدهکاری‌ای «غرم» نمی‌گویند، بلکه «غُرم» در جایی است که شخص بدون اینکه خودش اقدامی انجام داده باشد (مثلا قرض گرفته یا خسارتی به کسی زده باشد) مسئولیت پرداخت بدهی‌ای برعهده‌اش آمده، مانند جایی که شخصی ولی و سرپرست شخص دیگری است ویا به هر دلیلی ادای دِینِ کس دیگری را برعهده می‌گیرد (التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج‏7، ص214)

«غَرام» آن شدت و مصیبتی است که به انسان می‌رسد (إِنَّ عَذابَها كانَ غَراماً؛ فرقان/65) و در واقع، آن عذاب و شری است که دائما همراه انسان باشد (كتاب العين، ج‏4، ص418؛ مجمع البحرين، ج‏6، ص126) «مَغرَم» (توبه/98؛ طور/40؛ قلم/46) مصدر میمی و به معنای «غرامت» و تاوان است. (التحقيق، ج‏7، ص214) «اغرام» یعنی کسی را بدهکار (غرامت‌دار) کردن است و «مُغرَم» اسم مفعول آن می‌باشد (إِنَّا لَمُغْرَمُونَ بَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ‏؛ واقعه//66) (التحقيق، ج‏7، ص214)

ماده «غرم» و مشتقات آن تنها همین 6 بار در قرآن کریم به کار رفته است.

حدیث

1) از امیرالمومنین روایت شده است که سه چیز انسان را به فتنه می‌اندازد؛ و سومین آنها را محبت درهم و دینار [پول، طلا و نقره] دانسته، توضیح دادند: کسی که درهم و دینار را دوست بدارد بنده دنیاست؛ و عیسی بن مریم ع فرمود: دینار دردِ دین است؛ و عالِم طبیب دین است؛ پس هرگاه دیدید که طبیبی درد را به سوی خود می‌کشد او را متهم بشمرید [= به او بدگمان شوید] و بدانید که او خیرخواه دیگران نیست.     الخصال، ج‏1، ص113

2) از امام صادق ع روایت شده است که: حضرت عیسی بن مریم ع به اصحابش فرمود: برای دنیا کار می‌کنید، در حالی که در دنیا روزی‌تان بدون این کارها هم می‌رسد؛ اما برای آخرتتان کاری نمی‌کنید، در حالی که در آخرت جز با عمل روزی نمی‌دهند؟! وای بر شما که چه بد عالمانی هستید! اجرت می‌گیرید و کار انجام نمی‌دهید! زود است که صاحبِ کار، کارش را بطلبد؛ و زود است که از دنیا به ظلمت قبر منتقل شوید! چگونه خواهد بود حال و روز آن کس از اهل علم که راهش به سوی آخرت است اما رویش به سوی دنیاست؟! و آنچه که بدان میل دارد، چه اندازه به او ضرر خواهد زد، به جای اینکه سودش دهد؟!     الأمالي (للطوسي)، ص208

3) روایتی از امام امام صادق ع نقل شده که ایشان هفت گروه از عالمان را که در هفت دَرَکِ جهنم [درجات جهنم] جای خواهند گرفت برشمرده‌اند: فرازهایی این روایت بدین قرار است: از علما، برخی دوست دارند که علمشان را انباشت کنند و از آن برندارند! [= به علمشان نمی‌کنند؛ یا اینکه علمشان را در اختیار دیگران قرار نمی‌دهند] ؛ اینان در دَرَکِ اول از جهنم‌اند... و از علما، برخی علمش را فقط نزد صاحبان مال و مقام می‌گذارد [فقط در ازای پول یا برای کسب قدرت علمش را در اختیار دیگران قرار می‌دهد] اینها در دَرَکِ سوم از آتش‌اند ...  الخصال، ج‏2، ص353

تدبر

1️⃣ کسی که رسالت و پیام الهی را ارائه می‌کند، برای خدا کار می‌کند و انتظار ندارد که مردم مزد او را بدهند.

شاید به همین جهت است که در احادیث تذکر داده‌اند که از عالمی که دنبال پول و دنیاست برحذر باشید؛ چون او برای خودش کار می‌کند و دلسوز دیگران نیست ؛ و انسان نمی‌تواند دینش را از کسی بگیرد که دنبال منافع خودش است.

2️⃣ کسی که رسالت و پیام الهی را ارائه می‌کند، از مردم اجرتی طلب نمی‌کند تا بهانه‌ای برای زیر بار حق نرفتن، باقی نماند.

پس، اگر کسی برای تبلیغ دین از مردم اجرت طلب کرد و مردم به او و سخنانش بی‌اعتنایی کردند، بهانه موجهی به دست مردم داده و لذا حق ندارد به خاطر این برخورد مردم با او شاکی باشد!

3️⃣ چرا از پیامبر ص پرسید که «مگر از آنان مزدی می‌طلبی»، و مانند آیات قبل، مستقیما از خودشان و یا به عنوان شخص ثالث سوال را مطرح نکرد  و مثلا نفرمود «مگر از شما - یا از آنها - مزدی طلب شده»؟

الف. شاید از باب تسلی پیامبر ص است؛ بدین بیان که آنان وقتی زیر بار دعوت پیامبر ص نمی‌رفتند بر پیامبر سخت می‌آمد و خدا می‌خواهد به او بگوید تو خودت را ناراحت نکن؛ زمانی جای ناراحتی بود که از آنها مزد می‌خواستی؛ اما مگر تو از آنها مزد خواسته‌ای که نپذیرفتن آنها تقصیر تو باشد؟! (تفسیر کبیر (فخر رازی)، ج28، ص219)

ب. آنها مشرک بودند و روسای آنان دائما از آنان اجر و مزد طلب می‌کردند؛ اما پیامبر ص از آنان اجری طلب نمی‌کرد؛ و اینکه پیامبر ص این را به آنان مطرح کند برایشان کوبنده‌تر است: چرا شما از آن رؤسائی که از شما اجرت طلب می‌کنند پیروی می‌کنید اما به سخن من که از شما مزدی هم نمی‌خواهم اعتنایی نمی‌کنید. (تفسیر کبیر، ج28، ص220)

4️⃣ چرا تعبیر «أجر» را به کار برد و مثلا نفرمود «آیا چیزی یا مالی یا ... از آنها می‌طلبی»؟

کلمه «اجر» به معنای «کارمزد» (پاداشی در ازای کار انجام شده) است و در جایی به کار می‌رود که به ازای آن، کارِ کاملا مفید و سودمند به حال مخاطب انجام شده باشد که مخاطب حاضر باشد برایش هزینه دهد؛ لذا شاید اشاره است به اینکه این کار پیامبر چنان برای آنها سودمند است که اگر شما قدرش را می‌دانستید همه اموال و بلکه جانتان را فدای او می‌کردید؛ با این حال او اجری از شما مطالبه نکرده است. (تفسیر کبیر، ج28، ص220)