روزنه‌های جدید در حل بحران لبنان

به گزارش بولتن به نقل از تسنیم، روز شنبه دو حمله تروریستی انتحاری در منطقه علوی نشین جبل المحسن شهر طرابلس لبنان روی داد که در جریان آن 9 نفر از ساکنان این منطقه کشته و 39 نفر دیگر نیز زخمی شدند. البته اگر این حملات طبق برنامه صورت می گرفت ( یعنی فرد انتحاری بمب را در کافه پرجمعیت منفجر می کرد که ظاهرا در انتخاب کافه مورد نظر دچار اشتباه شده بود )تلفات این حملات می توانست تا 10 برابر هم افزایش یابد .

در پی این حملات انتحاری، جبهه النصره مسئولیت این حملات را برعهده گرفت اما وزارت کشور و دستگاه امنیتی لبنان با بیان اینکه این حملات به وسیله عوامل داعش و هماهنگی ها برای این عملیات نیز در بند (بی )زندان رومیه (که محل نگهداری بازداشتی های افراطی بود)حمله به این زندان را به منظور جابجایی زندانیان این بخش آغاز کرد .حال اینجا چند سوال مطرح است : نخست اینکه چه ارتباطی می تواند بین این حملات تروریستی و آب شدن یخ های روابط میان برخی از رقبا و دشمنان سیاسی در لبنان وجود داشته باشد و اینکه تاثیر این حملات بر این روند چه خواهد شد ؟ دوم اینکه پذیرش مسئولیت حمله از سوی النصره و رد آن از سوی وزیر کشور لبنان و در نهایت حمله به زندان رومیه به چه مفهوم می تواند باشد ؟ و در نهایت چه چشم اندازی را می توان برای بحران سیاسی و امنیتی لبنان در سایه تحرکات سیاسی جدید و اقدامات امنیتی تصور کرد ؟

ارتباط میان حملات انتحاری در جبل‌المحسن و تحرکات آشتی جویانه جناح های رقیب

این ارتباط از برخی جهات قابل توجه به نظر می رسد . با این توضیح که ظاهرا عاملان و بخصوص طراحان این حملات نمی خواستند روند حرکت آشتی جویانه بین جناح های سیاسی رقیب پا بگیرد و به نتیجه برسد. علت این است که این گروهها از این نگران هستند که در صورت حل بحران های سیاسی و امنیتی در لبنان بقاء و امنیت‌شان به خطر بیفتد و یا اینکه آنها وجه المصالحه این روند آشتی جویانه قرار گیرند.

با توجه به اینکه بعد از تشکیل ائتلاف ضد داعش خیلی از کشورهای عربی خواسته یا ناخواسته مجبور شده اند از داعش فاصله بگیرند از اینرو به نظر می رسد این جبهه النصره بود که مورد حمایت این کشورها از جمله عربستان بود .

بر این اساس احتمال اینکه حملات انتحاری اخیر در طرابلس از سوی النصره طراحی شده باشد زیاد است اما اینکه چرا وزارت کشور لبنان داعش را مسئول این حملات معرفی کرد می تواند ناشی از این باشد که برای اقدامات خود حمایت بین المللی بتراشد و از حمایت ائتلاف ضد داعش برخوردار شود کما اینکه در پی این حملات، شورای امنیت سازمان ملل نیز به محکومیت آن اقدام کرد.

اما احتمال دیگری که می تواند در این خصوص مطرح شود این است سرویس های اطلاعاتی و امنیتی لبنان (که متهم به همدستی با عوامل و گروههای تکفیری بودند) از این طریق بخواهند حاشیه امن گذشته را برای جبهه النصره حفظ کنند. اگر این احتمال درست باشد در این صورت صداقت نیروهای امنیتی و پلیسی لبنان (که تاکنون به عنوان بازوی امنیتی جناح 14 مارس عمل کرده است )زیر سوال خواهد رفت .

از این دید مواضع اعلامی وزارت کشور و نیروهای امنیتی و پلیسی تحت امر آن در مبارزه با تروریسم زمانی می تواند به واقعیت نزدیک باشد که همه گروههای تکفیری را شامل شود و تفاوتی بین داعش و النصره و دیگر گروههای تکفیری مورد حمایت عربستان در نظر گرفته نشود. حال آنکه به نظر می رسد چنین تفاوتی در رویکرد وزارت کشور و نیروهای پلیسی و امنیتی آن در برخورد با داعش و النصره دیده می شود .

یکی از معیارها و شاخص‌هایی که می‌تواند صداقت نیروهای امنیتی و پلیسی لبنان را در برخورد یکسان و غیر تبعیض آمیز با تروریسم و مظاهر آن یعنی داعش و النصره به اثبات می رساند ، تلاش آن برای آزادی سربازان به گروگان شده لبنانی از دست جبهه النصره است.

چرایی سفر شتاب زده هیات اتحادیه عرب به لبنان

در این میان سفر هیات اتحادیه عرب به لبنان می تواند حاوی این پیام باشد که این اتحادیه با توجه به ظهور خطر داعش در منطقه و تعهداتی که در چارچوب ائتلاف ضد داعش پذیرفته است ، نمی تواند همچون گذشته در برابر حملات تروریستی در لبنان بی تفاوت بماند . با توجه به سلطه ای که عربستان بر دولت السیسی و به تبع آن بر اتحادیه عرب دارد ، لذا همدردی هیات اعزامی اتحادیه عرب با دولت لبنان در برابر تروریسم در این کشور و اعلام حمایت از مواضع دولت لبنان می تواند نشانه ای از تغییر رویکرد عربستان نیز باشد که با توجه به حمله انتحاری اخیر داعش در دیده بان مرزی عراق و عربستان خطر را در یک قدمی خود می بیند آنهم در حالی که با تشدید بیماری ملک عبد الله مسئله جانشینی نیز بر فضای سیاسی این کشور سایه افکنده است .

از دیگر شاخص های که تغییر نسبی رویکرد عربستان را در قبال اوضاع لبنان نشان می دهد آغاز گفتگوهای حزب المستقبل به ریاست سعد حریری با حزب الله درباره حل مسائل سیاسی و امنیتی این کشور است . همچنین از آنجا که حمله تروریستی اخیر علیه علوی ها در جبل المحسن که می توانست باب یک فتنه مذهبی جدید را باز کند با محکومیت شورای امنیت سازمان ملل و آمریکا مواجه شد لذا اتحادیه عرب با توجه به تعهداتی که درچارچوب ائتلاف ضد داعش پذیرفته نمی توانست مواضع متفاوت از این شورا در قبال حملات تروریستی لبنان بگیرد.

چشم انداز بحران سیاسی و امنیتی لبنان در سایه بحران سوریه

هر چند بحران‌های سیاسی و امنیتی لبنان سابقه دیرینه ای از بحران سوریه دارند اما بعد از آغاز بحران سوریه، جناح 14 مارس در لبنان با کمک حامیان خارجی خود تلاش گسترده‌ای کرد تا سرنوشت سیاسی و امنیتی لبنان را به بحران سوریه گره بزنند. از این دید یکی از عوامل ادامه خلاء بحران ریاست جمهوری در لبنان مانع تراشی ها و وقت کشی ها و به طور کلی چشم انتظاری بود که به سرنوشت بحران سوریه دوخته شده بود .

همچنین بخش عمده ای از حملات تروریستی در لبنان در ماههای گذشته متاثر از بحران سوریه و سر ریز شدن بحران به لبنان از طریق ورود آوارگان سوری و در پوشش آن نیروهای تکفیری بود البته از زمانی که ارتش و نیروهای مردمی در سوریه به پیروزی های بزرگ در برابر گروههای تکفیری و دیگر مخالفان مسلح دست یافته اند ، این روند معکوس شده و همان افرادی که بنا بود به عامل کمک برای جناح 14 تبدیل شود اکنون به دردسر جدی برای همه لبنانی ها در عرصه های سیاسی، امنیتی و اقتصادی - اجتماعی تبدیل شده است .

بر این اساس به نظر می‌رسد به موازات روزنه های جدیدی که در عرصه های سیاسی و امنیتی در سوریه دیده می شود ، در عرصه های سیاسی و امنیتی لبنان نیز افق های روشنی دیده می شود . از این دید با توجه به اینکه اکنون یکی از مشکلات اصلی لبنان حضور بیش از یک و نیم میلیون آواره سنی است از اینرو حل سریع بحران سوریه به گونه ایی که امکان بازگشت آوارگان سوری را فراهم کند می تواند کمک شایانی به حل مسائل سیاسی و امنیتی لبنان و تثبیت اوضاع سیاسی و امنیتی در این کشور بکند.

نتیجه‌گیری

در مجموع به نظر می‌رسد شکست طرح براندازی در سوریه و معکوس شدن روند تحولات نظامی در عرصه میدانی موجب شده است کسانی که در لبنان چشم امید به تحولات سیاسی و امنیتی سوریه دوخته بودند و تصور می‌کردند تغییر نظام در سوریه موقعیت آنها را در لبنان تقویت خواهد کرد ، برای حل بحران سیاسی و امنیتی در لبنان تمایل و علاقه نشان دهند که مصادیق آن را می توان در گفت‌وگوهای المستقبل با حزب الله یا رایزنی های داخلی میان مسیحیان برای توافق درباره نامزد مورد نظر خود برای احراز ریاست جمهوری مشاهده کرد.

در این میان هر چند اقدام نیروهای امنیتی و پلیس لبنان در حمله به زندان رومیه و قطع خطوط ارتباطی میان طراحان و مجریان حملات تروریستی گامی به جلو محسوب می شود اما تلاش‌هایی که برای در حاشیه نگه داشتن جبهه النصره علیرغم اذعان آن به دست داشتن در حملات انتحاری جبل المحسن مشاهده می شود تا حدودی جدیت و صداقت نیروهای امنیتی و پلیسی لبنان را در برخورد یکسان و بدون تبعیض با عاملان حملات تروریستی زیر سوال می‌برد . اما به هر حال شکست عملیات انتحاری در جبل المحسن علیه ساکنان علوی نشین این منطقه که در عین حال با برخورد هوشیارانه ساکنان و بخصوص خانواده های قربانیان همراه شد امید به تداوم حرکت های آشتی جویانه را در عرصه سیاسی تقویت کرده است که می تواند آثار و پیامدهای امنیتی مثبت نیز به همراه داشته باشد.