اوکراین؛ به ساعت صفر نزدیک شده ایم؟

گروه بین الملل- دکتر حامد رحیم پور: اوکراین در طول قرون گذشته یکی از پل های ارتباطی میان شرق و غرب بوده و همین موضوع این کشور را همواره به نقطه برخورد تبدیل کرده است.

به گزارش بولتن نیوز، این روزها نیز افزایش نیروهای نظامی در منطقه شرق اروپا و احتمال وقوع یک جنگ تمام عیار، دوباره بحران اوکراین را به سرتیتر رسانه‌های جهان تبدیل کرده است. در شرایط کنونی خواسته اصلی روسیه، توقف هر گونه نفوذ سیاسی، نظامی و دیپلماتیک ناتو به سوی شرق است. اگرچه ناتو توانسته بعد از فروپاشی شوروی، تقریبا کل بلوک شرق سابق را به عضویت این پیمان درآورد اما برای روسیه، اوکراین خاکریز آخر در برابر توسعه طلبی ناتو و آمریکا محسوب می شود.

در تایید این نگرانی می‌توان تنها به روند گسترش ناتو در مرزهای نزدیک روسیه طی سال‌های بعد از 1997 اشاره کرد که به ترتیب کشورهای استونی، لتونی، لیتوانی، لهستان، جمهوری چک، اسلواکی، مجارستان، رومانی، اسلوونی، کرواسی، مونته‌نگرو، آلبانی، مقدونیه شمالی و بلغارستان که همگی جزئی از جمهوری‌های استقلال‌یافته از اتحاد جماهیر شوروی سابق بودند، به عضویت ناتو درآمدند اما روس ها عضویت اوکراین و گرجستان در قفقاز جنوبی را خط قرمز برای خود محسوب می‌کنند. به ویژه این که روسیه معتقد است اگر اوکراین عضو ناتو شود، امکان دارد موشک‌های استراتژیک در خاک اوکراین مستقر شود و این موضوع امنیت روسیه را مستقیم تهدید می‌کند.به هرروی،هر چند تا کنون مقامات آمریکایی و سران کشورهای اروپایی به صراحت از عدم ورود نظامی به جنگ احتمالی روسیه علیه اوکراین سخن به میان آورده‌اند اما بدون تردید در صورت عملی شدن چنین رخدادی، با یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های سیاسی، دیپلماتیک و حتی نظامی در سطح نظام بین‌الملل مواجه خواهیم بود که جبهه‌بندی نظامی میان ناتو و روسیه را می‌توان یکی از احتمالات ممکن آن ارزیابی کرد. حتی برخی بر این باور هستند که حمله روسیه به اوکراین می‌تواند مقدمه آغاز جنگ جهانی سوم نیز باشد که عواقب آن بسیار مخرب و پیش‌بینی ناپذیر خواهد بود.اما آیا واقعا به ساعت صفر نزدیک شده‌ایم؟بدون تردید، مهم‌ترین ظرفیت موجود برای ولادیمیر پوتین در مسیر حمله به اوکراین وابستگی اروپا به گاز روسیه و نیز تلاش آمریکا برای معطوف کردن سیاست خارجی خود به مهار چین است.

همچنین، این که آمریکا و اروپا با صراحت بر نداشتن توانمندی برای مداخله نظامی در روسیه تاکید می‌کنند، فرصتی مناسب برای روسیه در مسیر گسترش حوزه نفوذ خود در اوکراین علاوه بر کریمه است. در واقع، آن چه که می‌تواند منجر به اطمینان و عزم جدی پوتین و رهبران روس برای تداوم آرایش تهاجمی نظامی شان شود، انفعال شدید غرب و ناتو در سال های اخیر در مسائل منطقه‌ای و نیاز حیاتی اروپا به منابع گازی روسیه در آستانه فصل زمستان است؛ مسئله‌ای که نه تنها تاکنون هیچ راه حل جامعی برای جایگزینی خط لوله گاز روسی اندیشیده نشده است، بلکه بر اثر اختلافات داخلی میان اعضای اتحادیه اروپا حتی برخی کشورها نظیر آلمان خود را درگیر پروژه ثانویه با روسیه یعنی خط لوله گاز نورد استریم کرده‌اند.ازسوی دیگر،با وجود تمام محدودیت‌های موجود پیش روی غرب و ناتو برای مقابله با حمله احتمالی روسیه به اوکراین، مهم‌ترین محدودیت موجود در برابر پوتین برای نهایی کردن اقدام نظامی را می‌توان در ارتباط با تحریم‌های اقتصادی گسترده آمریکا و اروپا علیه مسکو ارزیابی کرد که به دلیل پیوند بسیار اقتصاد روسیه با غرب ،احتمالا تبعات بسیار ناگواری برای این کشور خواهد داشت.دیروز نیز اکونومیست در گزارشی نوشت:«رئیس جمهور آمریکا می‌گوید «ولادیمیر پوتین» تحریم‌هایی را تجربه خواهد کرد که هرگز مشابه آن را ندیده است.حتی «باب منندز» رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا، بسته تحریمی را «مادر همه تحریم‌ها» توصیف کرده است.»خلاصه آن که به نظر می‌رسد تمام تحرکات روسیه با این حجم وسیع از نیرو در مرزهای اوکراین نمایشی توام با رخ نمایی برای ناتو و گرفتن امتیاز از اروپا و آمریکا باشد که اگر غیر از این باشد، بعید است «روس‌ها» میلیون ها دلار صرف هزینه استقرار نیرو کنند و هدف خاصی را دنبال نکنند.لجستیک نیرو در حوزه سرزمینی روسیه آن هم با شرایط زمستان سخت اروپای شرقی به شدت پرهزینه است به ویژه وقتی ۱۲۷ هزار نیرو را بخواهد در قرارگاه های رزمی در وضعیت درجه یک یا ۲ برای روزها و ماه ها حفظ کند.ضمن آن که هزینه های گسترده تعمیر و نگهداری ادوات و تسلیحات و ملاحظات به شدت پیچیده پدافند عامل و غیرعامل، آرایش نظامی و...غیر قابل پیش بینی است.روسیه به این نتیجه رسیده که برای حفظ مبادلات تجاری خود با کشورهای اروپای غربی، باید بحران اوکراین را مدیریت کند. همچنین روسیه از یک‌سو باید درخواست‌های خود را تعدیل کند و از سوی دیگر مانع از الحاق اوکراین به ترتیبات غربی مانند ناتو و اتحادیه اروپا شود. اوکراین هم ضمن این که تلاش می‌کند حساسیت‌های مسکو را مدنظر داشته باشد، به دنبال این است که مانند دوران شوروی سابق در ترتیبات روس‌ها ادغام نشود.