شایعات 70 درصد بیشتر از مطالب صحیح بازنشر می شوند

گروه رسانه: انتشار یک خبر در مورد کودکی که در اثر گرسنگی خودکشی کرده است در شبکه های اجتماعی چند روزی فضای جامعه را ملتهب می کند. نتیجه تحقیق بعدی از والدین کودک نشان می دهد مرگ کودک در اثر پیچیدن طناب دور گردن وی حین بازی با همسالان پیش آمده و رسانه منتشر کننده خبر هم این مطلب را به نقل از یک کانال تلگرامی ناشناس منتشر کرده است. سوالی که پیش می آید این است که چه عواملی به تاثیرگذاری چنین مطلبی که نمونه ای از ده ها شایعه ای است که به شکل روزانه در فضای شبکه های اجتماعی نشر میشود، کمک می کند.

به گزارش بولتن نیوز، نتیجه یک تحقیق منتشر شده در مجله ساینس نشان می دهد که شایعات و مطالب دروغ با سرعت، عمق و دامنه بسیار بالاتری از مطالب درست در شبکه های اجتماعی منتشر می شود. به عنوان مثال این نتایج نشان می دهد شایعات حدود شش برابر سریعتر از اخبار دروغ منتشر می شوند.

همچنین شایعات به طور میانگین به میزان 70 درصد بیشتر از مطالب صحیح بازنشر می شوند و این مساله در تمامی گروه های موضوعی مانند اقتصادی، سیاسی، حوادث طبیعی و ... صادق است. تحقیق اشاره دارد که تحریک احساساتی مانند ترس، نفرت و تعجب از جمله مهمترین ابزارهای سازندگان شایعات برای تاثیرگذاری بالاتر بر مخاطب بوده است.

خبر مورد اشاره در این مطلب نیز تقریبا تمامی مولفه های لازم برای درگیر شدن احساسات مخاطب را دارا است. خانواده ای که از فقر فقط نان داشته اند که بخورند. بعد همان نان هم گیرشان نمی آید و در نتیجه کودک خانواده با انداختن طناب به گردن خود خودکشی می کند. بار دراماتیک و تراژدی گونه مطلب آنقدر بالا است و احساسات فرد را درگیر می کند که به عقل اجازه تحلیل غیر منطقی بودن گزاره های کنار هم گذاشته شده در خبر را نمی دهد.

محققان ساینس معتقدند یکی از مهمترین دلایل چنین پدیده ای این است که کسانی که شایعات را می سازند بر خلاف نقل کنندگان اخبار صحیح، خود را در بند واقعیت محدود نکرده اند و به همین دلیل امکان مهندسی اجتماعی دقیق تر بر روی مخاطب و درج محتوایی که ذهن خواننده را بیشتر درگیر کند، برایشان سهل تر است.

همان طور که در تحقیق ساینس اشاره شد، معضل اجتماعی نشر سریع و تاثیرگذاری شایعات و اخبار دروغ مختص ایران نیست. بسیاری از کشورهای غربی نیز با اشکال حادی از این پدیده اجتماعی دست و پنجه نرم می کنند. در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا دموکرات ها معتقد به نقش کلیدی انتشار شایعات با استفاده از داده های فیس بوک علیه کاندیدای منتخب این حزب توسط ستاد ترامپ و با همکاری موسسه کمبریج آنالیتیکا در شکل دهی نتایج بودند و طرفداران ترامپ نیز متقابلا این حزب را به انتشار اخبار دروغ در رسانه های وابسته به دموکرات ها علیه کاندیدایشان متهم می کردند.

البته تاثیرگذاری شایعات مجازی محدود به دنیای سیاست نیست. به عنوان مثال به نوشته مجله فربس بسیاری از شرکت ها با انتشار اخبار نادرست توانسته اند ارزش سهام خود را به شکل قابل توجهی در بورس دستکاری کنند. فوربس همچنین اشاره می کند که نقل و بازنشر یک شایعه در توییتر در مورد زخمی شدن باراک اوباما در یک انفجار در سال 2016 باعث کاهش ارزش 130 میلیارد دلاری ارزش سهام بازار بورس آمریکا شده است.

توجه به ارتقا سواد رسانه ای امروز در بسیاری از کشورهای غربی (که بعضا خود در انتشار این نوع اخبار در کشورهای دیگر نقش دارند)، مورد توجه جدی قرار گرفته است. در بعضی از این کشورها این عنوان در سرفصل های آموزشی مدارس و دانشگاه ها گنجانده شده است.

اما علی رغم آثار زیانبار قابل توجه این پدیده در ایجاد فضای یاس و ناامیدی اجتماعی در کشور در سال های اخیر و موجی از این مطالب که به شکل هدفمند جهت این امر در رسانه ها منتشر می شود و استفاده از آن در مسائل سیاسی و انتخاباتی (که اوج آن در انتخابات سال گذشته ریاست جمهوری مشاهده شد) هنوز تدبیر جدی در زمینه ارتقا مهارت استفاده از شبکه های اجتماعی و رسانه ها در بین گروه های مختلف مردم اندیشیده نشده است و این امری است که قطعا نهادهایی مانند وزارت آموزش و پرورش، ارشاد و آموزش عالی می بایست نسبت به آن احساس مسوولیت کنند.

میثم ظهوریان

انتهای پیام/#