سختگیری مالیاتی رکود و نارضایتی عمومی به دنبال دارد/ دولت روش های دیگری برای جبران کسری بودجه بکار ب

گروه اقتصادی: عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق (ع) گفت: استفاده از روش های سختگیرانه مالیاتی و فشار بر مردم برای تامین درآمدهای جاری دولت از طریق مالیات باعث رکود و نارضایتی عمومی می شود و بهتر است دولت کسری بودجه خود را با صرفه جویی جبران کند.

دکتر کامران ندری در گفت وگو با بولتن نیوز با اشاره به احتمال کاهش درآمدهای نفتی به دنبال دور جدید تحریم های آمریکا علیه صنعت نفت ایران اظهارداشت: اگر دولت نتواند هزینه‌های خود را کاهش دهد و در عین حال دسترسی به درآمدهای نفتی هم محدود شود، نتیجه‌ی طبیعی آن افزایش کسری بودجه خواهد بود. افزایش کسری بودجه معمولاً یا از طریق استقراض داخلی و خارجی جبران می‌شود یا از طریق چاپ پول، که هر دو روش می‌توانند منجر به افزایش تورم شوند.

وی با بیان اینکه تورم هم باعث کاهش قدرت خرید مردم، بی‌ثباتی اقتصادی و افزایش نابرابری‌های اجتماعی می‌شود، افزود: در بسیاری از کشورهایی که به درآمدهای نفتی وابسته‌اند، زمانی که قیمت نفت کاهش پیدا می‌کند یا درآمدهای نفتی به هر دلیلی کاهش می‌یابد، دولت‌ها با مشکلات جدی مالی روبه‌رو می‌شوند. حالا فرض کنید که دولت بتواند بودجه‌ی خود را به گونه‌ای تنظیم کند که نیازی به درآمد نفتی نداشته باشد، یا وابستگی آن به درآمدهای نفتی کاهش یابد. این موضوعی است که بسیاری از کارشناسان همیشه بر آن تأکید دارند که باید وابستگی بودجه‌ی دولت به نفت کاهش پیدا کند.

ندری با بیان اینکه این فرضیه البته در عمل چندان واقع‌بینانه نیست، یادآور شد: به چند دلیل: اولاً، اجرای آن دشوار است، چون دولت در حال حاضر امکان وصول مالیات در حدی که نیاز دارد را ندارد. ثانیاً، رشد اقتصادی کشور پایین است، و در چنین شرایطی دولت نمی‌تواند فشار مالیاتی زیادی به مردم و تولیدکنندگان وارد کند. افزایش مالیات در این وضعیت می‌تواند به مشکلات اقتصادی و اجتماعی، از جمله رکود و نارضایتی عمومی، دامن بزند.

او ادامه داد: فرض بگیریم که دولت بتواند تمام هزینه‌هایش را از طریق مالیات تأمین کند و دیگر نیازی به درآمد نفتی نداشته باشد. در این صورت، این سؤال مطرح می‌شود که با درآمدهای نفتی چه باید کرد؟ اگر نفت بفروشیم و از آن درآمد داشته باشیم، این پول را چه کنیم؟ آیا باید این دلارهای نفتی را در حساب‌های خارجی (مثلاً در قطر، عراق یا کره جنوبی) نگه داریم؟ در نهایت، این هم یک ثروت است و نباید آن را بلااستفاده گذاشت.اما نکته‌ی مهم این است که چرا به اصل مسئله، یعنی رفع تحریم‌ها و برداشتن موانع اقتصادی، توجه نمی‌کنیم؟ چرا به جای اینکه دولت را تحت فشار بگذاریم تا وابستگی خود را به نفت کاهش دهد (که در عمل به معنای افزایش فشار اقتصادی بر مردم است)، برای حل مشکلات اساسی مثل تحریم‌ها، تعاملات بین‌المللی و افزایش بهره‌وری اقتصادی تلاش نکنیم؟

عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق با تاکید براینکه اگر تحریم‌ها برداشته شوند و موانع اقتصادی حل شوند، آن وقت می‌توان درآمدهای نفتی را به‌درستی مدیریت کرد، گفت: دراین صورت بدون اینکه این موضوع به فشار مالیاتی بیشتر بر مردم منجر شود فشار مالیاتی مضاعفی به مردم وارد نمی شود.

او افزود: وقتی به دولت فشار می‌آورید که وابستگی بودجه را به نفت کاهش دهد، در واقع دارید می‌گویید که به مردم فشار بیاور. چون اگر بخواهید درآمد نفت را از بودجه‌ی دولت حذف کنید، باید جایگزینی برای آن پیدا شود. خب، آن جایگزین چیست؟ خیلی ساده است؛ یا باید مالیات‌ها را افزایش داد، که فشار آن مستقیماً روی مردم و تولیدکنندگان خواهد بود، یا باید هزینه‌های دولت را کاهش داد، که در عمل به کاهش خدمات عمومی و رفاهی منجر می‌شود. در هر دو حالت، مردم آسیب می‌بینند.

این اقتصاددان تصریح کرد: بنابراین، به جای اینکه صرفاً روی حذف درآمد نفتی از بودجه تأکید کنیم، بهتر است بر روی راهکارهای اساسی‌تر مثل رفع تحریم‌ها، افزایش تعاملات اقتصادی، و جذب سرمایه‌گذاری خارجی تمرکز کنیم. بدون این اقدامات، کاهش وابستگی به نفت فقط یک شعار خواهد بود که در عمل به فشار بیشتر بر مردم منجر می‌شود.

این استاد اقتصاد دانشگاه، با بیان اینکه فرض را بر این گذاشته‌ایم که دولت بتواند صد درصد بودجه‌ی خود را از طریق مالیات تأمین کند. حالا سؤال اینجاست که در این شرایط، با درآمدهای نفتی چه باید کرد؟ متذکر شد: ما نمی‌توانیم این درآمدها را نادیده بگیریم یا کنار بگذاریم، چون در هر حال یک منبع ثروت است. بنابراین، باید به شکلی درست از آن استفاده کنیم. درآمدهای نفتی نباید صرف هزینه‌های جاری دولت شوند، بلکه باید به‌عنوان یک منبع سرمایه‌گذاری مورد استفاده قرار بگیرند، مثلاً در توسعه‌ی زیرساخت‌ها، پروژه‌های عمرانی، و یا صندوق‌های ذخیره‌ی ارزی برای نسل‌های آینده.

به گفته وی، درست این است که از درآمد نفتی نه برای تأمین هزینه‌های روزمره‌ی دولت، بلکه برای ایجاد ارزش افزوده و توسعه‌ی اقتصادی استفاده کنیم.به این ترتیب، اقتصاد کشور هم مقاوم‌تر می‌شود و هم از نوسانات قیمت نفت آسیب کمتری می‌بیند.