خرمشهر؛ قطب توليد كلوچه خرمايي / براي بازگرداندن خرما به سبد غذايي مردم چاره اي جز فرآوري آن نيست

خرما در خوزستان بيشتر به صورت سنتي در قالب هاي 2 يا 3 كيلويي بسته بندي و عرضه مي شود. اما واقعيت اين است كه ذائقه مردم به ميزان قابل توجهي تغيير كرده و مردم كمتر از گذشته خرما مي خورند، اين در حالي است كه خرما ارزش غذايي بسيار بالايي دارد. در نتيجه براي بازگرداندن خرما به سبد غذايي خانواده ها چاره اي جز فرآوري اين محصول و ارائه آن در قالب هاي جديد وجود ندارد. بدتر از همه اينكه خرما جايي در تغذيه دانش آموزان ندارد، بيشتر دانش آموزان در زنگ هاي تفريح ترجيح مي دهند سوسيس، كالباس، چيپس، پفك و ساير مواد غذايي مضر را مصرف كنند. اما تجربه نشان داده كه استقبال دانش آوزان از خرماي فراوري شده بسيار زياد است. 

آقاي فارس سنگبورنژاد، يكي از كشاورزان خوزستاني است كه نخلستان دارد. او درباره مشكلات توليد كنندگان خرما، مي گويد: «دولت هر سال اعلام مي كند كه خريد خرما تضميني است و كارگاه هاي بسته بندي خرما را موظف مي كند كه به قيمت تعيين شده دولتي خرما را از كشاورزان بخرند. اما به دليل نبود نظارت كافي، دلالان ميدان را در دست مي گيرند و خرما را به نازل ترين قميت از كشاورزان مي خرند.»

او مي افزايد: «هنوز بخشي از خرماي زيدي سال گذشته را در انبار دارم و نفروخته ام. قيمتي كه دولت براي خريد تضميني هر كيلوگرم از اين خرما تعيين كرده هزار و 300 تومان است اما دلالها حداكثر هر كيلو را 500 تومان مي خرند.»

بيشتر محصولات كشاورزي ماندگاري اندكي دارند و اگر زود به فروش نرسند از بين مي روند و زحمات كشاورز نابود مي شود. همين مساله موجب مي شود كه در يك فصل همه محصولات كشاورزي به بازار سرازير شود و قيمت به شدت كاهش يابد، در نتيجه كشاورز ضرر مي كند. از طرف ديگر همان محصول كشاورزي در فصول ديگر سال ناياب مي شود و قيمت به شدت افزايش مي يابد و اين بار مردم ضرر مي كنند. صنايع تبديلي عامل زمان را از دخالت در محصولات كشاورزي كنار مي زند. علاوه بر اين امكان فرآوري و خلق ارزش افزوده براي محصولات را فراهم مي كند. وقتي ارزش افزوده ايجاد مي شود، خود به خود اشتغالزايي صورت مي گيرد. 

خرما در ميان محصولات كشاورزي اگرچه از ماندگاري بالايي برخوردار است اما با چالش تغيير ذائقه مردم و سوداگري دلالها رو به رو است و از اين روست كه نيازمند صنايع تبديلي و فرآوري شدن براي توليد محصولات جديد است. مجموعه اين مسائل بسياري از اهالي خرمشهر را به اين باور رسانده كه براي حفظ و تقويت ارزش خرما، راهي جز استفاده از صنايع دستي و فرآوري خرما وجود ندارد.

يكي از محصولاتي كه در خرمشهر از طريق فرآوري خرما توليد مي شود، كلوچه خرمايي است. توليد كلوچه خرمايي در بسياري از خانه اي خرمشهر توسط بانوان صورت مي گيرد. قدمت توليد كلوچه خرمايي اگرچه به 40 سال قبل برمي گردد اما در سالهاي اخير توليد آن بويزه در كارگاه هاي خانگي روند رو به رشدي داشته است. 

خانم نعيمه مرئي به همراه همسرش، حدود دوسال است كه مشغول توليد كلوچه خرمايي در منزل هستند. او مي گويد: «توليد كلوچه خرمايي با توجه به فراواني خرما در خرمشهر و مشكلاتي كه براي فروش آن وجود دارد و نيز استقبال مردم از كلوچه ها، در سالهاي اخير افزايش قابل توجهي داشته است. اين در حالي است كه توليد خرما در خرمشهر بعد از جنگ بسيار كاهش يافته است. توليد كلوچه خرمايي را بانوان خرمشهري از نسل هاي گذشته آموخته اند. براي توليد كلوچه خرمايي علاوه بر خرما نيازمند آرد، شكر و پودر مخمر هستيم». 

خانم فخري ظهيري هم در كارگاه خانگي خود به كمك همسرش به شيريني پزي با استفاده از خرما مشغول است. او خاطرنشان مي كند: «خانواده همسرم نخلستان دارند و خرماي من تامين است. آرزوي من اين است كه با گسترش كارگاه بتوان تعداد قابل توجهي از زنان سرپرست خانوار را مشغول به كار كنم. خانم هاي خانه دار بايد مشاغل خانگي را جدي بگيرند. مشاغل خانگي نياز به سرمايه اوليه زيادي ندارد و وقت زيادي هم از آن ها نمي گيرد و مي توانند وظايف خانه داري شان را ادا كنند».

نان خرمايي در خرمشهر در فروشگاه هاي نان فانتزي به فروش مي رسد. آقاي علي هلالات كه فروشنده نان خرمايي است، مي گويد: «نان و كلوچه خرمايي فروش خوبي دارد و استقبال مردم از آن زياد است. نان خرمايي يكي از بهترين سوغاتي هاي خرمشهر است. خوشبختانه با سرمايه اي اندك، حدود 7 ميليون تومان، مي شود يك كارگاه شيريني پزي با تمام امكانات راه اندازي كرد.»

در حال حاضر در شهرستان خرمشهر به جز كارگاه هاي خانگي، 15 كارگاه حرفه اي توليد كلوچه خرمايي وجود دارد و 120 نفر در اين كارگاه ها مشغول به كار هستند. در شهرستان خرمشهر سالانه بيش از 10 هزار تن كلوچه خرمايي توليد مي شود. همين قابليت موجب شده است كه خرمشهر به عنوان قطب توليد كلوچه خرمايي در كشور شناخته شود و مورد توجه قرار بگيرد. بسيج سازندگي با هدف گسترش فرهنگ فرآوري خرما و توليد محصولات خرماپايه و كمك به تحقق قابليت صادراتي براي محصولات خرما در خرمشهر، حمايت از كارگاه هاي فرآوري خرما را از طريق اعطاي تسهيلات در دستور كار قرار داده است. علاوه بر اين در شرايطي كه در يافت شناسه بهداشت براي كارگاه هاي كوچك و خانگي يكي از مشكلات و دغدغه هاي اصلي افراد دخيل در اين حوزه است، بسيج سازندگي با همكاري نهادهاي مسئول، تسهيل صدور شناسه بهداشت براي اين كارگاه ها را به صورت جدي پيگيري مي كند. 

خرما سرشار از انواع ويتامين ها از جمله  E،C،B،A  است و داراي فلزات معدني مثل فسفر، كلسيم، آهن، يد و منيزيم است كه هر كدام از اين مواد در سلامتي انسان نقش بسزايي دارد. اين ميوه به خاطر داشتن منيزم، خاصيت ضد سرطاني دارد و براي تقويت شنوايي، بينايي، رفع درد كمر، مفاصل، سينه و ريه مفيد است.

استفاده از اين ميوه در ماه مبارك رمضان به دليل ارزش غذايي بالاي آن  به صورت ويژه توصيه شده است، اين ميوه، قندِ كاهش يافته در دوران روزه داري را جبران مي كند. خرما به علت دارا بودن فيبر و مُلَين بودن، سيستم گوارشي را كه به دليل روزه داري بي تحرك شده است، به تحرك وا ميدارد. خرما همچنين به علت داشتن منيزيم، انرژي عضلاني بدن را تقويت مي كند و نيروي عمومي بدن را افزايش مي دهد و موجب تقويت حافظه مي شود.