ثبت انار خدا به نام خود!

ثبت حقوقی انار سرامیکی به عنوان یک اثر تزیینی به نام یک شخص، واکنش‌های مختلفی را در پی داشته است. رییس انجمن سفالگران از پیگیری شکایت هنرمندان از انحصار این اثر گفت.

به گزارش بولتن نیوز،  شش ماه پیش بود که شخصی با حضور در اداره ثبت، اثر تزیینی «انار سرامیکی» را به نام خود ثبت کرد و پیرو آن از کسانی که به ساخت و فروش آن مشغول بودند شکایت کرد. بخش فروشگاهی گالری «سیحون» و «زین» پلمب شدند و چندین نفر تحت پیگیرد قرار گرفتند.

پس از این ماجرا، 150 هنرمند، از غیرقانونی بودن ثبت این اثر شکایت کردند و بهزاد اژدری، رییس انجمن سفالگران، به عنوان نماینده آن‌ها در حال پیگیری این موضوع است.

شکایت هنرمندان را پیگیری می‌کنیم

بهزاد اژدری درباره این موضوع اظهار کرد: ما در حال پیگیری ثبت اشتباه انار سرامیکی هستیم و شکایت‌مان را تسلیم دادگاه کرده‌ایم. دادگاه این قضیه دو بخش دارد؛ یکی رسیدگی به پرونده شکایت کیوان فحری از تولیدکنندگان و فروشندگان انار سرامیکی است و دیگری شکایت هنرمندان از این شخص برای ثبت انار است.

او افزود: حالا این ثبت به چه طریقی صورت گرفته برای ما سوال است. اصل قضیه مخدوش است و باید به آن رسیدگی شود. دادگاه شکایت هنرمندان را پیگیری خواهد کرد و من به عنوان رییس انجمن سفالگران نماینده هنرمندان خواهم بود.

اژدری همچنین عنوان کرد: انار سرامیکی یک پدیده هنری نیست که بتوان آن را به ثبت رساند. فردی که مبادرت به این کار کرده با استفاده از خلاء‌های قانونی توانسته اثر را ثبت کند و طرح را از طریق کالای صنعتی هم پیگیری کرده است. حکمی که از طریق شکایت این فرد از هنرمندان این حوزه صورت گرفت، باعث شد حکم جلب چند نفر صادر شود و بخش فروشگاهی گالری «سیحون» و گالری «زین» هم پلمب شدند.

رییس انجمن سفالگران خاطر نشان کرد: ما در نظر داریم مستندات کاملی شامل کتاب، مجله و عکس و نامه انجمن‌های مختلف هنری را جمع‌آوری کنیم و برای شکایت 150 هنرمند از این موضوع ارائه کنیم.

انار ابداع کسی نیست و کپی از طبیعت است

حمید شانس، هنرمند پیشکسوت و رییس سابق انجمن مجسمه‌سازان، نیز در این‌باره اظهار کرد: تقریبا یک هفته است که موضوع ثبت انار سرامیکی را شنیده‌ام و واقعا برایم عجیب است که چنین اتفاقاتی در حوزه هنر این مملکت می‌افتد. من نمی‌خواهم مثال بزنم یا به کسی توهین کنم اما در شرایطی که آثار کپی می‌شود و حق تألیف کسی در نظر گرفته نمی‌شود این کار اصلا موجه و درست نیست. انار ابداع کسی نیست و کپی از طبیعت است، بنابراین ساختن و کپی کردن آن نمی‌تواند در انحصار یک نفر باشد.

او افزود: حتی متریال کار یعنی سرامیک هم نمی‌تواند به عنوان یک تعریف شخصی در نظر گرفته شود. در کل همه اشکال طبیعی شامل این قضیه هستند و نمی‌توان آن‌ها را منحصر به کسی دانست.

این هنرمند در ادامه عنوان کرد:‌ نمی‌دانم چطور این موضوع به صورت قانونی به تصویب رسیده است. در اداره ثبت برای به ثبت رساندن یک اثر هنری مواردی ذکر شده که باید به آن توجه شود؛ یکی از این موارد، این است که طرح مورد نظر نباید از شکلی از اشکال طبیعی باشد. تمام مسئله ما در این رابطه این است که چطور مسؤول ثبت با وجود چنین موضوع روشن و واضحی این طرح را به ثبت رسانده است.

شانس همچنین گفت: جامعه هنرمندان از قوه قضاییه انتظار دارند با حساسیت خاص این مسئله فرهنگی را جدی بگیرند و به آن رسیدگی کنند. اگر این اشتباه مأمور ثبت بوده، باید ثبت انجام شده ملغی شود. مملکت ما مملکت 30 سال پیش نیست که حق کپی‌رایت به هیچ گرفته می‌شد. امروز همه ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های این کشور و توانایی هر کس در هر عرصه‌ای کاملا مشخص است و نمی‌توان به آن بی‌اعتنا بود. وقتی پتانسیل و ثروت ملی هست قانون باید از آن حمایت کند.

این هنرمند خاطر نشان کرد: ما امیدوار هستیم که تا تعیین تکلیف دقیق این قضیه حکمی صادر و اجرا نشود. انار بخشی از هویت هنری ایران است. خیلی از هنرمندان ما جذب این قضیه هستند که با برداشت خاص خودشان آن را دنبال می‌کنند. چنین کاری همه این هنرمندان را در یک محدودیت وسیع قرار می‌دهد. من به عنوان یک کارشناس هنری مطمئن هستم که انار سرامیکی کپی از کار کسی نیست.

ثبت مخلوق خداوند به نام یک شخص شایسته نیست

رضا خدادادی، نقاش ،مجسمه‌ساز و پژوهشگر هنرهای شهری نیز با بیان اینکه اتفاق اخیر می‌تواند نگران کننده باشد، گفت: ثبت طرح انار سرامیکی، هر شخصی را در حوزه‌های مختلف هنری وسوسه می‌کند تا در آینده هر ایده و طرحی، به هر شکل و روشی را زودتر از دیگران به نام خودش ثبت کند و به زعم خود از امتیازهای آن استفاده کند.

او افزود: به نظر می‌رسد در حوزه هنر و ثبت آثار و طرح‌های هنری، باید با حساسیت بیشتری برخورد شود در غیر این صورت می‌تواند پیامدهای نامطلوبی برای هنر و صنایع وابسته آن داشته باشد که مسلما چندان به نفع جامعه هنری و فعالیت‌های هنری کشورنیست. باید توجه داشت طراح اصلی انار خداوند است، به نظر نمی‌رسد شایسته باشد چیزی را که خداوند خلق کرده و در طبیعت وجود دارد شخص یا اشخاصی طراحی آن را به نام خودشان ثبت کنند. آیا بازسازی و بازنمایی شکل میوه انار با استفاده از مواد و مصالح (متریال) مختلف می‌تواند دلیلی برای انحصار حق تکثیر آن باشد و آیا یک شخص می تواند به صرف استفاده از یک ماده، طرح را به نام خودش ثبت کند و فعالیت‌های حرفه‌ای هنرمندانی که سال‌ها در این حوزه کار کرده‌اند را محدود کند به طوری که هیچ شخصی اجازه نداشته باشد نمونه‌های دیگری از انار سرامیکی بسازد؟

این کارشناس رسمی دادگستری در ادامه اظهار کرد: به اعتقاد من آنچه که آفریده پرودگار است و مربوط به طبیعت می‌شود قابل ثبت نیست. انگار کسی طرح درخت یا طرح فیگور انسان در نقاشی یا مجسمه را به عنوان یک طرح به نام خودش ثبت کند و مدعی باشد چون نخستین کسی هستم که این طرح و ایده را به ثبت می‌رسانم از این پس کسی حق ندارد مثلا با رنگ و روغن درخت را موضوع نقاشی خود قرار دهد و آن را تصویر کند یا با برنز یا بتن پیکره‌ای از فیگور آدم بسازد! به نظرم چنین رویکردی می‌تواند مشکلات متعددی را در تولید و خلق آثار هنری پدید بیاورد. لذا شایسته است قانون‌گذاران و مراجع قضایی نسبت به موضوع حساسیت بیشتری را به کار بگیرند و موضوع پیش آمده را به نحو شایسته حل و فصل کنند تا امنیت حرفه‌ای، صنفی و شغلی افرادی که در این زمینه فعال‌اند به خطر نیفتد و خدایی نکرده موجب نارضایتی جامعه هنری و پدید آمدن احساس ناامنی نشود.

عضو هیات علمی دانشگاه هنر همچنین عنوان کرد: به یاد داشته باشیم کپی کردن و بازنمایی صرف و بدون دخل و تصرف چیزی که نمونه اصلی آن در طبیعت موجود است، فقط به صرف اینکه از سرامیک یا دیگر مواد و مصالح ساخته شده در حالی که کاربرد و کارکردی غیراز تزیین ندارد، نمی‌تواند طرح صنعتی به شمار آید . طراحی برای صنعت یا طرح صنعتی الزاما می‌بایست دارای کارکرد صنعتی باشد و بتواند مشکلی یا نیازی را از صنایع و مردم برطرف سازد، نه آنکه چون مواد یا فرایند تولید آن به یکی از صنایع وابسته است طرح صنعتی پنداشته شود. به ویژه اگر محصول فقط جنبه تزیینی و دکوراتیو داشته باشد و غیر از آن هیچ کاربردی دیگری نتوان برای آن متصور بود، قضیه بسیار روشن است.

خدادادی ادامه داد: چگونه اثر یا طرحی که صرفا تزیینی است و هیچ کاربردی ندارد می تواند طرح صنعتی باشد؟ پس با این استدلال تمامی چیزهای مصنوع پیرامون ما وهر چیزی که شکل و طرح دارد، با هر ماده و مصالحی که توسط انسان ساخته شده و در تولید آن فرایندی صنعتی وجود دارد قابل ثبت است! به بیانی دیگر اگر طرح از فرایند ذهنی و تخیل هنرمند پدید آمده بود و مشابه آن در واقیت و طبیعت نبود یا اثر و محصول ساخته شده، در یکی از صنایع کاربرد داشت، اوضاع فرق می‌کرد و می‌شد آن را به عنوان ایده و طرح به ثبت رساند.

این هنرمند تاکید کرد: طرحی که طراح آن خداوند است نمی‌تواند در انحصار یک نفر باشد.از طرفی این ادعا که شخصی اولین تولید کننده انار سرامیکی است قابل بررسی است، ضمن اینکه «زودتر از دیگران به ثبت رساندن» با «اولین تولید کننده بودن» دو حقیقت و دو چیز متفاوت است.

او همچنین درباره اشتباه بودن ثبت این اثر با عنوان طرح صنعتی اظهار کرد: طراحی صنعتی تعریف ، کارکرد ومفهوم مشخص دارد. طراحی صنعتی هنری برای صنعت و کاربردی است. بدیهی است هر طرح نو دارای اصالت در طرح و ایده ناشی از تفکر خلاق طراح که بتوان از آن در زندگی و در صنعت (به مفهوم عام) بهره‌برداری کرد یا از آن طرح بتوان محصولی کاربردی به نفع مردم تولید کرد با توجه به ضوابط و مقررات امکان ثبت در حوزه طراحی صنعتی دارد، اما انار سرامیکی صرفا یک حجم تزیینی و دکوراتیو است و اساسا هیچ ارتباطی با طراحی صنعتی و آثار و محصولات کاربردی ندارد.

خدادادی در پایان خاطر نشان کرد: توصیه می‌کنم در ثبت آثار هنری به ویژه آثاری که ماهیت غیر کاربردی و تزیینی دارند، حساسیت بیشتری به کار گرفته شود؛ چرا که تشخیص اصالت طرح و حدود آن کاری دشوار و حتی گاه ناممکن است. فراموش نکنیم با کوچکترین تغییر در هر یک از عناصر رنگ، شکل، بافت، اندازه، تناسبات، نوع و ترکیب مواد و...در اثر هنری آن اثر از انحصار درآمده و حق تکثیر (کپی رایت) آن دچار خدشه می‌شود که البته تشخیص این امر بر عهده مراجع دارای صلاحیت و کارشناسان امر است. در ثبت آثار هنری مشاوره با اهل فن ضرورت دارد و به منظور پیشگیری از مشکلات و سوء تعبیرهای متعدد، اول آنکه باید بررسی شود آیا چنین طرحی اصولا می‌تواند به ثبت برسد و دوم اینکه اگر امکان ثبت باشد باید اثری که برای ثبت ارائه می‌شود با تمامی جزییات دقیق بصری، فنی و کارکردی به ثبت برسد نه کمتر، نه بیشتر.