نخستین پیام مسئول تیم مذاکره ایران در روز ورود به وین حاوی نکاتی قابل تأمل بود که در فضای سیاست زده رسانه ها چندان به آن پرداخته نشد.
به گزارش بولتن نیوز، وزیر امور خارجه ایران بعد از بیان جمله ای که اهمیت
تاریخی سفر اخیر را به مخاطب بازگو می کند(من در وین هستم تا به یک بحران
غیرضروری و طولانی که مدت ها قبل می بایست خاتمه می یافت پایان دهم. ) می
نویسد: «ما آماده دستیابی به یک توافق خوب و متوازن و گشودن افق های جدیدی
برای برخورد با چالش های مهم و مشترک هستیم. امروز تهدید مشترک ما رشد سریع
افراط گرایی خشن و بربریت افسارگسیخته است... . . تهدیدی که ما با آن رو
به رو هستیم در قالب مردانی نقاب دار تجسم یافته است که مهد تمدن را هدف
گرفته اند. از ما صحبت می کنم چرا که هیچ کس از این خطر جهانی در امان
نیست. برای مقابله با این چالش های جدید، روش های جدید هم بشدت مورد نیاز
است. ایران همواره در خط مقدم مبارزه با افراط حاضر بوده است. امیدوارم
همتایان من نیز توجه خود را به این موضوع متمرکز کرده و منابع خود را برای
مقابله با این تهدید حیاتی متمرکز کنند»
به این صورت ظریف از هدف
نهایی و فردای مختومه شدن پرونده هسته ای ایران سخن به میان می آورد. این
گفته صریح او حاوی پاسخی به این سؤال مطرح در اذهان عمومی است که چرا
ایرانی ها و دولت منتخب آنها این اندازه عزم خویش را برای عبور از مناقشه
هسته ای جزم کرده اند. این سخن ظریف که ایران با حل مناقشه هسته ای بر آن
است تا برای حل مناقشاتی مهم تر و خطرناک تر در خاورمیانه گام بردارد، در
واقع پیامی است که دولت ایران می خواهد از مبدأ وین و کانون مذاکره ایران و
6 قدرت جهانی مخابره کند. بر همین اساس این گفته از زوایای مختلف سزاوار
بحث و تحلیل است:
1- گفته ظریف می خواهد به یک برداشت و قضاوت
درباره سیاست های دولت اعتدال پایان دهد قضاوت کسانی که گمان می کردند که
پرونده هسته ای خوان اول و آخر حرکت دولت روحانی است و حتی می گفتند و می
نوشتند که روحانی همه چیز را به موضوع هسته ای گره زده و منتهای آمال این
دولت حل این مناقشه است. در حالی که روحانی در همه بزنگاه های مذاکره با
طرف های غربی اعلام کرده است که حل پرونده هسته ای بخشی از مسیر حرکت این
دولت است نه منزل و مقصد نهایی آن است. روحانی و دیپلمات هایش بی آنکه
واقعیت مناقشه و ابعاد و پیچیدگی آن را انکار کنند اما اصالتی برای آن قایل
نبوده اند به این معنا که آنها این بحران را زاییده مسأله بزرگتری به نام
بدبینی و بی اعتمادی طرفین می دانستند که در گذر زمان و بر اثر بی تدبیری
تبدیل به یک زخم عمیق شده است. این نوع نگاه دولت یازدهم به قضیه هسته ای
باعث شد وزارت خارجه از روز اول سیاست مدیران سلف خویش را که مذاکره را
امری صوری و نمادین می دیدند و اختلاف هسته ای ایران و غرب را قضیه ای ذاتی
و ایدئولوژیک می پنداشتند کنار بگذارد و با این اندیشه برای مذاکره با طرف
های مقابل گام بردارد که تضاد ایران و قدرت های عضو شورای امنیت سازمان
ملل قابل رفع است.
2- به دلیل اثرات گسترده پرونده هسته ای بر
اقتصاد ایران، تصور غالب افکار عمومی این است که ماجرای هسته ای فقط راه
توسعه اقتصاد کشور را سد کرده است، در حالی که بیش و پیش از آن، مسیر
مناسبات سیاسی و دیپلماتیک ما با جهان خارج آسیب دیده است. پیام ظریف
دقیقاً ناظر به همین نکته است او در واقع می گوید با برداشته شدن مانعی به
نام اختلاف هسته ای راه برای نقش آفرینی ایران در معادلات عرصه دیپلماسی
جهان هموار می شود. مناقشه هسته ای همه این سال ها به صورت نماد ناسازگاری
ایران و جامعه بین المللی درآمد و همچون غده ای گلوگاه ارتباطی ایران با
همه طرف های خارجی را مسدود کرد. حال برای دولت جدیدی که بعد از دوران
پوپولیست ها، سیاست خویش را «تعامل با جامعه جهانی» قرار داده بود، گریزی
جز این نبود که پرونده هسته ای را دروازه بازگشت ایران به دیپلماسی بین
المللی قرار دهد.
3- در پیام ظریف خطر اصلی برای امنیت منطقه ما و
کل جامعه بین المللی، تروریسم فرقه ای معرفی شده است وزیر خارجه حتی به
مخاطبانش یادآوری می کند که رئیس جمهوری ایران از مدت ها قبل، وقتی که طرح
جهان عاری از افراط و خشونت را ارائه کرد این پیام را به جهان غرب منعکس
کرده بود که تروریسم بویژه در لباس فرقه ای و قومی بزرگترین تهدید است و بر
همین اساس باید محور و مبنای همه مذاکرات و همکاری های بین المللی قرار
گیرد. حال در ورود به این عرصه خطیر یعنی مواجهه با طاعون تروریسم، ایران
از جایگاه منحصر به فرد برخوردار است اما شرط اصلی استفاده ایران از این
امتیاز بزرگ و موقعیت تاریخی این است که همه سوءتفاهم های ناشی از ماجرای
هسته ای میان ایران و جهان غرب برطرف شود
درست است که ایران تاکنون
توانسته است این موج تنش و افراط گرایی را از حریم مرزهای خویش دور نگه
دارد اما واقعیت غیر قابل انکار این است که طوفان تروریسم بویژه از نوع
فرقه ای و ایدئولوژیک آن به صورت غیر مستقیم امنیت و اقتصاد و آینده ما را
تحت الشعاع قرار داده است، جریان افراط در نقطه ای خیمه زده است که عمق
امنیت ملی ایران به حساب می آید.
دکتر سید علی میرباقری
*استاد دانشگاه و مشاور ارشد وزارت کشور