ریشه های اختلافات میان ترکیه و اتحادیه میهنی کردستان عراق

به گزارش بولتن نیوز به نقل از کردپرس، ترکیه حریم هوایی خود را به روی هواپیماهایی که از استان سلیمانیه اقلیم کردستان عراق برخاسته و در فرودگاههای ترکیه فرود می‌آیند بسته است. دولت ترکیه دلیل این تعطیلی را تشدید فعالیت پ‌ک‌ک در این شهر و فرودگاه آن عنوان کرده است. انتظار می‌رود این وضعیت روز 3 ژوئیه ادامه داشته باشد. ترکیه دو روز پس از بستن حریم هوایی خود به روی هواپیماهایی که مبدا آن استان سلیمانیه بود، یک حمله پهپادی در مجاورت فرودگاه سلیمانیه انجام داد. این حمله کاروانی را هدف قرار داد که مظلوم کوبانی عبدی، فرمانده نیروهای سوریه دموکراتیک یا (SDF) و سه پرسنل ارتش آمریکا در آن حضور داشتند. اگرچه ترکیه پس از این حمله سکوت را برگزید اما همه شواهد نشان می دهد که آنکارا پشت این حمله قرار دارد.

اعتقاد بر این است که تصمیم برای بستن حریم هوایی و این حمله، واکنش ترکیه به تماس‌های اخیر بین اتحادیه میهنی کردستان (PUK) مستقر در سلیمانیه و نیروهای SDF مورد حمایت ایالات متحده است که حزب اتحاد دموکراتیک یا (PYD)، شاخه سوری پ ک ک، بخش قابل توجهی از این نیرو را تشکیل می‌دهد. تعاملات اخیر بافل طالبانی، رهبر اتحادیه میهنی کردستان با نیروهای دموکراتیک سوریه و اظهار نظر در مورد کردهای ترکیه - که هر دو در آنکارا به عنوان سیگنال هایی از نزدیک شدن اتحادیه میهنی کردستان به پ.ک.ک تلقی می شود - روابط با آنکارا را تیره کرده است. بنابراین، اتحادیه میهنی کردستان اکنون تحت فشار قابل توجهی از سوی آنکارا قرار دارد و هیچ امیدی برای عادی سازی در کوتاه مدت وجود ندارد.

روابط بین ترکیه و این حزب از زمان مرگ جلال طالبانی، رهبر سابق اتحادیه میهنی در سال 2017 که پ ک ک دو مامور اطلاعاتی ترکیه را در سلیمانیه در اوت 2017 ربود تیره شد و آنکارا دفتر اتحادیه میهنی کردستان در آنکارا را بست و بهروز گلالی، نماینده 17 سال گذشته این حزب در ترکیه را اخراج کرد. تعلیق پرواز نیز واکنش جدیدی محسوب نمی شود. همه پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق در سال 2017 باعث شد آنکارا پروازهای اربیل و سلیمانیه را به حالت تعلیق درآورد. پروازهای اربیل- ترکیه در مارس 2018 دوباره آغاز شد اما تحریم پروازهای سلیمانیه تا اکتبر 2019 به دلیل ادعای آنکارا مبنی بر حمایت PUK از فعالیت پ‌ک‌ک در اقلیم کردستان تمدید شد. علاوه بر این، پروازها تنها پس از مداخله برهم صالح، رئیس جمهور وقت عراق و عضو سابق اتحادیه میهنی از سر گرفته شد.

سرانجام در اکتبر 2018 و پس از آنکه قباد طالبانی، معاون نخست وزیر اقلیم کردستان و برادر بافل، دفتر سیاسی پ.ک.ک در سلیمانیه را بست، مسیر آنکارا - سلیمانیه بازگشایی شد. نشانه های دیگر تلاش برای عادی سازی چندین سال بعد ظاهر شد. به عنوان مثال، بنا به گزارش ها، در مارس 2021، هاکان فیدان، رئیس سازمان اطلاعات ترکیه میزبان یک هیئت اتحادیه میهنی در آنکارا بود. لاهور شیخ جنگی - رئیس مشترک سابق اتحادیه میهنی کردستان که در سال 2020 به دلیل رقابت با پسر عمویش بافل از این حزب برکنار شد - نیز مدعی شده که ترکیه در برکناری او از این حزب دست داشته است.

با این حال، اقدام ترکیه در اقلیم کردستان همچنان یک تنش بزرگ در روابط است. ترکیه با انجام عملیات نظامی ضد پ‌ک‌ک در شمال عراق، به دنبال افزایش فشار بر پ‌ک‌ک و جلوگیری از انجام حملات آن در خاک ترکیه است. با این حال، رویکرد اتحادیه میهنی کردستان، که معمولاً نسبت به حزب دموکرات کردستان عراق یا (KDP) مستقر در اربیل – به  عنوان بزرگترین حزب در اقلیم کردستان - مدارای بیشتری نسبت به PKK دارد - باعث ایجاد اصطکاک با آنکارا شده است. اتحادیه میهنی کردستان نیز به نوبه خود خشم خود را نسبت به عملیات مکرر هواپیماهای بدون سرنشین و ترورهایی که گفته می شود توسط ترکیه در سلیمانیه انجام شده است، ابراز کرده است.

افزایش تماس با PKK

بافل طالبانی در جریان عملیات ترکیه در عراق و سوریه برای ایجاد منطقه امن در دسامبر 2022، به همراه ژنرال آمریکایی متیو مک فارلین، فرمانده نیروهای ائتلاف در عراق و سوریه، با مقامات SDF و PYD در شمال سوریه دیدار کرد. سفر بافل به شمال شرق سوریه، نه تنها به تقویت روابط کمک کرد، بلکه برای منزوی کردن لاهور جنگی، رقیب او و رئیس مشترک سابق اتحادیه میهنی کردستان که تماس های مکرری با SDF و PYD داشت و برای کردهای سوریه ضروری به نظر می‌رسید، کمک کرد.

تعمیق روابط میان اتحادیه میهنی و نیروهای دموکراتیک سوریه در پایان ماه مارس با سقوط هلیکوپتر در دهوک آشکارتر شد. در این سانحه دست کم 9 نفر از نیروهای SDF از جمله یک فرمانده ارشد واحد ضد تروریسم نیروهای SDF که در راه سلیمانیه بودند، کشته شدند. گفته می شود این بالگرد توسط اتحادیه میهنی کردستان و با کمک واشنگتن در جریان جنگ عراق خریداری شده است. بافل در پیام تسلیت خود به نیروهای SDF پس از سقوط هواپیما گفت: "اتحادیه مهینی به سابقه همکاری باشکوهی که CTG (گروه ضد تروریسم PUK) در کنار واحدهای ضد ترور روژاوا برای محافظت از کردستان مبارزه کرد، افتخار می کند. این سابقه طولانی از همکاری، در کنار همسویی ایدئولوژیک، تنش های مشترک با حزب دمکرات کردستان، و تمایل به تبدیل شدن به یک چهره در سیاست فراملی کرد، به علاقه مندی فزاینده اتحادیه میهنی کردستان به تقویت این رابطه کمک کرده است. تصمیم آنکارا برای بستن حریم هوایی خود به روی فرودگاه سلیمانیه - علاوه بر حمله ادعایی - احتمالاً به این دلیل است که ترکیه نگران پیامدهای سفر مقامات دو طرف با استفاده از هلیکوپتر است که بیانگر تعمیق روابط  میان سلیمانیه و منطقه تحت کنترل کردهای سوریه-حداقل در کوتاه مدت است.

نمونه دیگری از روابط عمیق تر میان اتحادیه میهنی و پ.ک.ک نامه ای جمیل بایک، یکی از اعضای موسس پ ک ک، به نشست احزاب سیاسی در منطقه دوکان سلیمانیه در ماه ژانویه بود. در این نامه خطاب به بافل آمده است که «در این روند به وحدت ملی بیشتری نیاز است.» اگرچه اتحادیه میهنی کردستان این تصور را ایجاد می‌کند که نه با پ‌ک‌ک بلکه با نیروهای دموکراتیک سوریه سروکار دارد - دومی متحد رسمی نیروهای ائتلاف ایالات متحده است اما اولی توسط ترکیه، ایالات متحده و اتحادیه اروپا به عنوان یک گروه تروریستی شناخته می‌شود. این اقدامات نشانه‌های واضحی از تلاش اتحادیه میهنی کردستان برای تعمیق روابط با پ‌ک‌ک از طریق سوریه است. طبق گزارش‌ها، اندکی پس از حمله پهپادی، هاکان فیدان میزبان قباد طالبانی و هیئت این حزب در آنکارا بود که فیدان در این دیدار ناخرسندی ترکیه را از « روابط اتحادیه میهنی کردستان با پ.ک.ک و نیروهای دموکراتیک سوریه را ابراز داشت.»

بافل طالبانی به عنوان «فعال سیاست کردی»

بافل طالبانی که به دنبال تبدیل کردن PUK به حزب تاثیرگذار در حوزه سیاسی اقلیم کردستان به جای حزب دمکرات کردستان بوده، مشتاق است که در ژئوپلیتیک منطقه ای کردی تأثیرگذار دیده شود. از این رو، به دنبال روابط نزدیکتر این حزب با SDF است. وی در سفرش به شمال سوریه بر «مسئله کردها» تأکید کرد و اتحادیه میهنی کردستان را «خدمتگذار سیاست کردی» توصیف کرد. او می خواهد به عنوان یک رهبر کرد دیده شود که درگیر بسیاری از فرآیندها و مذاکرات منطقه ای است.

به این ترتیب، بافل طالبانی اغلب به برقراری صلح بین ترکیه و PKK پس از گذشت 40 سال از جنگ بین آنها اشاره می کند. او همچنین پیامی ویدیویی برای جشن نوروز در دیاربکر ترکیه، شهری کردنشین در ترکیه، منتشر کرد که در آن خواستار اتحاد همه کردها و آزادی رهبران زندانی کرد شد.

از جلال طالبانی، پدر بافل، در آنکارا به عنوان رهبری که روابط سازنده ای را حفظ کرده و نقش میانجی برای کردهای ترکیه ایفا کرده ، یاد می شود. واضح است که بافل که مدام به نقش پدر مرحومش اشاره می کند، خواهان همین میزان نفوذ برای اتحادیه میهنی تحت رهبری اوست. بافل پس از بازدید از شمال سوریه، حتی با حسن توران، رهبر جبهه ترکمن عراق  تحت حمایت ترکیه، به عنوان نشانه حسن نیت نسبت به آنکارا ملاقات کرد. با این وجود، آنکارا تا حد زیادی اظهارات بافل در مورد صلح و کردهای زندانی را مداخله می‌داند تا میانجیگری.

افق آشتی میان ترکیه و اتحادیه میهنی

ترکیه معتقد است که توازن روابط بین حزب دمکرات کردستان و اتحادیه میهنی کردستان می‌تواند وزنه تعادل در روابط با بغداد را تغییر دهد و در نتیجه آنکارا نمی‌خواهد وضعیت در اقلیم کردستان به‌گونه‌ای تغییر یابد که منجر به پیروزی یک حزب بر حزب دیگر شود. علاوه بر این، حذف کامل اتحادیه میهنی کردستان تنها به نفع بغداد و تهران خواهد بود. در نتیجه لغو کامل روابط اتحادیه میهنی و آنکارا بعید به نظر می رسد. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در تماسی با نچیروان بارزانی، رئیس اقلیم کردستان در ماه فوریه، به بارزانی توصیه کرد که اختلافات موجود با اتحادیه میهنی را حل کند. او بعداً همین پیام را با حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی کردستان به اشتراک گذاشت.

با این حال، آنکارا انتظار دارد که اتحادیه میهنی کردستان در راستای عادی سازی بیشتر روابط، به طور کامل از پ ک ک فاصله بگیرد. آنها می خواهند اعضای پ.ک.ک در سلیمانیه تحویل داده شوند و فعالیت پ.ک.ک در این شهر متوقف شود. علاوه بر این، آنکارا همچنین ممکن است اتحادیه میهنی کردستان را تحت فشار قرار دهد تا در روابط نزدیک فزاینده خود با ایران تجدید نظر کند.

البته موانع متعددی وجود دارد. اول و مهمتر از همه این است که اتحادیه میهنی کردستان به احتمال زیاد امیدوار است که از رقابت خود با حزب دموکرات کردستان و تنش با ترکیه به نفع خود در صحنه سیاسی استفاده کند؛ تلاشی که با روابط نزدیکتر اتحادیه میهنی کردستان با بغداد تقویت شد. از سوی دیگر، در حالی که ترکیه دارای اهرم قابل توجهی علیه حزب دموکرات کردستان، به ویژه در رابطه با دروازه مرزی خابور و صادرات نفت است، نباید انتظار چنین آزادی عمل قوی در تعامل این کشور با اتحادیه میهنی داشت.

در عوض، روابط ترکیه با اتحادیه میهنی کردستان باید بر موضوع گاز طبیعی متمرکز شود زیرا مقدار قابل توجهی از گازی که آنکارا امیدوار است از اقلیم کردستان خریداری کند، در مناطق تحت کنترل اتحادیه میهنی قرار دارد. هر دو طرف منافع اقتصادی مشترکی در بهبود روابط دارند - به ویژه پس از آن که ترکیه خط لوله نفت کرکوک-جیهان را که تنها خروجی نفت اقلیم کردستان است، مسدود کرد. بنابراین، اگر آنکارا بخواهد نفوذ خود را بر اتحادیه میهنی کردستان گسترش دهد، ابتدا باید یک رابطه اقتصادی ایجاد کند.

علاوه بر این، اگر آنکارا امیدوار است روند صلح آتی با کردها، به ویژه کردهای سوریه را دنبال کند، باید ضرورت بالقوه میانجیگری اتحادیه میهنی کردستان در این قضیه را در نظر داشته باشد. حزب اتحادیه میهنی کردستان، مانند بسیاری از سازمان های سیاسی کردی، تحت تأثیر حس ناسیونالیسم کردی است که به ناچار آنها را به گروه هایی مانند SDF مرتبط می کند. آنکارا باید این پویایی ها را درک کند و انتظارات و تصمیمات خود را بر اساس آن تطبیق دهد. اقدامات این کشور بدون درک موضع اتحادیه میهنی کردستان، به معنای برداشت نادرست جدی از سیاست منطقه ای کردستان است.

انتهای پیام/#