پیام امت محورانه رهبر انقلاب در موضوع درگیری پیرامون قره باغ

گروه بین الملل- مصطفی مطهری*:یکی از نکاتی که باید درباره موضوع قره باغ و درگیری میان باکو و آذربایجان مورد توجه قرار گیرد، سخنان مقام معظم رهبری در این باره بود. در واقع وقتی ایشان در بیانات خویش در این باره فرمودند«این درگیری نظامی باید هرچه زودتر تمام شود؛ البته همه سرزمین‌های جمهوری آذربایجان که به ‌وسیله ارمنستان تصرف شده است، باید آزاد شود و به آذربایجان برگردد»، موجب شد تا موضع گیری های دوگانه ای در این باره در داخل کشور اتفاق افتاد.

به گزارش بولتن نیوز، بطوریکه گروهی این سخنان رهبری را در چارچوب مباحث ایدئولوژیکی مورد تحلیل و ارزیابی قرار دادند و گروه دیگر نیز بیانات ایشان را در این باره به عنوان حجتی برای مشخص شدن تکلیف نظام اسلامی در ارتباط با بحران مزبور عنوان کردند.
در واقع آنچه از سخنان رهبر انقلاب از سوی گروه های مختلف استنباط و استدلال گردید، به نوعی هم تحریف سخنان ایشان بود و هم مصادره به مطلوب سخنان رهبری و استفاده از آن به عنوان ابزاری در خدمت منافع مورد نظر بود.

به عبارت بهتر با توجه به جایگاه دینی و سیاسی رهبر انقلاب و نقش مرجعیت بخش ایشان در عرصه های دینی و سیاسی آنچه موجب شد تا انعکاس سخنان ایشان تا به این اندازه مورد استناد قرار گیرد و در جهاتی نیز تحریف شود، کانون گرا بودن نقش رهبری و محوریت ایشان در جهان تشییع است.

واقعیت این است از حیث نشانه شناسی و گزاره های مورد استفاده در زبان شناسی استناد رهبر معظم انقلاب به موضوع آزاد سازی و بازگشت تاریخی مناطق مورد اشغال از سوی ارمنستان به آذربایجان، نشان دهنده احترامی است که ایران به قوانین بین المللی و حقوق بین الملل دارد. بنابراین در وهله اول آنچه موجب شده است تا ایران از طرفین بخواهد که مناقشه را حل و فصل کنند، بر مبنای احترامی است که از سوی ایران برای قواعد و قوانین بین المللی قائل است.

از سوی دیگر رهبری با پیش کشیدن اصول حقوقی و قانونی در این باره، این موضوع را برای طرفین درگیر به ویژه جمهوری آذربایجان جا انداختند که تعدی خواسته یا ناخواسته باکو به مرزهای ایران و نادیده گرفتن مرزهای بین المللی بواسطه نیروهای خود و یا حتی نیروهایی که با نام حامی به کمک آنها آمده است با واکنش سریع و کوبنده ایران همراه خود بود. چرا که ایشان با مبنا قرار دادن قواعد و قوانین حقوقی و بین المللی به عنوان اصل محوری در این باره، به دولت باکو یادآور شده اند که جمهوری اسلامی ایران، تهدیدات بالقوه برای ایران در درون مرزهای باکو را براساس تعرض به مرزهای ایران در قالب قوانین بین المللی و اصل دولت محوری پاسخ خواهد داد.

یکی دیگر از نکاتی که در این راستا در درون سخنان رهبری مستتر بود و کمتر بدان پرداخته شد، گذری تاریخی به موضوع سرزمین های اسلامی است. در واقع استناد به موضوع تاریخ و اسلامی خواندن سرزمین های مزبور از سوی ایشان، گویای نگاه کلان نگر و مکتبیِ امت محور رهبر انقلاب اسلامی و گفتمانی بودن رویکرد ایشان به تقسیم بندی های فقهی از موضوعات سرحدات اسلامی با دیگر بلاد است. در واقع در نگاه رهبر انقلاب موضوع اسلام و مسلمانان یک فراروایت در درون گفتمان های سیاسی و تقسیم بندی های جغرافیایی و دولت – ملت محور است.

از این رو اگر جهت گیری ایشان در موضوع قره باغ را با نگاه غرض ورزانه در حمایت از باکو در برابر ایروان تلقی کنیم، هم فحوای کلام و افق نگاه ایشان را فهم نکرده ایم و هم در درک و دریافت منویات ایشان در این باره اجحاف کرده ایم وبه نوعی در بند تحریف قرار گرفته ایم. چرا که علاوه بر موارد مذکور، تاکید ایشان بر تامین امنیت اهالی ارمنی قره باغ از منظر انسانی، دینی و شرعی را از الزامات صلح پایدار برشمردند که در پروسه مذاکرات صلح می تواند متغیری تضمین کننده باشد.

بنابراین آنچه در کلام رهبری مبنا است مبانی اسلام و مصلحت مسلمان در جوامع اسلامی با نگاه امت محوری می باشد نه حمایت از سیاست های توسعه طلبانه مستبدی همچون علیف.

*دکترای علوم سیاسی