بیوتکنولوژی کشاورزی

به گزارش بولتن نیوز، کشاورزی استراتژیک ترین و مهمترین صنعت هر کشوری است، چرا که تامین کننده خوراک و کالاهای اساسی است که حیات بشر بطور مستقیم به آن وابسته است. با افزایش جمعیت و محدودتر شدن منابع طبیعی، اهمیت کشاورزی مدرن بیش از هر زمان دیگری احساس می شود. چالش همواره پیش رو، تامین مواد غذایی برای جمعیت رو به رشد کره زمین است.

روش های سنتی زراعت و باغبانی نشان داده است ظرفیت لازم برای تامین نیازهای جمعیت انسانی را ندارد. از طرف دیگر بهره برداری بیش از حد صنعت کشاورزی از منابع طبیعی مانند آب و خاک نه تنها سبب فقیر شدن این مخازن طبیعی شده، بلکه کیفیت وکمیت محصولات تولید شده را به شدت کاهش داده است. در بسیاری از کشورهای جهان برای جبران این کمبود از کودهای شیمیایی استفاده می شود، تجمع بیش از حد ترکیبات شیمیایی در خاک و بافت های گیاهی عواقب هولناکی مانند افزایش سرطان و بیماری های خاص را در انسان و دام سبب شده است.

راه حل چیست؟

بیوتکنولوژی یا همان زیست فناوری، تنها راه نجات بشر، حفظ محیط زیست و بالا بردن کیفیت و کمیت تولیدات کشاورزی است. بیوتکنولوژی یک علم میان رشته است که دارای شاخه های متعددی مانند پزشکی، دارویی، شیمیایی و .. است. اما شاید بتوان گفت مهمترین شاخه علم بیوتکنولوژی، کشاورزی است. وجود محصول سالم به مقدار کافی سبب پیشگیری از بسیاری بیماری ها در انسان و دام شده و هزینه های سرسام آور درمان و دارو رو بطور چشمگیری کاهش می دهد.

برای روشن تر شدن اهمیت این موضوع با مهندس محمد خیاط تهرانچی متخصص بیوتکنولوژی کشاورزی و مدیر سامانه اگرینت صحبت کردیم، وب سایتی که خود را با عنوان سامانه بیوتکنولوژی کشاورزی اگرینت معرفی می کند.

مدیر وب سایت اگرینت اظهار داشت: زیست فناوری کشاورزی دارای تکنیک های زیادی است که از جمله مهمترین و کاربردی ترین آن ها کشت بافت و ریزازدیادی و تولید و استخراج متابولیت های ثانویه است. هر دو این تکنیک ها سال ها است که در ایران فراگیر شده و بطور تجاری و تحقیقاتی مورد استفاده قرار می گیرند.

بخش های دولتی و خصوصی کشور هر دو به تولید دانش بنیان محصولات زیست فناوری کشاورزی مشغول هستند که البته بار تولیدات مهم و اصلی این صنعت را بخش خصوصی به دوش می کشد.

کشت بافت گیاهی

مهندس تهرانچی کشت بافت را مهمترین تکنیک تولید نهاده های گیاهی می داند و بیان می کند: بخش باغبانی کشور نیاز به نهاده های سالم، اصیل و با کیفیت دارد تا بتواند محصولات با کیفیتی نیز تولید کنند. نهاده های باغی مانند پایه های رویشی و زایشی، نهال های مثمر و غیر مثمر و همچنین تولیدات گلخانه ای مانند نشا گیاهان دارویی، صیفی جات و البته گیاهان زینتی همگی در آزمایشگاه ها به روش کشت درون شیشه ای تولید می شوند.

ضرورت استفاده از کشت بافت

مدیر وب سایت اگرینت ادامه داد: از آنجایی که هزینه راه اندازی آزمایشگاه های کشت بافت و گلخانه های سازگاری بالا است، تنها دو دسته از گیاهان صرفه اقتصادی برای تولید دارند.

دسته اول: گیاهانی که تولید طبیعی آن ها مانند قلمه زدن، بذر، پاجوش و ... در طبیعت سخت و کند باشد مانند گیاه دارویی آنغوزه و یا تعداد محدودی گیاه تولید کند که پاسخگوی نیاز کشاورزی کشور نیست، مانند نخل خرما که پاجوش های بسیار کمی تولید می کند. گیاهان منخب حتما باید دارای تقاضای زیادی در بازار باشند که توجیه هزینه بالای تولید را داشته باشد.

دسته دوم: گیاهان کمیاب یا در معرض انقراض که ممکن است انتظار برای زادآوری طبیعی آن ها سبب از بین رفتن دائمی شود. درخت بلوط ایرانی  نمونه ای از همین گیاهان است. بلوط ایرانی پشتوانه اکوسیستم جنگل های زاگرس و بخشی از هویت مردمان زاگرس نشین است که سال ها است با آتش سوزی های مداوم، قطع بی رویه و حمله آفات و بیماری ها در معرض خطر نابودی قرار گرفته است. خوشبختانه ما در اگرینت موفق شدیم پروتکل کامل کشت بافت و سازگاری درخت بلوط ایرانی با نام علمی Quercus Brantii Var. Persica را به دست آوریم.

در کشت بافت و ریزازدیادی این امکان را داریم تا با استفاده از سلول های پیکری گیاه، بدون انجام لقاح و تشکیل بذر، تعداد انبوهی گیاه دقیقا مشابه پایه مادری تولید کنیم. مهمترین مزایای گیاهان تولید شده به روش کشت بافت را علاوه بر سرعت بالای تکثیر می توان به شرح ذیل خلاصه کرد:

• تولید گیاهان عاری از هر نوع آلودگی و بیماری
• تولید گیاهان دارای خلوص ژنتیکی بالا
• باردهی یک دست باغات و گلخانه ها
• سهولت در برداشت محصولات به دلیل همزمانی در باردهی
• مقاومت نسبی بالاتر در برابر آفات و بیماری ها در مقایسه با تولیدات سنتی

هم اکنون گیاهان زیادی در کشور ایران به روش کشت بافت و ریزازدیادی تولید می شوند که برخی از شناخته شده ترین آن ها عبارتند از:

آلوئه ورا، استویا، گل محمدی، نخل خرما، بلوبری، گردو، پایه های رویشی سیب، گلابی، هلو، گیلاس، پسته، بادام، فندق، بذر سیب زمینی (مینی تیوبر سیب زمینی) و لیست بلند بالایی از گیاهان زینتی، دارویی، هسته دار و ...

اهمیت تولیدات کشت بافت در اندازه ای است که ما در اگرینت بخشی بعنوان بازار کشاورزی اگرینت راه اندازی کردیم که در آن تولیدکنندگان گیاهان کشت بافت می توانند رایگان از خدمات آن استفاده کنند.

با توجه به این واقعیت که ایران، کشوری کم آب با اراضی محدود برای کشاورزی است، اهمیت و درک جایگاه فناوری های نوین از جمله زیست فناوری گیاهی می تواند علاوه بر تامین نیازهای داخلی، برگ برنده ای در ارز آوری و صادرات غیر نفتی کشور باشد.