“سَهْل‌بِن‌سَعْد ساعدی” در سایه ابهام‌ها !

به گزارش بولتن نیوز، سهل بن سعد بن مالک بن خالد بن ثعلبه بن حارثه بن عمر و [الحارث بن ساعده بن کعب بن الخزرج الساعدی الأنصاری]، با کنیه ابو­العباس یا ابویحیی از مشاهیر اصحاب حضرت رسول(ص) به شمار می آید. نام این صحابی در آغاز حزن بود و پیامبر(ص) او را سهل نامید. شیخ طوسی، سهل بن سعد ساعدی را در شمار اصحاب حضرت علی(ع) به حساب آورده است. سهل چهار سال قبل از هجرت پیامبر(ص) متولد شد و تا عصر ولید بن عبدالملک در قید حیات بود. از جمله افتخارات سهل بن سعد ساعدی این است که در بیعت عقبه و رضوان حضور داشته، به سوی هر دو قبله نماز گذارده و جزء روایان مورد وثوق حدیث پیامبر(ص) می باشد که از ایشان روایت کرده است. سهل بن سعد، حدیث غدیر، حدیث منزلت(به نقل از ابوذر)، اسامی دوازده معصوم را نیز گزارش کرده است.

سهل بدنبال کشته شدن عثمان، به همراه گروهی از انصار با حضرت علی(ع) بیعت کرد و در جنگ صفین نیزحضور داشته است. منابع تاریخی از سال (۴۱ه.ق تا ۶۱ه.ق)اخبار خاصی از سهل بخصوص درباره رویکرد وی به قیام امام حسین(ع) گزارش نکرده ­اند، جز یک خبر و آن هم در احتجاج امام حسین(ع) با سپاه عمرسعد در کربلا بود که در آن احتجاج  امام از کسانی چون سهل نام می برد. سهل سابقه درخشانی در دوره پیامبر(ص) و امیر المومنین(ع) دارد، حال چرا در حادثه ای به این مهمی خبری از سهل نیست خود جای سوال دارد؟ این در حالی است که سهل سیره و منش پیامبر(ص) را با  امام حسن و امام حسین (ع) دیده بود و می دانست حسین(ع) چه جایگاهی در نزد پیامبر(ص) دارد.

با مرگ معاویه و شروع انقلاب مردم عراق بر علیه یزید، سهل در قلب تحولات یعنی کوفه حضور داشت. با این حال نه خبری از همراهی و تایید حرکت حسین  بن علی(ع)است و نه همراهی باطل که این جمله امیرالمومنین(ع) درباره سعید و عبدالله ‌بن ‌عمر به ذهن متبادر می شود که «آنها نه حق را یاری کردند و نه باطل را خوار ساختند». جز اینکه بگوییم که سهل نیز به مانند بسیاری از دیگر صحابه هم عصر خود با بی تفاوتی از کنار این حادثه گذشت و یا اینکه در تشخیص حق و باطل دچار تردید شد و خود را از معرکه درگیری دور ساخت تا شاهد این نزاع خونین نباشد!!!

آخرین خبر از سهل بن سعد در ارتباط با جریان عاشورا، مربوط به حضور وی در شام است. درباره علت و چرایی حضور سهل بن سعد در شام در آن مقطع زمانی، گزارشی در منابع نیامده است.این موضوع نیز از دیگر ابهامات زندگی سهل است که هنوز بدان پاسخی داده نشده است. گزارش­های تاریخی که به نقل از خود سهل وجود دارد؛ در ابتدا توصیفی از زیبایی شهر دمشق است. سپس شادی و خوشحالی مردم دمشق و آذین بستن شهر، تعجب سهل را بر می­ انگیزد به گونه ای که از فردی سوال می­کند و اینگونه جواب می شنود:« اى شیخ! گویا: تو اعرابى باشى؟ گفتم: من سهل بن سعد هستم که پیغمبر خدا را دیده‏ ام. گفتند: اى سهل! تعجب نمیکنى که چرا آسمان خون نمى‏بارد، چرا زمین اهل خود را فرو نمیبرد؟ گفتم: براى چه؟ گفتند: این سر امام حسین[ع] است که عترت پیغمبر خدا (ص)می­باشد و از عراق بعنوان هدیه فرستاده شده است. گفتم: وا عجباه! سر امام حسین بعنوان هدیه برده مى‏شود و مردم اظهار فرح مینمایند!؟ گفتم: از کدام در شهر داخل مى‏شود؟ اشاره بدروازه‏ اى کردند که آن را دروازه ساعات می­گفتند. من در همین حال بودم که دیدم پرچم ‏ها هر کدام پس از دیگرى میایند بعدا سوارى را دیدم که نیزه‏اى در دست داشت. بر فراز آن نیزه سرى بود که‏ از لحاظ صورت شبیه‏ ترین مردم بود به پیامبر خدا (ص): پس از آن سوار زنانى را دیدم که بر شتران بى‏ جهاز سوار بودند. من به آن زنى که جلوتر از همه بود نزدیک شدم و به وى گفتم: تو کیستى؟ گفت: من سکینه دختر حسینم. من گفتم: آیا بمن حاجتى دارى؟ من سهل بن سعد هستم که جد بزرگوار تو را زیارت کردم و حدیث از آن حضرت شنیدم. فرمود: اى سعد! به این نیزه‏ دار بگو: این سر بریده را جلوتر ببرد تا مردم مشغول دیدن آن شوند و بحرم رسول خدا (ص)نظر نکنند»

سهل ادامه می دهد:« من نزدیک آن نیزه‏ دار رفتم و گفتم: ممکن است که حاجت مرا روا کنى و مبلغ چهار صد دینار بگیرى؟ گفت: چه حاجتى دارى؟ گفتم: سر مبارک امام حسین را جلوتر از حرم آن حضرت ببرى. او این پیشنهاد را پذیرفت و من به وعده خود وفا کردم».

سهل، سالهای پایانی عمر خود را در مدینه سپری کرد. در این دوران فردی از آل مروان که عامل مدینه بود از سهل می­خواهد که به بالای منبر برود و بواسطه لقب ابوتراب، حضرت علی(ع) را مورد نفرین و تمسخر قرار دهد که در جواب می­شنود این لقبی است که پیامبر(ص) از روی محبت به علی(ع) داده و ایشان بسیار این عنوان را دوست می­داشتند. براساس گزارش ها، بروزگار ولید بن عبدالملک جز تنى چند از اصحاب رسول خدا (ص) باقى نمانده بودند که از جمله ایشان سهل بن سعد ساعدى است که در اواخر حکومت ولید درگذشت و به هنگام مرگ صد ساله یا نود و شش ساله بوده است. البته نقل های دیگری نظیر سال هشتادو هشت (۹۶ساله) ، نود و یک (۱۰۰ساله) گفته شده است. همچنین نقل است که وی آخرین صحابی درگذشته در مدینه است.

منبع: فرهنگ نیوز