نگاهی به نقش معنوی تشیع در اسلام

گروه دین و اندیشه: فرهاد جلیلیان فرد، پژوهشگر و تحلیلگر سیاسی در مقاله پیش رو نگاهی به نقش معنوی تشیع در اسلام دارد و آورده است: مکتبی همچون تشیع که بر تارک اسلام جای دارد، همزاد نزول آیات قرآن است و فطرت آن در بعد اجتماعی جامعه استوار است و تشریح عدالتش برای مردم براساس رویکرد زمان طراحی و تدوین گردیده است.

به گزارش بولتن نیوز، متن این مقاله که به صورت اختصاصی در اختیار خبرنگار ما قرار گرفته، به شرح زیر است:

اگر شیعه نبود اسلام در قالب های خشک و بی­ روح منجمد می­شد، جای شگفتی است که محققان به نقش معنویی که شیعه در ایجاد محتوای عقیدتی و معرفت شناسی که اسلام داشته است چنانچه که سزاوار است توجه نکرده­اند و علت این بی­توجهی آنست که جنبه­ی سیاسی شیعه بیش از جنبه­ های دیگر آن مورد توجه واقع شده است. این گفته­ی «بولهاوزن» نویسنده و متفکر شرق شناس است که آثار ارزشمندی را درباره­­ی مکتب تشیع نوشته است.

با اشاره به این مطلب، پیرامون مکتب تشیع، دراین مقاله به بحث درباره نقش معنوی تشیع در اسلام خواهیم پرداخت. واقعیت این است که مکتب تشیع بر آن موج معنوی استوار است که دقیقاً در هسته ­ی اولیه اسلام نفوذ کرده است. تاریخ مکتب تشیع بر جنبه­های خشن سیاسی نیست بلکه حیات معنوی و معرفت شناسی امامان معصوم ما گواهی بر این مطلب است که بعد سیاسی شیعه تنها یکی از ابعاد آن به شمار می­رود و طبیعی است که بعد سیاسی – اجتماعی مکتب تشیع نیز همانند اصول اعتقادی این مکتب منشاء الهی دارد.

طبق آموزه­های قرآن که امیرمومنان علی (ع) را در دامن خود پروراند، همواره جوامعی در طول تاریخ که در قرآن از آنها نام برده شده است، چه با جهل خویش یا نافرمانی از پیامبران الهی به بسیاری از گرفتاریها و مصیبتها دچار شده­اند. این مهم نشان از این دارد که همواره پیامبران الهی دارای مسئولیتی خطیر در قبال جامعه­ی خوش بوده­اند بطوریکه در مکتب تشیع نیز درباره­ی نقش اجتماعی در قبال امت شیعی به صراحت مورد تائید واقع شده است. که حدیث:« اتقو الله فی عباده و بلاده فانکم مسئولون...» موید مطلب فوق است. آنجا که امیرمومنان مسئولیت در قبال جامعه و سرزمین را معادل عبادت در راه خدا می­داند. در واقع این حدیث مطابق آموزه­های قرآنی است که علی (ع) را در دامن خود پروراند، تا آنجاکه امیرمومنان قرآن ناطق بود.

پس می­توان به این نکته پی برد که خاستگاه تشیع همانی است که در متن قرآن آمده است و طریقه­ی شیعه از زمان نبی مکرم اسلام و نازل شدن آیات وحی و تداوم راه و سیره پیامبر بوده است و اصولاً انتخاب مواردی چون سقیفه به عنوان خاستگاه سیاسی – اجتماعی تشیع قابل قبول نیست چرا که نبی مکرم اسلام حضرت ختمی مرتبت جانشین خود علی (ع) را با واسطه­ی خویش و توسط خداوند عزوجل انتخاب نموده بود.

پیامبر اسلام اولین کسی بود که به پیروان علی (ع) نام شیعه نهاد و اصولاً جایگاه شیعه به نخستین روزهای نبوت پیامبر اسلام برمی­گردد. هم­چنین براین مبنا بود که علی (ع) حاضر نشد در شورای شش نفره­ی خلیفه­ی دوم به غیر از خدا و سنت رسولش به چیز دیگری معتقد گردد.

پس میان امامت امیرمومنان - خاستگاه تشیع و کلام وحی یک رابطه­ی دو سویه و جدایی ناپذیر وجود دارد که همچون منادات زمین و آسمان است.

از خواجه نصیرلدین طوسی نقل شده است «الامام لطف» امامت لطف و هدیه­ی الهی است که از حیث تاریخی می توان به مواردی ازآن در صدر اسلام اشاره کرد.

آنچه انصار در بیعت عقبه با پیامبر اسلام منعقد ساختند براین مبنا بود که در هر شرایطی از آن حضرت و جانشینش اطاعت کنند، و نیز هنگامی که قبیله­ی بنی عامر نزد رسول خدا «ص» آمدند و گفتند مسلمان می­شویم و شما را یاری می­کنیم به شرط اینکه پس از شما جانشینی ازآن ما باشد، ایشان فرمودند: « ان الامر الی الله یضعه حیث یشاء»  این امر به دست خداست که هرکه را خواست انتخاب کند.

این رویداد و این گفته­ی پیامبر اسلام نشان از وظیفه­ی مهم امامت در قبال جامعه است. به طوریکه پیامبر نقش معنوی علی (ع) را در اسلام آنقدر برجسته و خطیر می­داند که فضیلت­های بی­شماری را برای آن برشمرده است.

همانظور که اشاره شد تقوای الهی در نظر امیرمومنان علی (ع) برابر با مسئولیت پذیری در برابر جامعه و بلاد مسلمین است زیرا که زیربنای جامعه­ی اسلامی براین اصل استوار است که سازمان اجتماع بشری «اراده­ی خداوند» است.

اسلام وتشیع که از ناموس آفرینش الهام می­گیرند، آئینی فطری است که در تمام شئون خود به جامعه عنایت دارد که هویت مضامین قرآنی در آن ، دلالت توجه به اجتماع و مردم است.

از جمله وقایع و حوادث ناب و برجسته­ی تاریخ اسلام (عاشورای 61 هجری) به خاطر همین بعد برجسته­ی اجتمای تشیع و احیای سنت رسول اکرم (ص) در راستای محقق ساختن عدالت اجتماعی- دینی و مذهبی شیعه رخ داد به طوریکه می­توان از جمله زمینه­های پیدایش عاشورا را از لحاظ تاریخی در زمان پیامبر جستجو کرد که اشرافیت مکه همواره مانع راه دعوت ایشان بودند.

در واقع اشرافیت چه در زمان پیامبر و چه در زمان امامان معصوم هیچ گاه نابود نشدند بلکه شدت آن در زمان بعد از پیامبر بیشتر شد و زعمای جامعه اسلامی نیز علیرغم محتوای الهی اسلام به سمت و سوی جهت­دار و خلق الساعه از آن حرکت کردند. بطوریکه میدان دادن به امویان در دوره خلیفه­ی سوم سبب رشد اشرافیت بود.

اما با خلاف امیرمومنان که تحت آموزش و تربیت پیامبر بود رویکردهای تعصبی از دوران جاهلیت که در اسلام نیز رسوخ کرده بود از هم گسسته شد و عدالت مبنا قرار گرفت. پس مکتب تشیع و امامت امامان معصوم، همواره بر مسئولیت در قبال جامعه قرار دارد.

باید خاطر نشان کردکه مکتبی همچون تشیع که بر تارک اسلام جای دارد، همزاد نزول آیات قرآن است و فطرت آن در بعد اجتماعی جامعه استوار است و تشریح عدالتش برای مردم براساس رویکرد زمان طراحی و تدوین گردیده است، بطوریکه عملکرد مردم را امیرالمومنین همواره در تغییرات زمان می بیند، چگونه ممکن است با ترویج خرافات و بدعت در عزاداری­های سیدالشهداء (ع) و تاکید بر مسائلی که کاملاً با روح تشیع بیگانه است مناسبت داشته باشد. چرا که چشم پوشی بر اصول بنیادین تشیع که همانا قرآن است با بدعت ناسازگاری دارد. بطور مثال عزاداری­هایی همچون راه رفتن روی آتش با نام سیدالشهدا و ره رفتن روی خار که از عرفان و ریاضت­های فردی هندوها به عزاداری­های عاشورا راه پیدا کرده است.

همانند آنچه که از سوی بیت صادق شیرازی بطور مدام ترویج و تبلیغ می­شود، موید بدعت در مذهب و مکتب است.

هم­چنین برجسته دانستن عزاداری­هایی به نام سیدالشهدا آنهم از سوی عده­ای که شهیر به کفر بوده و مبادرت به کفر می­ورزند نه تنها بدعتی خطرناک علیه شیعه بلکه کاملاً با روح اسلام و تشیع در مغایرت ست و مواردی بسیار که از سوی بیت ایشان ترویج و تبلیغ می­شود.

در خاتمه­ی این نوشتار، نکته­ای از زیارت وارث را مورد اشاره قرار خواهیم داد که با محتوای آنچه در این یادداشت از نظر گذشت مطابقت معنایی و مبنایی دارد که شامل ، لعن بر امتی است که جانشین پیامبر را به قتل رساندند (واقعه­ی کربلا)، لعن بر ظلم کنندگان و لعن بر امتی است که سمعت بذلک فرضیت به (شنیدند و راضی شدند).

واقعیت این است که در همین فراز نقل شده از زیارت وارث که بالاترین نکات حقوقی- اجتماعی و فردی را می­توان مشاهده نمود که در تشیع جریان داشته و زنده است.

بطوریکه مطابق آن نمی­توان فرد را جدای از جامعه دانست و این بدان معناست که همواره در مکتب تشیع مسئولیت فردی در وضوح زمان و مکان، لایتناهی و هم­سو با اجتماع است. چیزی که زعمای فرقه گرایی در تشیع انگلیسی مانند بیت صادق شیرازی نه آن را درک کردند و نه برایشان درخور تشخیص است بطوریکه با بیعت با دشمنان تشیع و ارتزاق مادی از دامن آنها که منادیان و ایادی شیطان پرستی هستند نمونه­ای واضح و روشن از کج­روی­ها و انحرافات در نگرش بیت صادق شیرازی می­باشد.

در واقع تشیع تبلیغی و ترویجی از سوی تشیع انگلیسی درصدد حصول به منافع گروهی و محفلی ایشان با نام تشیع راستین است.