کاهش عمق رکود در تابستان + نمودار

گزارش نماگرهای اقتصادی در سه ماه دوم سال جاری منتشر شد. این گزارش شامل جدیدترین آمارهای «حساب‌های مالی»، «انرژی»، «صنعت»، «ساختمان»، «تراز پرداخت‌ها» و سایر متغیرهای اقتصادی است. مهم‌ترین آمارهای منتشرشده در بخش حساب‌های مالی، آمار تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت و جاری است. بانک مرکزی این آمار را در سه ماه نخست سال جاری منتشر نکرده است. این روند در گزارش جدید نماگرهای اقتصادی نیز تداوم‌یافته و در مقابل آمار تولید ناخالص داخلی در سه ماه دوم سال جاری عددی ثبت نشده است. آخرین آمار تولید ناخالص داخلی مربوط به سه ماه چهارم سال قبل بود که رشد اقتصادی این فصل را 6/ 0 درصد عنوان کرد.

اما در نبود آمار تولید ناخالص داخلی یکی از بخش‌هایی که می‌تواند به نوعی مسیر رشد اقتصادی را در سال جاری مشخص کند، آمارهای بخش صنعت است. در این بخش یکی از مهم‌ترین متغیرها شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی است. این کارگاه‌ها، به توصیف اداره آمار اقتصادی بانک مرکزی، شامل کارگاه‌هایی با 100 نفر کارکن و بیشتر است. آمارها نشان می‌دهد در سه ماه دوم سال جاری این شاخص به 6/ 94 رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد منفی 6/ 0 درصدی داشته است. این شاخص در سه ماه نخست سال جاری رقم 5/ 87 را ثبت کرده و نسبت به مدت مشابه سال قبل 1/ 4 درصد کاهش یافته بود. این موضوع نشان می‌دهد اگرچه شاخص تولید کارگاه‌ها در تابستان نیز نسبت به سال قبل رشد منفی داشته است، اما این رشد منفی نسبت به بهار کمتر بوده و به نوعی یک مسیر ترمیمی را سپری می‌کند. به احتمال زیاد این آمار در دو فصل پایانی سال جاری نیز به روند مثبت خود ادامه خواهد داد و در فصل بهار سال بعد به بیشترین مقدار خواهد رسید. فصل بهار 95 را می‌توان اولین فصل برای عملکرد اقتصاد ایران بدون وجود اثر تحریم دانست.

دو آمار دیگر در بخش صنعت، آمار «جواز تاسیس واحد‌های صنعتی» و «پروانه بهره‌برداری از واحد‌های صنعتی» است. بانک مرکزی در هریک از این موارد تعداد جواز و پروانه‌ها را به همراه مبلغ سرمایه‌گذاری تصویر کشیده است. بر اساس این آمار، در تابستان تعداد جوازهای تاسیس به 3 هزار و 743 فقره رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش 5/ 9 درصدی را پشت سرگذاشته است. همچنین میزان سرمایه‌گذاری در بخش جواز تاسیس با ثبت رقم 2/ 26 هزار میلیارد تومان نسبت به تابستان سال قبل افت 4/ 25 درصدی را پشت‌سرگذاشته است. این روند در بخش بهره‌برداری وضعیت مناسب‌تری دارد. میزان پروانه بهره‌برداری واحد‌های صنعتی در تابستان به هزار و 198 فقره رسیده که نسبت به سال قبل کاهش 5/ 1 درصدی داشته است. در این بخش میزان سرمایه‌گذاری نیز معادل 5/ 3 هزار میلیارد تومان گزارش شده و در قیاس با تابستان سال قبل افت 5/ 17 درصدی داشته است. بخش صنعت در سال جاری با مشکلاتی مانند تامین منابع مالی مورد نیاز بنگاه‌ها و مشکل کمبود تقاضا روبه‌رو بوده است. روند نزولی واردات واسطه‌ای این وضعیت را به خوبی نشان می‌دهد. کمبود تقاضا و کاهش مخارج دولتی در ایجاد این وضعیت موثر بوده است. عدم تحقق منابع مالی و به تبع آن کاهش مخارج دولتی و افت شدید سرمایه‌گذاری دولتی و خصوصی باعث شده که کاهش فروش بنگاه‌ها رشد کند و موجودی انبار افزایش یابد. البته دولت در راستای تحریک تقاضا بعضی از سیاست‌های کوتاه‌مدت را پیگیری کرد که به نظر می‌رسد در بعضی از صنعت‌ها مانند خودروسازی موفقیت‌آمیز بوده است.

در بخش انرژی آمارهای میزان «تولید» و «صادرات» نفت در سه ماه دوم سال جاری منتشر شده است. آمارها حاکی از آن است که در سه ماه دوم سال جاری میزان تولیدات نفتی به 3میلیون و 161 هزار بشکه در روز رسیده و نسبت به مدت مشابه سال قبل 2/ 2 درصد افزایش یافته است. میزان تولیدات نفتی در بهار سال جاری 3 میلیون و 93 هزار بشکه در روز بوده که نسبت به بهار سال قبل رشد 6/ 2 درصدی را ثبت کرد. در تابستان سال جاری علاوه بر روند صعودی در تولید، بر میزان صادرات نفت نیز افزوده شده است. بر اساس آمارهای منتشرشده میزان صادرات روزانه نفت ایران در تابستان سال جاری به رقم یک میلیون و 534 هزار بشکه رسیده که این رقم در یک سال قبل از آن (از بهار سال 93) بیشترین مقدار بوده است. این آمار نسبت به تابستان سال قبل رشد 9/ 7 درصدی را نشان می‌دهد؛ حال آنکه این رشد در بهار سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل منفی 4/ 0 ثبت شده بود. به نظر می‌رسد که با لغو تحریم‌ها این روند در نیمه دوم سال جاری با شدت بیشتری تداوم یابد. با نصف شدن قیمت نفت در نیمه دوم سال جاری، باید میزان صادرات نسبت به نیمه دوم دو برابر شود تا سطح درآمدهای نفتی نسبت به نیمه نخست تغییری نکند. یکی از آمارهایی که می‌تواند افزایش صادرات را بر اساس تولید به خوبی نشان دهد نسبت صادرات به تولید است. آمارها نشان می‌دهد که این نسبت در تابستان سال جاری به 49 درصد رسیده و بیشترین مقدار در 7 فصل گذشته بوده است. نسبت صادرات به تولید در بهار سال جاری 46 درصد اعلام شده بود.

یکی دیگر از آمارهایی که رفتار ترمیمی اقتصاد در تابستان را به نوعی تایید می‌کند، آمار تعداد پروانه‌های ساختمانی و شاخص‌های ساختمانی مانند «شاخص بهای خدمات ساختمانی» و «شاخص بهای تولید‌کننده مصالح ساختمانی» است. در تابستان سال جاری تعداد پروانه‌های ساختمانی در کل مناطق شهری به 1/ 25 هزار فقره رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 2/ 11 درصد کاهش داشته است. این رشد منفی در بهار معادل 8/ 17 درصد ثبت شده است. البته باید توجه کرد که این آمار تایید می‌کند بخش ساختمان هنوز در رکود به سر می‌برد. همچنین آمارهای نماگرهای اقتصادی در تابستان سال جاری حکایت از آن دارد که میزان سرمایه‌گذاری در ساختمان 3/ 19 هزار میلیارد تومان بوده و نسبت به تابستان سال قبل افت 4/ 5 درصدی را پشت سر گذاشته است. این رشد منفی در بهار سال جاری معادل منفی 4/ 6 درصد بوده است. بنابراین از شدت رشد منفی سرمایه‌گذاری بخش مسکن نیز کاسته شده است.