افزایش هفت برابری سهم ایران از تولیدات علمی

به گزارش بولتن نیوز، دکتر محمد جواد دهقانی سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) روز چهارشنبه در گفت و گو گفت: مرجعیت علمی و فناوری سرآغاز سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری و استناد ها اصلی ترین شاخص مرجعیت علمی در سطح بین المللی هستند.
وی افزود: یک درصد از مقالات دنیا 15% از استنادهای آن را دریافت می کنند که آن را مقالات یک درصد برتر بین المللی یا مقالات پراستناد می نامند.
دهقانی با اشاره به اینکه بخش اعظم این مقالات در پیشرفته ترین کشورهای علمی تولید می شوند، گفت: به بیان ارقام، در ده سال گذشته 90% مقالات پراستناد دنیا در پنج کشور تولید شده اند؛ این در حالی است که در همین دوره زمانی 17 کشور پرتولید 90% کمیت علم دنیا را تولید کرده اند.
وی افزود: بنابراین تولید مقالات پراستناد (مرجع) بسیار دشوارتر از افزایش صرف کمیت تولید علم است. بنابراین باید گفت که کمیت تولید علم شرط لازم برای توسعه علمی است، اما شرط کافی نیست.
دهقانی اظهار داشت: مقالات یک درصد برتر دنیا جهت توسعه علمی دنیا را نشان می دهند و می توان آنها را به دو دسته مقالات پراستناد و مقالات داغ تقسیم کرد.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام گفت: طلایه داران علم موسسه آی.اس.آی (ESI) معتبرترین مجلات بین المللی را به 22 رشته موضوعی تقسیم نموده و بر حسب تعداد استنادهای دریافت شده، مقالات پراستناد را معرفی می کند که این شامل یک درصد از مقالات دنیا در طول 10سال گذشته می گردد، اما مقالات داغ ، مقالات تنها یک دهم درصد از مقالات برتر را در دو سال اخیر تشکیل می دهند.
دهقانی تصریح کرد: از آنجائی که کسب مرجعیت علم بین الملل یکی از اهداف اصلی سیاست های کلان علم و فناوری است، تعداد مقالات کشور در مجموع مقالات یک درصد برتر دنیا نیز از اهمیت برخوردار است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا سهم مقالات پراستناد کشور از کل دنیا به موازات سهم کمیت تولید علم کشور از کل دنیا افزایش یافته است گفت: باید در نظر داشت که تولید این دسته از مقالات ساده نیست.
دهقانی افزود: در پاسخ پرسش طرح شده ارقام موجود در طلایه داران علم موسسه تامسون رویترز (ESI) حاکی از آن است که پژوهشگران کشور با گذشت زمان چیره دستی بیشتری در تولید علم کسب کرده اند و اندک اندک توانسته اند سهم کشور از مقالات یک درصد برتر دنیا را به موازات رشد تولید علم کشور افزایش دهند.
رییس مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری (RICeST) گفت: بررسی تولیدات علمی و مقالات برتر در پایگاه های تامسون رویترز (ISI) تا تاریخ 24 مرداد ماه 1394 نشان می دهد که در سال 2006 تنها 0.32% (سی و دو صدم درصد) از مقالات پراستناد دنیا توسط کشور تولید می شد، این رقم در سال 2012 به 0.82% (هشتاد و دو صدم درصد)، در سال 2013 به 1.13% ( یک ممیز سیزده صدم درصد) و در سال 2014 به 1.56% ( یک ممیز پنجاه و شش صدم درصد) رسید.
دهقانی افزود: این در حالی است که در سال 2006 کشور 0.54% (پنجاه و چهار صدم درصد) از کل کمیت تولید علم دنیا را تولید کرده است و در سال 2014 سهم کشور به 1.43% (یک ممیز چهل و سه صدم درصد) از کل تولید علم دنیا رسید. بنابراین می توان گفت که سهم مقالات یک درصد برتر کشور از کل دنیا از سهم کمیت علم کشور از کل دنیا در حال پیشی گرفتن است.
وی در ادامه گفت: نگاهی به وضعیت کشور ترکیه این حالت را بهتر نمایان می سازد. ترکیه یکی از کشورهای مهم منطقه و جهان اسلام از حیث کمیت تولید علم است، اما آیا می توان ترکیه را به عنوان یک مدل برای توسعه علمی قلمداد کرد و به مقایسه جمهوری اسلامی ایران با این کشور پرداخت؟ آن هم در حالی که این مقایسه فقط از جنبه کمی صورت گیرد. یکی از عناصر اصلی در تبدیل علم کشور به ثروت و قدرت، افزایش کیفیت تولیدات علمی و کاربردی کردن آن است.
وی خاطرنشان کرد: در سال 2006 ترکیه 1.19% ( یک ممیز نوزده صدم درصد) از کل کمیت علم دنیا را تولید می کرد. این رقم در سال 2014 به 1.61% ( یک ممیز شصت و یک صدم درصد) از کل کمیت تولید علم دنیا افزایش یافت. در سال 2006 ترکیه 0.62% ( شصت و دو صدم درصد) از کل مقالات یک درصد برتر دنیا را تولید کرد. در سال 2014 سهم ترکیه از این دسته از مقالات به 1.05% ( یک ممیز پنج صدم درصد) رسید. بنابراین ترکیه بیش از کیفیت به کمیت تولید علم اتکا کرده است.
سرپرست ISC ادامه داد: مقایسه رتبه جمهوری اسلامی ایران و ترکیه بر حسب تعداد مقالات پراستناد نشان می دهد که پژوهشگران کشور به مراتب موفق تر عمل کرده اند. از همین حیث، ایران در سال 2006 رتبه 39 دنیا را در اختیار داشت. این رتبه در سال 2014 به 26 صعود پیدا کرده است.
دهقانی افزود: در حالیکه که ترکیه در سال 2006 رتبه 32 دنیا را در اختیار داشت ولی در سال 2014 به رتبه 34 نزول پیدا کرده است. تبدیل علم به ثروت و قدرت با حفظ ارزش های اسلامی غایت سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری است، مسئله مهمی که بایستی سرلوحه فعالیت علمی قرار گیرد.
وی خاطر نشان کرد: نگاهی به وضعیت کشورها بر حسب تعداد مقالات یک درصد برتر دنیا در سال 2014 نشان می دهد که جمهوری اسلامی ایران به برترین کشور اسلامی در این حوزه تبدیل شده است و تعداد این دسته از مقالات از سال 1385 تاکنون هفت برابر شده است.
دهقانی گفت: از مجموع مقالات یک درصد برتر، حوزه مهندسی با 325 مقاله در جایگاه نخست قرار دارد. شیمی و ریاضیات هر کدام با 110 مقاله برتر، جایگاه دوم را به خود اختصاص داده اند. فیزیک، پزشکی بالینی و علوم کشاورزی به ترتیب با 84، 54 و 46 مقاله در مرتبه های بعدی قرار دارند.
دهقانی گفت: باید خاطر نشان کرد که تمامی نویسندگان یک درصد برتر دنیا لزوما دارای مقالات پراستناد نیستند.
وی افزود: چه بسا نویسندگانی به دلیل تعداد مقالات زیاد، تعداد استنادهای زیادی نیز دریافت کرده و در زمره نویسندگان یک درصد برتر دنیا قرار گرفته باشند، اما هیچ مقاله پراستنادی نداشته یا مقالات پراستناد اندکی داشته باشند.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام گفت: عکس این حالت نیز صادق است. یک پژوهشگر می تواند مقاله پراستناد یا داغ داشته باشد اما جزء پژوهشگران یک درصد برتر دنیا قرار نگیرد. پژوهشگران یک درصد برتر معمولا مدت زمان بیشتری در شبکه علم فعال بوده اند، درحالیکه که یک پژوهشگر جوان می تواند تحقیقی انجام دهد که به سرعت مورد توجه جامعه علم بین الملل قرار گرفته و نتیجه پژوهش وی به یک مقاله پراستناد یا داغ تبدیل شود.