کسی که حرص می‌زند، محروم است

گروه دین و اندیشه: حجت الاسلام دکتر سوزنچی از اساتید دانشگاه، هر روز یک آیه قرآن را با ترجمه و چند حدیث تفسیری و چند نکته در تدبر آن آیه منتشر می کند. بولتن نیوز نیز در راستای ترویج چنین اقدامات ارزشی این سلسله مطالب را به صورت روزانه منتشر می کند.

به گزارش خبرنگار بولتن نیوز، در مطلب امروز به آیه 27 سوره قلم پرداخته شده و در آن آمده است:

 بَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ

سوره قلم (68) آیه 27

ترجمه
بلکه ما محروم شدگانیم.

معانی لغات
«مَحْرُومُونَ»

ماده «حرم» در اصل به معنای «منع» (همراه با شدت) است (معجم المقاييس اللغة، ج‏2، ص45) و «حرام» آن چیزی است که ممنوع شده باشد، خواه بر اثر منع الهی، یا منع بشری، ویا به طور قهری، و خواه عقل این منع را پیش آورد یا شرع (مفردات ألفاظ القرآن، ص229)

در تفاوت «حرام» و «منع» و «رد» گفته‌اند: حرام چیزی است که از اصل و اساس ممنوع باشد (چیزی که حتی قبل از اینکه بخواهند انجامش دهند، حکمش ممنوعیت باشد، مانند حرمت ربا)؛ اما منع و ممنوع، ناظر به بعد از پیدایش و وجود چیزی است [یعنی با اصل آن مساله کاری ندارد، بلکه با وقوعش در موردی خاص کار دارد] (مثلا منع از تحصیل یا سخن گفتنِ کسی) و رد، منع کردنی است که بعد از جریان یافتن و شروع عمل باشد (التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج‏2، ص204)

«حَرَام» و «حَرَم» و «حَرِيم» همگی صفت مشبهه هستند در معنای چیزی که ممنوع است؛ و در میان آنها «حرم» دلالتش بر ممنوعیت شدیدتر از حرام است؛ و «حرام» نقطه مقابل «حلال» می‌باشد (التحقيق، ج‏2، ص204)

«حرمة» (حرمت) چیزی است که بی‌احترامی به آن روا نمی‌باشد (کتاب العین، ج3، ص222) که تنها جمع آن، یعنی «حُرُمات»، در قرآن کریم به کار رفته است (مَنْ يُعَظِّمْ حُرُماتِ اللَّه؛ حج/30)

منطقه مکه و مدینه را «حَرَم» (حَرَماً آمِناً؛ قصص/57) گویند به خاطر اینکه در آنجا بسیاری از چیزهایی حرام است که در غیر آن منطقه بر افراد حلال است (مفردات ألفاظ القرآن، ص230؛ التحقيق، ج‏2، ص204) ویا همچنین به خاطر حرمت و احترام ویژه‌ای که آن منطقه‌ها دارند (معجم المقاييس اللغة، ج‏2، ص45) و ظاهرا به همین جهت تعابیری مانند الْمَسْجِدِ الْحَرامِ (توبه/28)، الْبَيْتَ‏ الْحَرامَ (مائده/2)، الشَّهْرُ الْحَرامُ‏ (مائده/2) ، الْمَشْعَرِ الْحَرامِ‏ (بقره/198) نیز به کار رفته است.

 این ماده و مشتقات آن جمعاً 83 بار در قرآن کریم به کار رفته است.

حدیث
1) از امیرالمومنین ع روایت شده است: همانا خداوند متعال را در هر نعمتی حقی است؛ پس هرکه آن را ادا کند خداوند بر آن بیافزاید؛ و هر که در آن کوتاهی ورزد، خود را در خطر از دست دادن آن نعمت قرار داده است. [یا: به زوال آن نعمت، خاطرش مشغول خواهد شد]

نهج‌البلاغه، حکمت244

2) از امام صادق ع روایت شده است که رسول خدا ص فرمودند: کسی که حرص می‌زند، محروم است؛ و علی‌رغم محروم ماندنش، شایسته مذمت است؛ و چگونه محروم نباشد در حالی که از میثاق خداوند عز و جل فرار کرده، و مخالفت نموده با سخن خداوند متعال که فرموده است «کسی که شما را آفرید سپس روزی‌تان داد، سپس می‌میراندتان، و سپس شما را زنده می کند.» (روم/40)

مصباح الشريعة، ص117

3) روایت شده است که امیرالمومنین ع در یکی از خطبه‌های خود فرمودند: ای مردم! دنیا سرای فناست و آخرت سرای بقا؛ پس از گذرگاه‌تان برای قرارگاه‌تان برگیرید و نزد کسی که اسرار شما بر او مخفی نیست پرده‌دری مکنید؛ دل‌هایتان را از دنیا بیرون کنید پیش از آنکه بدن‌هایتان از آن بیرون رود؛ که در دنیا زندانی هستید و برای آخرت آفریده شده‌اید؛ همانا دنیا همانند زهر است، آن را کسی می خورد که نمی‌شناسد؛ هنگامی که بنده‌ای می‌میرد فرشتگان گویند که چه از پیش فرستاد؛ و مردم گویند که چه بر جا نهاد؛ پس، زیادی‌ها را از پیش بفرستید تا برایتان بماند؛ و به عقب نیندازید [= بعد از خود باقی نگذارید] تا برایتان نباشد؛ که همانا محروم واقعی کسی است که از مال خود محروم شود؛ و به کسی غبطه خورند که با صدقات و خیرات ترازویش را سنگین کند و بدانها جایگاهش در بهشت را نیکو سازد و حرکتش بر صراط را سهل و گوارا گرداند.

الأمالي( للصدوق)، ص110

تدبر

1️⃣ با اینکه معنای این آیه بتنهایی واضح است، اما متناسب با معانی‌ای که برای آیه قبل بود (جلسه قبل، تدبر1)، این آیه معانی متعددی می‌تواند داشته باشد:

الف. ابتدا گفتند ما مسیر را اشتباه آمده‌ایم؛ بعد گفتند: نه، این همان باغ ماست؛ بلکه ما از منافع آن محروم شده‌ایم. (مجمع البيان، ج‏10، ص506)

ب. ابتدا گفتند ما با این کارمان از مسیر حق گمراه شده‌ایم؛ بعد گفتند: نه، فقط همین نیست؛ بلکه در دنیا هم از این باغ محروم گشته‌ایم (المیزان، ج19، ص374)

2️⃣ کسی که حرص می‌زند و بخل می‌ورزد و دیگران را از بهره‌مندی از مازادِ نعمت‌هایی که خدا به او داده محروم می‌کند، خودش هم از اصل آن نعمت – نه فقط از مازادی که نسبت به بدان بخل ورزیده بود- محروم می‌شود.

ثمره اخلاقی اجتماعی

اگر می‌خواهیم اموالمان کم نشود و روزی‌مان همواره برقرار باشد، انفاق و دستگیری از نیازمندان را جزء برنامه‌های اصلی خود قرار دهیم. در نظام الهی، کمک به نیازمند بقدری در جلب روزی موثر است که رسول خدا ص فرموده‌اند: «روزی را با صدقه دادن نازل کنید»

3️⃣ اگر دیگران را از یک جهت محروم کنیم، چه‌بسا خودمان از چند جهت محروم ‌شویم: محروم از محصولات باغ، محروم از پاداش الهی، محروم از دعای فقرا، محروم از رضایت روح پدر، محروم از عزت اجتماعی. (تفسیر نور، ج10، ص183)

4️⃣ روحیه حریصانه [استثنا نکردن حتی یک فقیر]، تصمیم مخفیانه، و اقدام قدرتمندانه، [در مقابل اراده الهی] هیچ یک کاری از پیش نمی‌برد. (تفسیر نور، ج10، ص183)

5️⃣ اگر آرزواندیشی مدتی مانع دیدن واقعیت شود، اما واقعیت بالاخره خود را بر انسان تحمیل می‌کند.

ثمره اخلاقی

پیش از آنکه واقعیت آخرت و زندگی پس از مرگ خود را بر ما تحمیل کند، آن را جدی بگیریم.

انتهای پیام/#