داستان داعش و ارتباطش با ترس و خشونت

گروه سیاسی: رسول جعفریان در یادداشت پیش رو که در باب پدیده داعش نگاشته، آورده است: داستان داعش، رابطه میان ترس و خشونت است. آدمی که می ترسد، می تواند بسیار خشن باشد. کسی که به هر دلیل ترس از دست دادن همه چیز را دارد، ممکن است دست به هر کاری بزند.

به گزارش بولتن نیوز، متن این یادداشت به شرح زیر است:

منهای تمامی خسارت هایی که داعش برای جهان اسلام و غیر اسلام ـ البته به نام اسلام ـ داشت، از روزی که سر و کله اش پیدا شده، همه را به فکر فرو برده است. فکر در این باره که کجای کار مسلمانان ایراد داشته است که چنین تفکری با چنین سازماندهی سربرآورده و اکنون نزدیک به سه سال است که این چنین و با این خشونت می تازد. این ماجرا تنها در میدان های نبرد در سوریه و عراق نیست، بلکه در اروپا و امریکا نیز سخت تاثیر گذاشته و در کشورهایی مانند سعودی، بیش از هشتاد درصد مردم را هوادار خویش کرده است. گفته می شود اکنون داعش از تب تاب افتاده است. حتی اگر این حرف درست باشد، تاثیر این ماجرا بسیار پردوام خواهد بود و الزاما تا چندین دهه دیگر نه تنها بقایای نیرومند آن در کشورهای مختلف می ماند که این مبحث در میان پژوهشگران تا دهها سال تعقیب خواهد شد. هم اکنون هم در بیشتر جمع های فکری و سیاسی، در ایران و بسیاری از نقاط جهان، بحث از داعش، و به طور کلی تروریسم، هم در بعد فکری و هم سیاسی، همچنان مهم ترین بحث است.



و اما برای ما مسلمانان، مسأله از جهتی حیاتی است. ما چه معضل و مشکلی داریم که سبب تولید داعش شد؟ در واقع، کجای کار جهان اسلام ایراد داشت که چنین زایده و ضایعه ای در این وسعت پدید آمد. البته که از زوایای مختلف می توان در این باره بحث کرد اما در اینجا فقط می خواهم به نکته ای که محمد ارکون درباره وضعیت فکری دنیای اسلام از نیمه های قرن بیستم به این طرف گفته است اشاره کنم. او می گوید بحرانی شدن اوضاع جهان اسلام در دهه هفتاد میلادی سبب کاهش تولیدات فکری از لحاظ کمی و کیفی شد، اما در عوض، ادبیات پایداری و مقاومت و مبارزه یا آنچه که بعدها اسمش بنیادگرایی دینی شد، رو به فزونی داشت و به تولید انبوه رسید.

این نکته را کنار تحلیل دیگری بگذارید که اخیرا توسط یکی از نویسندگان غربی مطرح شد و آن این که داستان داعش، رابطه میان ترس و خشونت است. آدمی که می ترسد، می تواند بسیار خشن باشد. کسی که به هر دلیل ترس از دست دادن همه چیز را دارد، ممکن است دست به هر کاری بزند.

امروز هم در محفلی خدمت دوستانی بودیم. یکی از عزیزان که پنجاه سال است مطالعات عمومی در باره فرهنگ اسلامی دارد، می گفت، دهها سال است که هیچ تولید فکری قابل تاملی در اختیار مسلمانان قرار نگرفته است. در واقع، به نوعی موید نظر ارکون بود. ایشان می گفت پس از فروپاشی شوروی این اتفاق افتاده است. هرچه هست، و از هر زمان که باشد، حالا یک نظریه ای یا نسخه ای که مقبول جهان اسلام باشد، و برای آنان امید به آینده بیاورد، و ترس را از آنها بزداید وجود ندارد. امید از دست رفته است و اصلا معلوم نیست چه خواهد شد و چه باید کرد. به جای آن، راه مبارزه، ادبیات پایداری، ایستادگی، خشم نسبت به دشمن، کینه ورزی روز افزون نسبت به او، راه حل دانسته می شود و تولید آن انبوه. البته در لابلا، گاهی مطالبی در باره توسعه و پیشرفت هم هست، اما در واقع، همه تحلیل ها بر این اساس است که آنها قصد تصرف همه چیز ما را دارند. گفته می شود ما همه چیز داشته ایم و آنها از ما گرفته اند. طبیعی است که آنها به نوعی دنبال بردگی ما هستند، اما وقتی که خود ما برده هستیم و چیزی از پیشرفت که قابل رقابت باشد نداریم، پیداست که آنها هم هوس کرده و ما را به بردگی خواهند برد. باید فکر این را کرد که تا از این بردگی و فقر فکری و اقتصادی درنیاییم، مشکل ما حل نخواهد شد. به هر حال، آنچه گذشت، تا اندازه ای روشنگر این است که ما در لابلای گفتمانی وسیع از مبارزه با دشمن به خاطر ترس از دست دادن آنچه فکر می کنیم داریم، و در مقابل، بخاطر این که تولید فکر و اندیشه برای حل مشکلات حال و آینده نداریم، گرفتار شرایطی شده ایم که داعش در آن میان پدید آمده است. داعش تلاش می کند همه مخالفان را بکشد، به بدترین وجه بکشد، دنیا را از همه غیر مسلمانان پاک کند و بدین ترتیب با راحت کردن کار خدا، بهشتی را در روی زمین بسازد که دیگر «غیر» ی در آن نباشد. این کاری است که حتی انبیاء هم آرزویش را داشتند و دعا هم می کردند، اما روشن بود که بر اساس این شریعت دیگران هم خواهند بود تا روزی برسد که حضرت مهدی (ع) مومنان وارث زمین شوند، کاری که همین الان داعش خودش می خواهد این کار را انجام بدهد.