اقبال جامعه به طنز غیررسمی

به گزارش بولتن نیوز،درباره وضعیت طنز امروز گفت: موقعیت طنز امروز را باید به دو بخش تقسیم کنیم و پیشرفت آن را از دو دید کمی و کیفی در فضاهای رسانه‌ای رسمی و غیررسمی بسنجیم. با توجه به گسترش وسایل ارتباط جمعی و فضای رسانه‌ای طنز، هر دو بخش رسمی و غیررسمی از نظر کمی گسترش پیدا کرده است.

او افزود: در حال حاضر در فضای رسمی شاهد ایجاد صفحات طنز در روزنامه‌ها هستیم و در این صفحات با چهره‌های جدید طنز مواجه می‌شویم. در خبرگزاری‌ها و سایت‌ها هم این اتفاق رخ می‌دهد.

او درباره طنز در فضای غیررسمی بیان کرد: در رسانه‌های غیررسمی (فضای مجازی اعم از فیس‌بوک و وبلاگستان، اپلیکیشن‌ها و ...) به علت گسترش فضای مجازی و اقبال جامعه به استفاده از آن، این کمیت افزایش یافته است. در این رسانه‌ها هم افراد جدیدی به سهولت بدون این‌که در فضای رسمی طنز حضور داشته باشند شناخته شده‌اند.

صدر با بیان این‌که البته باید در نظر داشت بخش رسمی و غیررسمی طنز داد و ستد دارند، تشریح کرد: یعنی بسیاری از چهره‌های رسمی فضای طنز از فضای غیررسمی مانند فیس‌بوک یا تلگرام به عنوان تریبون استفاده می‌کنند. همچنین برخی از طنزپردازان فضای غیررسمی خودشان را از این طریق به فضای رسمی طنز معرفی کرده‌اند. اما این دو بخش از نظر زبان، قالب، انتخاب و پرداخت سوژه با هم تفاوت دارند.

این پژوهشگر طنز درباره ویژگی‌های فضای غیررسمی طنز اظهار کرد: فضای غیررسمی آزادتر و دموکراتیک‌تر است. از سویی مطالب آن عمدتاً کمتر کار شده است. همچنین چه از نظر مضمون و چه قالب گمان می‌کنم از ذائقه مخاطب بیشتر تاثیر می‌پذیرد. حتی می‌بینیم که در سال‌های اخیر فضای رسمی طنز در زبان و قالب به طرز فزاینده‌ای از فضای طنز غیررسمی تاثیر پذیرفته است و به طرز محسوسی ذائقه مخاطبی را در نظر گرفته که حوصله ندارد با پیچیدگی طنز سروکله بزند و با فرم پیچیده روبه‌رو شود. به عبارت دیگر این روزها خیلی از طنزها را که در مطبوعات و یا سایت‌ها می‌خوانم حس می‌کنم به اصطلاح "تلگرامی" شده‌اند.

او سپس درباره خصوصیات طنز امروز گفت: طنز واژگانی و کلامی (بخصوص اصطلاحات عامیانه و روزآمد) نقش بسیار مهمی در آثار طنز امروز دارد. این سبک سریع با مخاطب ارتباط برقرار می‌کند. در حقیقت طنز در حال ساده شدن است و خیلی کم قالب‌آفرینی می‌بینم. البته قالب‌آفرینی وجود دارد، اما کم پیش می‌آید که شاهد قالبی باشم که احساس کنم حرف جدید و متفاوتی دارد و ماندگار می‌شود.

رویا صدر درباره ویژگی‌های طنز سیاسی بیان کرد: درباره طنز سیاسی باید بگویم مرجعیت طنز در فضای رسمی شکسته شده است. در اواخر دهه 60 و اوایل دهه 70 زیاد در برخورد با اتفاق‌های روز می‌شنیدید که: "حالا ببینیم گل‌آقا چه می‌گوید" و یا: "دیدی گل‌آقا چی نوشته؟!"مردم مطالب یک ستون در روزنامه محافظه‌کار «اطلاعات» را همه جا نقل می‌کردند و حس می‌کردند صابری حرف دل‌شان را می‌زند. اما با گسترش فضای مجازی، روزنامه مرجعیتش را از دست داده است.

او ادامه داد: البته این فقط مختص طنز نیست. روزنامه‌نگاری در معنای عام به‌خصوص درباره موضوعات سیاسی که فضا محدودتر و خط قرمزها شدیدتر است، مرجعیتش را از دست داده است.

این طنزپرداز با اشاره به جایگزینی فضای غیررسمی در سایر موارد مربوط گفت: این امر بخصوص در مورد مضامینی از آثار طنز که با تابوها اعم از سیاست، تفکر و اخلاقیات ارتباط دارد بیشتر دیده می‎شود و مخاطب ترجیح می‌دهد که دغدغه‌هایش را در ارتباط با این موضوعات در فضای غیررسمی دنبال کند که آزادتر است.

او در ادامه خاطرنشان کرد: اکنون نشریات خوبی مانند «خط‌خطی» وجود دارد که در طی زمان توانسته مخاطب را جذب کند و جزو نشریات پرتیراژ به حساب آید اما مانند «گل‌آقا» تاثیر و نفوذ همه‌گیر در جامعه ندارد و به نوعی مرجعیت یک مجله یا ستون طنز که مخاطب خواسته خودش را در آن متجلی ببیند در طی زمان کمرنگ شده است.

صدر درباره نقش آثار طنز در انتخابات بیان کرد: در هر حال فکر می‌کنم با توجه به تجربه انتخابات‌هایی که داشته‌ایم در آستانه انتخابات فضا بازتر می‌شود و این امر می‌تواند به نوعی گشودگی فضا را برای اصحاب طنز نیز فراهم کند. تحرکات سیاسی بیشتر می‌شود، جامعه زنده‌تر می‌شود، سیاست بیشتر وارد زندگی روزمره می‌شود و طنز به جهت مردمی بودنش اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

او در ادامه گفت: در این زمان بده بستان فضای طنز رسمی و غیررسمی بیشتر می‌شود و از این رو مخاطب فضای مجازی هم از طنز رسانه‌های رسمی استفاده می‌کند. از این رو در آستانه هر انتخاباتی طنز در رسانه‌ها (حتی با درنظرداشتن ریزش مخاطبان نشریات) بی‌شک در افکار عمومی نقش دارد، هر چند باز هم محدودیت‌هایی که در فضای طنز رسمی وجود دارد باعث می‌شود مخاطب با احتیاط بیشتری با آن برخورد کند.

این پژوهشگر طنز با بیان این‌که بایدها و نبایدها در طنز در جامعه ما خیلی سلیقه‌ای است، اظهار کرد: در بسیاری از اوقات تعابیر شخصی و سوء برداشت‌ها محدوده کار را برای طنزنویس مشخص می‌کند. طنز با ایهام و استعاره و دیگر صنایع ادبی سروکار دارد و در این میان طنزنویس یا کاریکاتوریست نمی‌داند از اثرش چه برداشتی می‌شود و چه پیامدی به دنبال دارد!

او همچنین افزود: پیش آمده که منظور طنزنویس یا کاریکاتوریست از یک اثر چیزی بوده و چیز دیگری برداشت شده و مشکلاتی برای او و رسانه‌اش به وجود آمده است. این نبود امنیت شغلی، محدوده نامعلوم و برخوردهای از روی کج‌فهمی از مهم‌ترین مشکلات طنزپرداز است.

صدر در پایان خاطرنشان کرد: ما قبل از هر چیزی به امنیت و تمرین رواداری نیاز داریم. رواداری به مرور به جای آن‌که بیشتر شود، کمتر شده است. تعصب‌های قومی، شغلی و ... کار را برای طنزنویس مشکل‌تر می‌کند. در چنین شرایطی جامعه و مسئولین بیش از هر چیز باید اقتضائات اثر طنز را در نظر بگیرند. طنز مبتنی بر نقد است ولی در هر حال یک اثر هنری است و واقع‌نما نیست. واقع‌نما انگاشتن طنز دامنه سوء تعبیرها و سوء تفاهم‌ها را گسترش می‌دهد.