تل آویو از این به بعد با دقت بیشتری به روابطش با باکو می نگرد

گروه بین الملل- مصطفی مطهری*: مناقشه قره باغ برای رژیم اسرائیل یک فرصت مناسب، متناسب با آغاز روند عادی سازی روابط تل آویو با کشورهای عربی در منطقه خاورمیانه بود. از آنجایی که روابط میان تل آویو و باکو در دهه های گذشته به سطحی راهبردی رسیده است، اکنون دو کشور متحد راهبردی هم به شمار می آیند.

به گزارش بولتن نیوز، با توجه به سطح روابط میان طرفین است که در بحران قره باغ تل آویو یکی از بازیگران اصلی این بحران محسوب می شود و در کنار آذربایجان ایستاده است. حمایت های نظامی، لجستیکی و اطلاعاتی تل آویو در جریان درگیری ها در قره باغ تا تلاش برای قانع سازی باکو مبنی بر اینکه، تا نرسیدن به نقطه مطلوب و هدف مورد نظر در قره باغ، از پذیرش پیشنهادات آتش بس سر باز بزند، دلالت بر نقش پررنگ و تأثیرگذار تل آویو در تهیه آتش در این منازعه دارد.

نکته مورد توجه در باره نقش تل آویو در ذیل تحریک و تشویق باکو به ادامه منازعه در قره باغ، دنبال کردن و حصول به اهدافی است که از طریق حضور آذربایجان در قره باغ در مسیر دشمنی با ایران می تواند، دنبال کند. در واقع رژیم اسرائیل با این رویکرد راهبردی که همجواری آذربایجان با مرزهای شمالی ایران به واسطه ضمیمه سازی مناطق قره باغ، می تواند بر دامنه مانور آنها در جهت جمع آوری اطلاعات از ایران کمک کند، این اتفاق فوق العاده مهم را با نگاهی حداکثری به موضوع بازدارندگی ایران و نظارت بر برنامه های ایران تلقی می کنند.

بطوریکه می توان ادعا کرد که آغاز کنش گری های فعال تل آویو در آذربایجان از این به بعد شدت بیشتری خواهد گرفت؛ و از سوی دیگر نیز به واسطه شرایط پیش آمده از منظر ژئوپلیتیکی(حضور در قره باغ و قرار گرفتن اداره مدیریت سیاسی - اجرایی آن در دستان باکو )، فعالیت های اطلاعاتی – امنیتی تل آویو بر علیه تهران، سامان یافته تر از گذشته خواهد شد.

موارد ذکر شده در سطور بالا را باید به تصمیم اخیر دولت آذربایجان درباره«مؤسسه تولید مشترک پهپادهای آذربایجان، ترکیه و اسراییل» در قره ‌باغ اضافه کرد که اخیراً توسط «رئیس مرکز تحقیقات اجتماعی جمهوری آذربایجان» رسانه ای شد. تصمیمی که در ظاهر امر گویای برنامه های تدوین شده دولت آذربایجان برای قره باغ است، اما در کنه موضوعی آن تصمیمی با کارکرد امنیتی در ذیل مشارکت آذربایجان با تل آویو و ترکیه است.
احتمالاً این تصمیم با توجه به نیازها و مشورت های دستگاه های امنیتی و نظامی تل آویو به باکو از سوی دولت آذربایجان در مسیر اجرا است. از سوی دیگر نیز باید توجه داشت که تصمیم به انجام این عمل از سوی باکو اولاً ممکن است در راستای تحکیم و تثبیت جایگاه آنها در آینده قره باغ باشد؛ بطوریکه با توجه به حضور مسکو به عنوان ناظر و صلح بان در مناطق مورد مناقشه، باکو درصدد است با همکاری تل آویو و آنکارا محیط امنیتی خود را برای حفظ آنچه دستاورد نبرد اخیر است را حفظ کند و دامنه دخالت های مسکو به واسطه رویکردهای امنیت ساز محدود کند. از سوی دیگر نیز این احتمال وجود دارد که باکو علاوه بر در نظر داشتن مؤلفه امنیتی به موضوع قره باغ، با این اقدام به نوعی از حمایت های اسرائیل و ترکیه از باکو در نبرد مذکور قدردانی کند.

اما آنچه در ارتباط با تل آویو در این باره قابل توجه می باشد، بررسی نوع کنش گری و فعالیت اسرائیل در آذربایجان در شرایط فعلی است که با حجم وسیعی از استقبال عمومی به دنبال امضای توافق آتش بس همراه شده است. بالا بردن و چرخاندن پرچم اسرائیل در آذربایجان در جریان پایکوبی های عمومی به سبب موفقیت های بدست آمده نمونه واقعی استقبال سازماندهی شده از از اسرائیل در باکو است. واقعیت این است که حوزه فعالیت های اسرائیل در باکو در طول و سال ها و ده های گذشته، بر اساس منافع مشترک نظامی و امنیتی بوده است. که به نظر می رسد در آینده نیز با تشدید همکارهای در این دو حوزه، این همکاری به حوزه های اقتصادی و عمرانی نیز تعمیم و تسری پیدا کند. اما آنچه در روابط میان باکو و تل آویو قابل توجه است، رفتار و عملکرد تل آویو می اشد. بطوریکه تل آویو در در عرصه روابط دو سویه با باکو، نقش عامل و فعال مایشاء را ایفا می کند. بر همین مبنا بوده است که تل آویو همواره تلاش کرده است تا با تعیین سطوح و میزان روابط، بها دادن به اولویت ها را در صدر روابط قرار دهد. این اولویت ها هستند که تعیین کننده نوع روابط آنها در هر مقطعی بوده است. که گمان می رود با وقوع شرایط فعلی اولویت ها بیشتر بر مدار کنترل و نظارت اطلاعاتی و امنیتی ایران از طریق مرزهای شمالی باشد.

*دکترای علوم سیاسی