اسراییلی ها سر آمریکا کلاه اتمی گذاشتند؟

گروه بین الملل، پایگاه «بولتن دانشمندان اتمی» در گزارشی به بررسی وضعیت تسلیحات اتمی اسراییل پرداخته است. در این گزارش به بررسی توان موشکی، هوایی و زیردریایی اسراییل و امکان استفاده از بمب های هسته ای با استفاده از این توان پرداخته شده است. در ادامه بخش اول این گزارش تقدیم می گردد.

به گزارش بولتن نیوز،  با وجود اینکه دولت اسرائیل در اختیار داشتن سلاحهای اتمی را تکذیب یا تأیید نمینماید، اما به طور کلی دوست و دشمن متفق القول هستند که اسرائیل سلاح اتمی در اختیار دارد، تقریباً نزدیک نیم قرن است که وضعیت چنین است. شواهد این نتیجه گیری از زمان برآوردهای قبلی ما در سال 2002 تقویت گردیده است، خصوصاً به لطف اسناد جدیدی که تحت قانون آزادی اطلاعات آمریکا و دیگر منابع آزاد قابل دسترس به دست دانشمندان رسیده اند.

ما به این نتیجه می رسیم که بسیاری از ادعاهای عمومی درباره وسعت زرادخانه  هسته ای اسرائیل دچار اغراق بوده است. برآورد ما این است که ذخیره  زرادخانه هسته ای اسرائیل تقریباً شامل 80 کلاهک هسته ای قابل حمل توسط دهها موشک ، چند اسکادران جنگنده و احتمالاً چند موشک کروز دریایی است.

 سیاست هسته ای اسراییل

از اواخر دهه  60، تمام دولتهای اسرائیل سیاست ابهام هسته ای را اتخاذ نموده اند. بدین صورت که علیرغم اذعان به این امر که اسرائیل گزینه ساخت سلاحهای اتمی را محفوظ می دارد، اما در اختیار داشتن سلاحهای اتمی و اینکه در این صورت تا چه حد عملیاتی هستند را در هاله ای از ابهام باقی می گذارند. از اوسط دهه 60 این سیاست به صورت علنی بیان گردیده است و اخیراً نیز مجدداً توسط «بنیامین نتانیاهو»، نخست وزیر اسرائیل مورد تأکید قرار گرفته است. وی در سال 2011 گفت:« ما نخستین کسانی نخواهیم بود که سلاحهای اتمی را به خاورمیانه معرفی کرده اند.»


این جمله به شدت فریبکارانه به نظر میرسد، چرا که مدتهای مدیدی است که دولتها و متخصصان به این نتیجه رسیده اند که اسرائیل زرادخانه عظیمی از کلاهکهای هستهای (احتمالاً به صورت مونتاژ نشده) به وجود آورده است که برای حمل با موشکهای بالستیک و هواپیما طراحی گردیده اند. عقل سلیم حکم می کند که کشوری که کلاهک های هسته ای را برای حمل توسط وسائل نقلیه توسعه داده باشد، صرف نظر از حالت عملیاتی آنها، این تسلیحات را به خاورمیانه آورده است. اما دولت های اسرائیل تفسیرهای گوناگونی از واژه «معرفی کردن» ارائه داده اند، تا جایی که به نظر می رسد عقل سلیم در این مورد جوابگو نباشد.

اسناد از طبقه بندی خارج شده مذاکرات آمریکا با اسرائیل در سال های 1969-1968 در مورد فروش و تحویل هواپیمای فانتوم F-4 نشان می دهند که کاخ سفید به خوبی از این موضوع آگاهی داشت که «آنها [اسرائیل] به نحوی واژه [«معرفی کردن»] را تفسیر نموده بودند که قادر باشند تا زمان عدم آزمایش، استقرار یا علنی ساختن تسلیحات هسته‍ ای آنها را در اختیار داشته باشند.» در یاداشتی که برای رئیس جمهور نیکسون درباره برنامه هسته ای اسرائیل تهیه شده بود، «هنری کیسینجر»، مشاور امنیت ملی آمریکا بیان داشت: «این برنامه ای است که در آن اسرائیلی ها مرتباً ما را فریب داده اند، و حتی امکان دارد که از ما سرقت نیز کرده باشند».


هر دو دولت جانسون و نیکسون درصدد بوده اند که درک شفاف تری از تفسیر اسرائیل از واژه «معرفی کردن» به دست آورند. در طول جلسه ای که در نوامبر سال 1968 در پنتاگون برگزار شد، اسحاق رابین، سفیر اسبق اسرائیل در آمریکا که بعدها جانشین گلدا مایر، نسخت وزیر وقت اسرائیل گردید بیان داشت که «وی سلاحی که مورد آزمایش قرار نگرفته باشد را سلاح نمی داند». رابین اظهار داشت که این برداشت شخصی او به عنوان یک فرماندهی نظامی اسبق است. از این گذشته، وی افزود:« باید این موضوع به صورت عمومی اعلام شود. این واقعیت که شما آن را در اختیار دارید باید فهمیده شود.»

پل وارنک، یکی از مقامات وزارت دفاع برای روشن شدن بیشتر موضوع پرسید: «پس از دیدگاه شما یک بمب هسته ای اعلام نشده و آزمایش نشده سلاح هسته ای به حساب نمیآید؟» رابین پاسخ داد: «بله، صحیح است». وارنک صحبت های خود را اینطور ادامه داد که آیا یک دستگاه اعلام شده، اما آزمایش نشده به معنی معرفی کردن آن است؟ رابین چنین تأیید کرد: «بله، این کار معرفی کردن خواهد بود.»

در مکالمه ای دیگر در جولای سال 1969، دولت نیکسون برداشت خود از عبارت «معرفی کردن» را چنین خلاصه نمود: «هنگامی که اسرائیل عنوان می دارد که تسلیحات هسته ای را معرفی نمی کند، بدین معنی است که چنین سلاح هایی را نخواهد داشت.» دولت نیکسون تمایل داشت که اسراییل تعریف آمریکا را از این عبارت قبول نماید، اما دولت مایر به دام نیافتاد و در عوض چنین ادعا نمود: «معرفی نمودن یعنی تبدیل شدن از یک کشور فاقد تسلیحات هسته ای به کشوری که دارای سلاح هسته ای است».

به عبارت دیگر، اسراییل قول خود مبنی بر اینکه نخستین کشوری نباشد که تسلیحات هسته ای را معرفی نماید بدین نحو تفسیر نمود که این معرفی کردن ارتباطی به در اختیار داشتن این تسلیحات به صورت فیزیکی ندارد، بلکه به معنی اعتراف به داشتن چنین سلاحهایی است.

کیسینجر راهی برای خلاصی از این اختلاف پیدا کرد. وی به رئیس جمهور نیکسون اطلاع داد که کاری که اسرائیلیها انجام داده اند تعریف واژه «معرفی کردن» با ارتباط دادن آن به معاهده NPT [معاهدهی منع گسترش سلاحهای اتمی] بوده است. بحث کیسینجر بر سر این بود که تمایز بین کشورهای «دارای سلاح هستهای» و کشورهای «فاقد سلاح هستهای» چیزی است که NPT آن را در تعریف تعهدات امضاکنندگان معاهده بکار می برد».

 با طرح این موضوع که مذاکرات NPT با ابهام تعمدی در مورد نحوه تبدیل یک کشور عادی به یک کشور دارای سلاح های هسته ای ازدوران پس از 1 ژانویه سال 1967 که روز نهایی برای تعریف کشورهای دارنده تسلیحات هسته‍ای در معاهده بود، این معاهده به طور آشکار این موضوع را برعهده خود دولتهای مربوطه گذاشته است»، و با بیان این استدلال که NPT منظور خود را از «تولید» یا «به دست آوردن» تسلیحات هسته ای توضیح نداده است، کیسینجر این گونه نتیجه گیری کرد که برداشت جدید اسرائیل «ما را در موقعیتی قرار میدهد که بتوانیم بگوییم که فرض را بر این قرار خواهیم داد که اسرائیل بنا بر تعریف NPT کماکان کشوری فاقد تسلیحات هسته ای باقی خواهد ماند».

تفسیر نامناسب کیسینجر راهی برای آمریکا باز کرد تا بتواند با رسیدن به تفاهم ضمنی با گلدا مایر مبنی بر اینکه آمریکا دیگر فشاری به اسرائیل برای امضای معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‍ای اعمال نخواهد کرد از این معمای دشوار خارج شود، البته تا زمانی که اسرائیلی ها برنامه های خود را محدود و پنهان نگه داشته باشند، بدین معنی که اسرائیل به آزمایش تسلیحات هسته ای نپردازد و به صورت علنی اذعان به در اختیار قرار داشتن سلاحهای اتمی ننماید. این تفسیر راه گریزی برای برون رفت از این چالش سیاسی پیش آمده در اختیار آمریکا قرار داد.

همچنین دولت نیکسون در رابطه با استفاده اسرائیل از هواپیماهای آمریکایی ضمانتی را به دست آورد. در نامه ای که اسرائیل طی آن درخواست خرید 50 فروند هواپیمای فانتوم F-4 نموده بود، رابین به طور رسمی به آمریکا تعهد داد که اسراییل «قبول مینماید که از هیچ یک از هواپیماهایی که آمریکا در اختیار آن قرار داده است برای حمل تسلیحات هسته ای استفاده نکند».


 تعهدی مشابه در سال 1966 در رابطه با فروش هواپیماهای اسکای هاوک A-4 داده شد. اطلاعاتی در دست نیست که نشان دهد آیا اسرائیل به هنگام دستیابی به هواپیماهای F-15 و F-16 در دهه های 80 و 90 میلادی یا هنگام خریداری نمودن هواپیماهای F-35 که تحویل آنها در سال 2017 آغاز خواهد گردید نیز چنین تعهدی را داده باشد یا خیر.

در صورتی که تعهدی رسمی برای هواپیماهای F-15 و F-16 نیز داده شده باشد، به نظر خواهد رسید که استفاده اسرائیل از هواپیماهای آمریکایی برای حمل تسلیحات هسته ای در حال حاضر غیرمحتمل به نظر آید. اما با توجه به اینکه دولت نیکسون متوجه شد که اسرائیل پیش شرط هایی را به تعهد «عدم معرفی» خود ضمیمه کرده است، این احتمال هم وجود دارد که اسراییل برای تعهد خود نسبت به «عدم استفاده از هواپیماهای آمریکایی برای حمل تسلیحات هسته ای» نیز پیش شرط هایی قائل گردیده باشد.

 واژه های «استفاده» و «حمل کننده» به چه معنی ای بکار می روند؟ آیا منظور آنها از بکار بردن این کلمات تجهیز یک هواپیما به توانایی حمل تسلیحات هسته ای است یا صرفا خود عمل به کارگیری این تسلیحات است؟ آیا این تعهد شامل هواپیماهای آمریکایی اصلاح شده توسط اسرائیل نیز می شوند؟  و اینکه اساساً معنی «سلاح هسته ای» چیست؟ احتمال دارد که به مانند تفسیر عبارت «معرفی کردن»، منظور اسرائیل نیز از کاربرد این واژه ها این باشد که تا زمانی که یک بمب اتمی مونتاژ نشده باشد یا وجود آن اعلام نشده باشد، از هواپیماهای آمریکایی جهت حمل تسلیحات هسته ای استفاده نخواهد شد (بنا بر تعریف اسرائیل).

این احتمال می رود که تفاهم ضمنی دولت نیکسون با اسرائیل  در مورد واژه «معرفی نمودن» یک چالش سیاسی را حل نموده باشد.  اما در حل و فصل مسائل اساسی موفق نبوده است: اول اینکه اسرائیل در آن زمان سلاح هسته ای در اختیار داشت، و دوم اینکه به نظر میرسد آمریکا با نادیده گرفتن زرادخانه هسته ای اسرائیل و انتقاد از دیگر کشورهای خاورمیانه در مورد به دست آوردن تسلیحات هسته ای معیارهایی دوگانه داشته باشد. و این رویکرد آزاردهنده نسبت به ان پی تی و مسائل امنیتی خاورمیانه موجب شده است که دیگر کشورهای منطقه بهانه لازم برای نپذیرفتن انتقادات در مورد سلاحهای کشتار جمعی خود را داشته باشند.

در چند مورد نادر، برخی از مقامات اسرائیلی اظهاراتی دال بر اینکه اسرائیل در حال حاضر به تسلیحات هسته ای دسترسی دارد یا اینکه میتواند در صورت لزوم به سرعت آنها را «معرفی کند» نموده اند. اولین اظهار نظر در سال 1974 بیان شد، هنگامی که «افرایم کاتزیر»، رئیس جمهور سابق اسرائیل بیان نمود: «ما همواره در صدد توسعه توان هسته ای خود بوده ایم ... ما اکنون چنین توانی را داریم» (نقل شده در کتاب وایسمن و کروسنی، صفحه 105).

 مدتها پس از بازنشستگی وی، «موشه دایان»، وزیر دفاع اسبق اسرائیل نیز در سال 1981 در مصاحبهای با روزنامه نیویورک تایمز تقریباً تابوی تناقض هسته ای را با گفتن این جمله شکست: «ما در حال حاضر هیچ بمب اتمی ای در اختیار نداریم، اما از این ظرفیت برخوردار هستیم، ما قادر به انجام این کار ظرف مدت کوتاهی خواهیم بود». وی مجدداً به تکرار این سیاست رسمی پرداخت که «ما قصد نداریم نخستین کشوری باشیم که تسلیحات هسته ای را در خاورمیانه معرفی نماید»، اما اذعان وی به این نکته که «ما از ظرفیت لازم برخوردار هستیم» و در صورتی که دشمنان اسرائیل به تسلیحات هسته ای دست یابند به سرعت به تولید بمب اتم خواهیم پرداخت، اشاره ای به این موضوع داشت که در واقع اسرائیل تمامی اجزای لازم برای مونتاژ تسلیحات هسته ای در کوتاهترین زمان ممکن را در اختیار دارد (نیویورک تایمز، 1981).