نگاه تهران به کردها متفاوت از آنکاراست

به گزارش بولتن نیوز علی اکبر فرازی نوشت: در گفت‌وگوی تلفنی سه‌شنبه گذشته بین حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان و مولود چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه، آخرین وضعیت تحولات مرزی و درگیری‌های نظامی بین دو کشور ترکیه و سوریه مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت. در این تماس وزیر خارجه ایران ضمن اشاره به درک جمهوری اسلامی ایران از نگرانی‌های امنیتی ترکیه و لزوم رفع این نگرانی‌ها تأکید کرد: «تحقق این امر مستلزم تداوم گفت‌وگوهای امنیتی فی‌مابین دو کشور بوده و توسل به عملیات نظامی زمینی نه‌تنها کمکی به حل مشکلات نخواهد کرد، بلکه موجب ایجاد خسارت و پیچیده‌ترشدن وضعیت خواهد شد». امیرعبداللهیان همچنین آمادگی جمهوری اسلامی ایران را برای ارائه هر‌گونه کمک به منظور حل‌وفصل سیاسی مشکلات موجود میان دو کشور اعلام کرد. وزیر امور خارجه ترکیه نیز در این گفت‌وگو ضمن تشریح وضعیت جاری و مواضع کشورش در قبال آن، از نقش سازنده جمهوری اسلامی ایران تقدیر کرد و مقرر شد این تماس‌ها ادامه یابد. این در حالی است که مولود چاووش‌‌اوغلو روز شنبه هفته جاری طی سخنانی در هشتمین مجمع گفت‌وگوی مدیترانه‌ای که در رم پایتخت ایتالیا برگزار ‌شد، درباره تجاوز به شمال سوریه تأکید کرد: «همان‌طور که شمال سوریه را از لوث داعش پاکسازی کردیم، باید به عملیات خود ادامه دهیم و این منطقه را از حضور پ‌ک‌ک و شاخه‌های آن پاکسازی کنیم». وی ادامه داد: «نیاز به تعامل با دمشق نیز وجود دارد تا مذاکرات در چارچوب کمیته قانون اساسی و روند آستانه سازنده‌تر از امروز باشد. این مسئله برای اطمینان از بازگشت داوطلبانه آوارگان سوری به کشورشان نیز ضروری است». چاووش‌‌اوغلو همچنین گفت: «در عین حال، ما همچنین باید در جنگ خود علیه گروه‌های تروریستی بدون هیچ‌گونه تبعیض و تمایز بین آنها همکاری کنیم». در حالی سکان‌دار سیاست خارجی ترکیه از تلاش برای تعامل با دولت سوریه می‌گوید که منابع خبری اعلام کردند بشار اسد پیشنهاد ملاقات با اردوغان در حضور پوتین را رد کرده است. به دنبال ادعاهای ماه‌های اخیر مقامات ترکیه در قبال سوریه و مطرح‌شدن گزینه دیدار میان سران دو کشور با تلاش مسکو، منابع مطلع از رد پیشنهاد پوتین برای برگزاری دیداری سه‌جانبه میان رؤسای جمهور ترکیه، سوریه و روسیه توسط بشار اسد پرده برداشتند.

خبرگزاری رویترز به نقل از سه منبع گزارش داد که سوریه پس از بیش از یک دهه قطعی روابط با ترکیه، در برابر تلاش‌های میانجیگری روسیه برای برگزاری نشستی میان سران دو کشور مقاومت می‌کند. این منابع رویترز در‌این‌باره اعلام کردند بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه، پیشنهاد دیدار با اردوغان، همتای ترکیه‌ای خود با حضور ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه را رد کرده است. طبق گفته یکی از این منابع، دمشق معتقد است چنین دیداری موقعیت اردوغان پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه را تقویت می‌کند؛ به‌ویژه اینکه موضوع بازگرداندن بخشی از ۳.۶ میلیون آواره سوریه به کشورشان مطرح است. این منبع تأکید کرده است: «چرا یک پیروزی مجانی به اردوغان هدیه کنیم؟ قبل از انتخابات هیچ نزدیکی در روابط وجود نخواهد داشت». منابع مذکور همچنین اعلام کردند دمشق پیشنهاد دیدار میان وزرای خارجه ترکیه و سوریه را نیز رد کرده است. یک منبع آگاه دیگر که یک دیپلمات است، به رویترز گفت: سوریه معتقد است این نشست اگر نتیجه محسوسی به همراه نداشته باشد، بی‌فایده است و خواسته فعلی سوری‌ها خروج کامل نیروهای ترکیه از کشورشان است. الکساندر لاورنتیف، نماینده ویژه دولت روسیه در امور سوریه جمعه در سخنانی با اشاره به موانع موجود برای ازسرگیری روابط میان سوریه و ترکیه، از تلاش مسکو برای برگزاری دیداری میان رؤسای جمهور این دو کشور خبر داده بود. این مقام روس اظهار کرد: «احتمالا دو عامل اصلی مانع از تحقق این عادی‌سازی روابط می‌شود؛ عامل نخست مسئله مرزها و حضور ترکیه در خاک یک کشور مستقل و دارای حاکمیت بوده و عامل دوم نیز حمایت همه‌جانبه ترکیه از مخالفان سوری است. این دو مسئله مانع از نزدیک‌شدن دمشق و آنکارا می‌شود یا شاید تأثیر منفی در این زمینه دارند».

با درنظرگرفتن مجموعه تحولات میدانی، سیاسی، دیپلماتیک و امنیتی به نظر می‌رسد ترکیه چه با اهداف داخلی و انتخاباتی برای شخص اردوغان و چه با هدف توسعه نفوذ منطقه‌ای، تجاوز زمینی به شمال سوریه را برای چندمین بار کلید خواهد زد. اگرچه شرایط نشان داده است در مقاطع مختلف این تجاوز زمینی ترکیه به دلیل حضور نیروهای روسیه در سوریه کنترل شده است، اما اکنون که مسکو به واسطه تداوم جنگ اوکراین تمرکز بیشتری روی این موضوع گذاشته است و به تبع آن حضور کم‌رنگ‌تری در سوریه دارد، می‌تواند منافع ایران را به خطر بیندازد؛ چراکه روس‌ها مهره توازن‌بخشی بین تهران و آنکارا بوده‌اند. علی‌رغم آنکه این گزاره تحلیلی هم وجود دارد که ترکیه به دلایل متعدد سعی نخواهد کرد تجاوز زمینی به شمال سوریه به نقطه‌ای کشیده شود که اختلافات جدی را با تهران به دنبال داشته باشد، اما تا همین جای کار هم ایران به‌هیچ‌وجه تجاوز ترکیه به سوریه را در راستای اهداف و منافع خود در منطقه نمی‌بیند. حال اینکه آیا با آغاز حملات زمینی، مناسبات دو کشور ایران و ترکیه در سایه خلأ روس‌ها قابل کنترل و قابل مدیریت باشد؟ سؤالی است که پاسخش را علی‌اکبر فرازی این‌گونه می‌دهد: «با توجه به تقابل گفتمانی و تضاد عملکرد آنکارا در برابر تهران ذیل مبارزه با تروریسم، بدون شک هر‌گونه تجاوز زمینی ارتش ترکیه به شمال سوریه در آینده می‌تواند به ضرر منافع و امنیت ایران در منطقه بینجامد». با چنین برداشتی، این دیپلمات باسابقه کشورمان بر این باور است که ترکیه همواره در سایه ادعای مبارزه با تروریسم از حامیان جدی آنها مشخصا در سوریه بوده است. مؤید این گفته از نگاه تحلیلگر ارشد حوزه بین‌الملل به سابقه اردوغان و خانواده او در حمایت از گروه‌های تروریستی همچون جیش‌الحر، جبهه النصره و حتی داعش در سال‌های ابتدایی جنگ داخلی در سوریه باز‌می‌گردد. بنابراین علی‌اکبر فرازی در گفت‌وگویش با «شرق» تصریح می‌کند: «در صورت شروع تجاوز زمینی ارتش ترکیه به شمال سوریه این امکان وجود دارد که آنکارا دور تازه‌ای از حمایت تسلیحاتی، لجستیکی و حتی حمایت مالی و نظامی خود را از گروه‌های تروریستی در شمال سوریه شکل دهد که بدون شک منافع ایران را به مخاطره می‌اندازد، آن‌هم در شرایطی که هم روسیه و هم ایالات متحده اکنون تمرکز جدی خود را روی جنگ اوکراین گذاشته‌اند و این فرصت خوبی را برای اردوغان ایجاد کرده است».

سکوت تهران به دلیل نیاز به ترکیه به‌خصوص پس از حملات ایران به اقلیم کردستان عراق هم نکته‌ای بود که این تحلیلگر حوزه بین‌الملل در تشریح آن بر این واقعیت دست می‌گذارد که تفاوت جدی بین تهران و آنکارا در نگاه به کردها وجود دارد. به زعم فرازی، ترکیه از اساس همه کردها را در هر جایی، چه کردهای ترکیه، چه عراق، چه سوریه و حتی ایران، دشمن اول و خط قرمز امنیتی خود می‌داند، اما تهران با بینش و خوانشی کاملا عکس، کردها را از اقوام کهن ایران می‌داند. بنابراین فرازی بیان می‌کند که نباید و نمی‌توان به دلیل اقدامات چند هفته اخیر ایران در اقلیم کردستان این‌گونه تصور کرد که تهران در برابر تجاوز ترکیه به سوریه سکوت کرده است تا با همدیگر گروه‌های کردی را از بین ببرند. این دیپلمات باسابقه کشور در ادامه تحلیل خود به این مهم نیز اشاره دارد که تهران باید واکنش و موضع خود را در قبال تجاوز زمینی ترکیه به سوریه به شکل صریح به طرف ترک اعلام کند؛ چراکه از نگاه فرازی امنیت و منافع ملی امری «تعارف‌بردار» نیست؛ یعنی همان‌گونه که ترکیه و شخص اردوغان در راستای منافع خود، حتی در نشست سران محور آستانه در تهران و حتی پس از مواضع رهبری از تلاش برای حمله به شمال سوریه گفتند و عمل کردند، تهران نیز باید قاطع عمل کند. البته این تحلیلگر حوزه بین‌الملل باور دارد که «قرار نیست قاطعیت ایران در برابر ترکیه با جار و جنجال دیپلماتیک یا جریان‌سازی رسانه‌ای همراه شود».

در همین راستا فرازی به مصاحبه قبلی خود با «شرق» اشاره دارد که تصریح کرده بود ترکیه و شخص اردوغان عملا در وضعیت نه‌چندان مناسبی، چه به لحاظ اقتصادی و چه به لحاظ سیاسی قرار دارند؛ درگیرشدن با تورم حدودا 80‌درصدی و جایگاه متزلزل اردوغان در جامعه سیاسی ترکیه،‌ آن‌هم در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه برای سال 2023 یقینا باعث خواهد شد که رئیس‌جمهور ترکیه، نه به حرف‌های تهران گوش دهد و نه به خروجی نشست سران آستانه اهمیت دهد، بلکه آنچه تعیین‌کننده رفتار ترکیه در سوریه خواهد بود فقط به تأثیرگذاری اشغال سوریه و به تبع آن ارتقای وزن اردوغان در جامعه ترکیه و همچنین انحراف در افکار عمومی این کشور (ترکیه) از مشکلات اقتصادی و معیشتی است. با این بازخوانی از مصاحبه قبلی، دیپلمات پیشین کشورمان اعتقاد دارد باید ایران هم جدی، قاطع، صریح و البته هوشمندانه عمل کند؛ به‌ویژه که روسیه هم تمرکز خود را روی اوکراین گذاشته است. به همین دلیل فرازی تأکید می‌کند که خلأ مسکو می‌تواند منافع ایران را بیش از گذشته به مخاطره بیندازد. در همین راستا این کارشناس حوزه بین‌الملل احتمال دورخوردن ایران را توسط ترکیه و روسیه دور از ذهن نمی‌داند. سفیر پیشین کشورمان در رومانی به بخش دیگری از تحلیل خود می‌پردازد و به دنبال آن بیان می‌کند که ترکیه هم به موازات روسیه سعی دارد در سایه جنگ اوکراین و نیاز وافر پوتین به آنکارا، شرایطی را رقم بزند که به تحقق منافع اردوغان منجر شود. بنابراین آنکارا در تلاش است از روسیه امتیازاتی را بگیرد، اما برای رسیدن به این نقطه، ترک‌ها هم باید امتیازاتی را به پوتین بدهند؛ چون چراغ سبز کرملین در‌خصوص افزایش واردات گندم و غلات بعد از جنگ اوکراین و نیاز جهانی به این کالای راهبردی و همچنین مسئله انرژی از‌جمله حوزه‌های نیاز ترکیه به روس‌هاست. بنابراین ایران باید این هوشمندی را به کار بگیرد که با نوعی دیپلماسی دقیق و منعطف عملا مانع از دورخوردنش توسط آنکارا و مسکو در سوریه، قفقاز جنوبی و دیگر حوزه‌ها شود.

منبع: شرق