گزارشی از مشکلات پیش‌روی ناشران کتاب‌های مذهبی
پول پست مهمتر است یا ترویج تشیع؟
ماه رمضان به دلیل ویژگی‌های روحانی و تأثیر فضای معنوی آن بر جامعه، بستر مناسبی برای مطالعه برخی از آثار مکتوب را فراهم می‌سازد که شاید در روزهای عادی سال کمتر توجهی به آنها برای مطالعه صورت می‌پذیرد. از سوی دیگر، به دلیل نگاه‌های پررنگ‌تر بخش دولتی و خصوصی به نشر آثار دینی در این ایام و نیز برگزاری محافلی مانند نمایشگاه قرآن کریم، موضوع نشر دینی در این ایام بیشتر در معرض توجه قرار میگیرد و امکان بیشتری برای حمایت از این شاخه نشر در کشور وجود دارد.
به گزارش بولتن نیوز، با این همه، وضعیت انتشار این آثار در کشور چنان وخیم است که فارغ از خلوتیِ غرفه‌های مرتبط با فروش این آثار در نمایشگاهی مانند قرآن کریم که محل رجوع سالانه علاقهمندان به این دست از آثار است، این روزها مشکلات فراوانی پیش‌روی صادرات آثار دینی قرار گرفته است؛ صادراتی که بخش عمده‌ای از مبادلات برونمرزی صنعت نشر ایران را تشکیل می‌داد.
حمایت‌های کم وزارت ارشاد
با وجود تلاش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی بخش کتاب برای خرید متوازن و همهجانبه از ناشران کشور و نیز، ورود نهادی مانند ستاد عالی کانون‌های فرهنگی مساجد (به عنوان متولی کتابخانه‌های مساجد) به شورای خرید کتاب، آمار منتشرشده از خرید‌های این شورا، از کمتوجهی به خرید کتاب از ناشران دینی بویژه ناشران شهرستانی حکایت دارد.
حجت‌الاسلام سیدصادق اشکوری، رئیس مجمع ذخایر اسلامی قم، در همین زمینه و با اشاره به تلاش‌های وزارت ارشاد برای حمایت از ناشران دینی عنوان می‌کند: تاکنون کتاب‌های خریداریشده از سوی این وزارتخانه بیشتر مربوط به ناشران نام‌آشناست؛ ناشرانی که اگر از آنها کتابی خریداری نشود، مشکل مالی برای آنها به وجود نمیآید. این در حالی است که بسیاری از ناشران دینی و قرآنی که در شهرستان‌ها فعالیت می‌کنند، با مشکلاتی جدی مواجهاند که با خرید چند عنوان از آنها، قسمت اعظم این مشکلات برطرف خواهد شد.
این فعال فرهنگی همچنین معتقد است که برای خرید آثار دینی، باید قبل از برگزاری جلسات شورای خرید کتاب وزارت ارشاد، جلسات نقد و بررسی توسط کارشناسان امر برگزار شود و با آسیب‌شناسی جدی و بی‌طرفانه، آثار برتر را شناسایی و سپس از آنها حمایت کرد.
کتاب‌آرایی؛ اولویت چندم
موضوع دیگر در زمینه اقبال کم به آثار منتشرشده توسط ناشران فعال دینی، کمتوجهی این ناشران به گرافیک و ابزارهای ایجاد جذابیت در کتاب است. نکته فوق باعث شده تا بسیاری از این آثار، علیرغم برخورداری از محتوای مناسب، فاقد جذابیت لازم برای مخاطب به منظور خرید باشند.
حجت‌الاسلام عبدالهادی اشرفی، مدیر تولید انتشارات بوستان کتاب، در این زمینه می‌گوید: از طرفی، بالابودن هزینه مواد ضروری و مصرفی کتاب و مشخصاً کاغذ، ناشران دینی را به فکر صرفه‌جویی انداخته و لاجرم به این سو هدایت می‌کند که طرحجلدهای هزینه‌بر را حذف کنند. از طرف دیگر، برخی ناشران دینی گرایش به طراحی‌های بدیع و تازه در آثار دینی را امری مذموم و سبک می‌دانند و بهنوعی، بر این باورند که ممکن است توجه به اینگونه مقولات از ارزش محتوایی کتاب بکاهد.
این در حالی است که یدالله سعدی، مؤسس و مدیر نشر «دلیل ما»، در این زمینه گله اصلی را متوجه طراحانی می‌داند که بدون توجه به محتوای کتاب سعی در طراحی جلد آن دارند. وی می‌گوید: نباید اصرار داشت که همه چیز در روی جلد به مخاطب القا شود. تلاش‌هایی که در ترکیب تصاویر و نمادهای مختلف می‌شود، اطلاعات زیادی را به مخاطب منتقل می‌کند که ضرورتی ندارند و حتی گیجکننده هم هستند.
مسأله مبهم صادرات
صادرات کتاب‌های دینی از سوی ناشران فعال در این زمینه، در طول سال‌های گذشته بخشی قابلتوجهی از تلاش‌های برونمرزی نشر ایران را تشکیل می داد. حضور در نمایشگاه‌های کتاب کشورهای منطقه، تلاش برای ایجاد کتابفروشی در کشورهای اسلامی و نیز، ارسال کتاب برای مخاطبان، در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. اما با این همه، مسایل و مشکلات ناشی از کاهش یا نبود همراهی دولتی، صادرات این دست آثار را با چالش‌های جدی مواجه ساخته است.
با وجود اینکه در سال گذشته وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با امضای یک تفاهم‌نامه با وزارت پست توانست هزینه ارسال پست کتاب در داخل کشور را تا چهل درصد کاهش دهد، افزایش تعرفه ارسال کالا و خدمات به وسیله پست به خارج از کشور، بیش از پیش فعالان نشر بین‌المللی، بویژه ناشران دینی ایران که مراودات بین‌المللی دارند را تحت‌الشعاع خود قرار داده است.
حمید خرمی، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان قم، با اشاره به همین موضوع و با بیان اینکه تعرفه پست خارج از کشور طی چهارسال گذشته، پنج برابر افزایش داشته است، می‌گوید: ناشران فعالی در حوزه کتاب‌های دینی در کشور وجود دارند که کتاب‌هایشان را برای صادرات به کشورهای مختلف به زبان‌های گوناگون ترجمه کرده‌اند. اما شرایط فعلی، تنها موجب از دسترفت بازارهای جهانی کتاب برای آنها شده است.
وی در ادامه میافزاید: ناشران میگویند درخواست‌هایی از کشورهای مختلف برای ارسال کتاب داشته‌اند، اما به دلیل افزایش هزینه‌ها، ارسال کتاب برای آنها مقدور نیست. جالب است بدانید که تازه‌مسلمانان و افرادی که تازه به مذهب تشیع مشرف شده‌اند، درخواست کرده‌اند تا کتاب‌هایی درباره اعتقادات شیعیان و مسلمانان برای آنها ارسال شود، اما هزینه‌های پست مانع فعالیت گسترده ناشران در این زمینه می‌شود. از سوی دیگر، با توجه به این نکته که اغلب مسلمانان کشورهای دیگر نیز از قشر ضعیف جامعه هستند، نمی‌توان انتظار داشت که هزینه‌های پست را آنها پرداخت کنند. خطر نادیدهگرفتن این مسأله زمانی خودش را بیشتر نشان می‌دهد که بدانیم کشوری مانند عربستان طی سال‌های گذشته تلاش زیادی کرده تا با توزیع رایگان کتاب‌هایش در میان زایران و.. زمینه نشر اعتقادات وهابیت را فراهم کند.
مشکلات پیش‌روی ناشران دینی چیزی جدا از مشکلات موجود در عرصه نشر کشور نیست. شاید نبود یک سیاستگذاری بلندمدت در عرصه نشر کشور را بتوان مهمترین مسأله در پدیدآمدن این مشکل دانست که نتیجه آن، اتخاذ تصمیم‌های مقطعی و سلیقه‌ای در این زمینه بوده است. با این همه و با ادامه چنین روندی، بازارهای تازهکسبشده توسط ناشران دینی کشور در قسمتهای مختلف جهان و کشورهای مسلمان به سادگی از دست آنها خارج شده و حاصلی جز فرصت‌سوزی دوباره پیش‌روی آنها نخواهد بود.
حمایت‌های کم وزارت ارشاد
با وجود تلاش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی بخش کتاب برای خرید متوازن و همهجانبه از ناشران کشور و نیز، ورود نهادی مانند ستاد عالی کانون‌های فرهنگی مساجد (به عنوان متولی کتابخانه‌های مساجد) به شورای خرید کتاب، آمار منتشرشده از خرید‌های این شورا، از کمتوجهی به خرید کتاب از ناشران دینی بویژه ناشران شهرستانی حکایت دارد.
حجت‌الاسلام سیدصادق اشکوری، رئیس مجمع ذخایر اسلامی قم، در همین زمینه و با اشاره به تلاش‌های وزارت ارشاد برای حمایت از ناشران دینی عنوان می‌کند: تاکنون کتاب‌های خریداریشده از سوی این وزارتخانه بیشتر مربوط به ناشران نام‌آشناست؛ ناشرانی که اگر از آنها کتابی خریداری نشود، مشکل مالی برای آنها به وجود نمیآید. این در حالی است که بسیاری از ناشران دینی و قرآنی که در شهرستان‌ها فعالیت می‌کنند، با مشکلاتی جدی مواجهاند که با خرید چند عنوان از آنها، قسمت اعظم این مشکلات برطرف خواهد شد.
این فعال فرهنگی همچنین معتقد است که برای خرید آثار دینی، باید قبل از برگزاری جلسات شورای خرید کتاب وزارت ارشاد، جلسات نقد و بررسی توسط کارشناسان امر برگزار شود و با آسیب‌شناسی جدی و بی‌طرفانه، آثار برتر را شناسایی و سپس از آنها حمایت کرد.
کتاب‌آرایی؛ اولویت چندم
موضوع دیگر در زمینه اقبال کم به آثار منتشرشده توسط ناشران فعال دینی، کمتوجهی این ناشران به گرافیک و ابزارهای ایجاد جذابیت در کتاب است. نکته فوق باعث شده تا بسیاری از این آثار، علیرغم برخورداری از محتوای مناسب، فاقد جذابیت لازم برای مخاطب به منظور خرید باشند.
حجت‌الاسلام عبدالهادی اشرفی، مدیر تولید انتشارات بوستان کتاب، در این زمینه می‌گوید: از طرفی، بالابودن هزینه مواد ضروری و مصرفی کتاب و مشخصاً کاغذ، ناشران دینی را به فکر صرفه‌جویی انداخته و لاجرم به این سو هدایت می‌کند که طرحجلدهای هزینه‌بر را حذف کنند. از طرف دیگر، برخی ناشران دینی گرایش به طراحی‌های بدیع و تازه در آثار دینی را امری مذموم و سبک می‌دانند و بهنوعی، بر این باورند که ممکن است توجه به اینگونه مقولات از ارزش محتوایی کتاب بکاهد.
این در حالی است که یدالله سعدی، مؤسس و مدیر نشر «دلیل ما»، در این زمینه گله اصلی را متوجه طراحانی می‌داند که بدون توجه به محتوای کتاب سعی در طراحی جلد آن دارند. وی می‌گوید: نباید اصرار داشت که همه چیز در روی جلد به مخاطب القا شود. تلاش‌هایی که در ترکیب تصاویر و نمادهای مختلف می‌شود، اطلاعات زیادی را به مخاطب منتقل می‌کند که ضرورتی ندارند و حتی گیجکننده هم هستند.
مسأله مبهم صادرات
صادرات کتاب‌های دینی از سوی ناشران فعال در این زمینه، در طول سال‌های گذشته بخشی قابلتوجهی از تلاش‌های برونمرزی نشر ایران را تشکیل می داد. حضور در نمایشگاه‌های کتاب کشورهای منطقه، تلاش برای ایجاد کتابفروشی در کشورهای اسلامی و نیز، ارسال کتاب برای مخاطبان، در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. اما با این همه، مسایل و مشکلات ناشی از کاهش یا نبود همراهی دولتی، صادرات این دست آثار را با چالش‌های جدی مواجه ساخته است.
با وجود اینکه در سال گذشته وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با امضای یک تفاهم‌نامه با وزارت پست توانست هزینه ارسال پست کتاب در داخل کشور را تا چهل درصد کاهش دهد، افزایش تعرفه ارسال کالا و خدمات به وسیله پست به خارج از کشور، بیش از پیش فعالان نشر بین‌المللی، بویژه ناشران دینی ایران که مراودات بین‌المللی دارند را تحت‌الشعاع خود قرار داده است.
حمید خرمی، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان قم، با اشاره به همین موضوع و با بیان اینکه تعرفه پست خارج از کشور طی چهارسال گذشته، پنج برابر افزایش داشته است، می‌گوید: ناشران فعالی در حوزه کتاب‌های دینی در کشور وجود دارند که کتاب‌هایشان را برای صادرات به کشورهای مختلف به زبان‌های گوناگون ترجمه کرده‌اند. اما شرایط فعلی، تنها موجب از دسترفت بازارهای جهانی کتاب برای آنها شده است.
وی در ادامه میافزاید: ناشران میگویند درخواست‌هایی از کشورهای مختلف برای ارسال کتاب داشته‌اند، اما به دلیل افزایش هزینه‌ها، ارسال کتاب برای آنها مقدور نیست. جالب است بدانید که تازه‌مسلمانان و افرادی که تازه به مذهب تشیع مشرف شده‌اند، درخواست کرده‌اند تا کتاب‌هایی درباره اعتقادات شیعیان و مسلمانان برای آنها ارسال شود، اما هزینه‌های پست مانع فعالیت گسترده ناشران در این زمینه می‌شود. از سوی دیگر، با توجه به این نکته که اغلب مسلمانان کشورهای دیگر نیز از قشر ضعیف جامعه هستند، نمی‌توان انتظار داشت که هزینه‌های پست را آنها پرداخت کنند. خطر نادیدهگرفتن این مسأله زمانی خودش را بیشتر نشان می‌دهد که بدانیم کشوری مانند عربستان طی سال‌های گذشته تلاش زیادی کرده تا با توزیع رایگان کتاب‌هایش در میان زایران و.. زمینه نشر اعتقادات وهابیت را فراهم کند.
مشکلات پیش‌روی ناشران دینی چیزی جدا از مشکلات موجود در عرصه نشر کشور نیست. شاید نبود یک سیاستگذاری بلندمدت در عرصه نشر کشور را بتوان مهمترین مسأله در پدیدآمدن این مشکل دانست که نتیجه آن، اتخاذ تصمیم‌های مقطعی و سلیقه‌ای در این زمینه بوده است. با این همه و با ادامه چنین روندی، بازارهای تازهکسبشده توسط ناشران دینی کشور در قسمتهای مختلف جهان و کشورهای مسلمان به سادگی از دست آنها خارج شده و حاصلی جز فرصت‌سوزی دوباره پیش‌روی آنها نخواهد بود.
منبع: قدس انلاین
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
