جهان موازی ترامپ

گروه بین الملل- محمود موحد: پس از تلاشی ناموفق برای تمدید محدودیت‌های تسلیحاتی، که به موجب برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ملل متحد در تاریخ ۲۷ مهر ۱۳۹۹ لغو می‌شوند (مطالعه بیشتر در این لینک ، آمریکا در تاریخ ۳۰ مرداد ۱۳۹۹ ضمن مکاتبه‌ای با رئیس دوره‌ای شورای امنیت ملل متحد،‌ به زعم خود، عدم پایبندی اساسی ایران به مفاد برجام را اعلان نمود و سازوکار بازگشت تحریم‌های شورای امنیت ملل متحد را آغاز کرد. در همان روز ۱۳ عضو شورای امنیت ملل متحد در مکاتباتی کم و بیش مشابه، به رئیس دوره‌ای شورای امنیت ملل متحد اعلام کردند که این اقدام آمریکا فاقد اثر حقوقی است 

در تاریخ ۲۹ شهریور ۱۳۹۹،‌سی روز پس از اعلان اولیه، وزیر امور خارجه آمریکا با انتشار بیانیه‌ای مطبوعاتی اعلام کرد که از منظر آن‌ها،‌ مواعید مذکور در قطعنامه ۲۲۳۱ طی شده و قطعنامه‌های تحریمی سابق یعنی قطعنامه‌ ۱۶۹۶ مورخ ۱۳۸۵، قطعنامه ۱۷۳۷ مورخ سال ۱۳۸۵ شمسی، قطعنامه ۱۷۴۷ مورخ ۱۳۸۶،‌ قطعنامه ۱۸۰۳ مورخ ۱۳۸۶، قطعنامه ۱۸۳۵ مورخ ۱۳۸۷ و در نهایت قطعنامه ۱۹۲۹ مورخ ۱۳۸۹ که به موجب برجام لغو شدند، مجدداً بازگشته‌اند. در این بیانیه مطبوعاتی همچنین تاکید شده است که بندهای ۷ و ۸ و بندهای ۱۶ الی ۲۰ قطعنامه ۲۲۳۱ (که به موجب آن‌ها قطعنامه‌های تحریمی پیشین لغو و برخی نظام‌های مجوز‌دهی ایجاد شده‌اند) لغو شده‌اند.

یکی از تناقضات واضح در این بیانیه مطبوعاتی این است که وزیر امور خارجه آمریکا از یک سو بیان کرده که این اقدام را آمریکا به این دلیل انجام داده است که شورای امنیت ملل متحد نتوانست (شما بخوانید نخواست، چرا که پیشنهاد آمریکا با احتساب رای خود آمریکا تنها دو رای مثبت کسب کرد) محدودیت‌های تسلیحاتی ایران را تمدید کند و از سوی دیگر بیان کرده که آمریکا انتظار دارد که تمامی دولت‌های عضو ملل متحد تعهدات خود را نسبت به ادامه اعمال محدودیت‌های تسلیحاتی و سایر محدودیت‌ها، به شمول محدودیت‌های فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی و بازفراوری، منع آزمایش و توسعه موشکی و تحریم‌های مربوط به انتقال فن‌آوری‌های مرتبط هسته‌ای و موشکی به ایران، اجرا نمایند. این یعنی آمریکا از جامعه جهانی می‌خواهد آنچه را اراده نکرده است اجرا کند. این بیانیه همچنین اعلام می‌کند که آمریکا در روزهای آتی با استفاده از اختیارات ملی خود، اقداماتی را برای تقویت اجرای این مقررات وضع خواهد کرد.

بعد از این اقدام آمریکا، وزرای خارجه سه دولت اروپایی (آلمان، انگلستان و فرانسه) مجددا اعلام کردند که از منظر آن‌ها آمریکا عضو برجام نیست و اعلان آمریکا در خصوص بازگشت تحریم‌ها فاقد اثر حقوقی است و این سه دولت متعهد به اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که برجام را تایید می‌کند هستند. آقای جوزپ بورل نماینده عالی اتحادیه اروپایی و هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام نیز در بیانیه‌ای با تاکید بر مواضع اعلام شده قبلی اتحادیه اروپایی، بیان کرد که آمریکا عضو برجام نیست و نمی‌تواند از سازوکارهای برجام استفاده کند، بنابراین تعهدات رفع تحریمی برجام به قوت خود باقی خواهند ماند. همچنین آنتونیو گوترش دبیرکل ملل متحد در مکاتبه‌ای خطاب به رئیس دوره‌ای شورای امنیت ملل متحد با اشاره به اقدام آمریکا اعلام کرد که شورای امنیت،‌ هیچ یک از اعضای شورای امنیت و رئیس این شورا پس از دریافت مکاتبه آمریکا هیچ اقدامی انجام نداده‌اند و اکثریت اعضای شورای امنیت در مکاتبه با رئیس دوره‌ای این شورا، اقدام آمریکا را فاقد اثر قانونی دانسته‌اند (اشاره به ۱۳ نامه دریافتی از اعضای شورای امنیت در مخالفت با اقدام آمریکا). همچنین روسای دوره‌ای شورای امنیت در ماه‌های اوت و سپتامبر بیان کرده‌اند که در موقعیتی قرار ندارند که در این خصوص اقدام خاصی انجام دهند، بنابراین دبیرخانه ملل متحد، برای ارائه خدمات مربوطه به کمیته‌های تحریمی منتظر شفاف‌سازی شورای امنیت در خصوص وضعیت قطعنامه‌های تحریمی قبلی خواهد ماند و دبیرکل ملل متحد نمی‌تواند به نحوی عمل کند که عدم وجود قطعیت در این خصوص را نادیده بگیرد.

بنابراین به نظر می‌رسد در مقطع فعلی، دو جهان موازی وجود خواهد داشت. جهان بی قانون و منطق ترامپ که در آن تحریم‌های سابق شورای امنیت بازگشته‌اند و جهان سایر اعضای جامعه جهانی که در آن قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ملل متحد که برجام را تایید می‌کند به قوت خود باقی است و تحریم‌های سابق شورای امنیت کماکان لغو شده‌اند.