نادیده گرفتن سن در آموزش زبان در ایران

طی سالیان اخیر بنا به دلایل مختلف زبان انگلیسی بدین منظور برگزیده شده و امروزه در فعالیت‌های مختلف به عنوان ابزار اصلی انتقال مفاهیم به کارگرفته می‌شود. از این رو اهمیت یادگیری زبان انگلیسی در جهان کنونی بر هیچ کس پوشیده نیست و روز به روز نیز با گسترش ارتباطات بین جوامع مختلف بر اهمیت آن افزوده می‌شود.

این اهمیت بقدری است که می‌توان گفت هر که دو زبان را بداند در حکم دو نفر است. دانستن زبان انگلیسی یا هر زبان دیگر قبل از آنکه در قالب یک رشته توضیح داده شود یک امکان فوق‌العاده مناسب است برای استفاده از کتاب‌ها و مقالاتی که دوست داریم بدون هیچگونه واسطه‌ای آنها را مطالعه کنیم، بهترین ترجمه‌ها و ماهرترین مترجمان آنچه به ما می‌رسانند، به اندازه اصل یک اثر نمی‌تواند گویا باشد.

زبان انگلیسی به عنوان زبان علمی و فراگیر جهان شناخته شده و به عبارتی زبان مشترک بسیاری از مراکز علمی است؛ زبان هر قوم و ملتی از مهمترین نمادهای هویت آن ملت است. امروزه دولت‌ها برای حفظ زبان و حتی گسترش دامنه جغرافیایی زبان خود هزینه‌های فراوانی را پرداخت می‌کنند و فعالیتی که در استعمال یا عدم استعمال کلمات بیگانه صورت می‌گیرد، آنقدر وسیع و گسترده است که نشان‌دهنده اهمیت آن است، در این مورد می‌توان به کتاب‌هایی که گویش‌های مختلف را بررسی کرده‌اند، مراجعه کرد.

تحصیلات آکادمیک زبان دوم اگر همراه با تلاش و پیگیری‌های مستمر زبان آموز صورت پذیرد و در طول تحصیل خود همت خود را به صورت کامل بر مطالعه آثار خارجی قرار دهد امکان فعالیت در بخش‌های تخصصی‌تر را دارد. آنچه باید بدان اهمیت بدهیم استفاده مطلوب از دروسی است که در طی تحصیل این رشته فرا گرفته‌ایم و استفاده به صورت درست حاصل نمی‌شود، مگر اینکه برای انتخاب این رشته به علاقه واقعی و پشتکار خود مطمئن باشیم. درس زبان فرار است و اگر از آن خوب استفاده نکنیم و برای محل کار خود تدبیری نیندیشیم دچار مشکل جدی خواهیم شد، لذا یادگیری زبان نیاز به زمان و تمرین مستمر دارد، به گونه‌ای که با فاصله زمان کوتاهی بسیار از لغات و اصطلاح از ذهن پاک می‌شود شما می‌توانید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنید که پیوسته (کوتاه و مداوم) بر زبان مورد علاقه و استعداد خودتان کار و مطالعه کنید که به سایر دروس شما ضرری نزند و در کنار هم آنها را ادامه دهید.

مدیرکل آموزش و پرورش گیلان با اشاره به اهمیت زبان خارجه در مدارس، تصریح کرد: زبان خارجه یکی از ضروریات آموزش در دنیای امروز برای دسترسی آسان به اطلاعات است. از آنجا که جهان امروز را عصر ارتباطات می‌نامند لذا دانستن زبان انگلیسی یک ضرورت بوده و بسیاری از خانواده‌ها به این دلیل علاقمند به فراگیری زبان خارجه توسط فرزندان خود هستند. لذا برای تحقق هدف آموزش زبان خارجی به دانش‌آموزان علاوه‌بر تدریس زبان انگلیسی در قالب برنامه‌های درسی و سیلابس درسی رسمی که وزارت آموزش و پرورش ابلاغ می‌نماید و تاکنون کارساز نبوده، کارشناسان و مولفان کتب درسی نیز در پی تغییر محتوای این دروس هستند.

حاجتی در گفت‌وگو با ایسنا، اضافه کرد: آموزش و پرورش با صدور مجوز برای موسسات آموزش زبان خارجه در واحد غیر دولتی در پی افزایش مشارکت بخش خصوصی در آموزش زبان خارجه این موسسات در رقابت با هم می‌کوشند تا امکانات، آموزش‌ها و شیوه‌های نوینی را برای آموزش به دانش‌آموزان ارائه نماید و به نظر می‌رسد خانواده‌ها از آنان استقبال کرده و راضی‌تر باشند، لذا آموزش و پرورش آمادگی دارد تا در چارچوب قانون بسترهای لازم را برای فعالیت اینگونه موسسات فراهم آورد تا دسترسی خانواده‌ها به این موسسات آسانتر باشد و رضایتمندی آنان تامین شود.

همانطور که اشاره کوچکی به آن شد، اهمیت و ضرورت آشنایی با زبان دوم که بتوان با آن با تمام دنیا در ارتباط بود بر هیچ کس پوشیده نیست. حال آنکه با توجه بر هزینه‌هایی که خانواده‌ها برای فرزندان خود صرف می‌کنند و زمانی که در اختیار آنها قرار می‌دهند و یا افراد بزرگسالی که به دلایل خاصی از جمله علاقه، ارتباط کاری، سفر به کشورهای دیگر تمایل به یادگیری زبان دوم دارند، آیا کشور ما در جایگاه خوبی قرار دارد! آیا زبان انگلیسی در کشور ما یک زبان دوم است یا یک زبان خارجی! آیا دانشجویان و اساتید ما در رشته‌های غیر زبانی حتی قادر به بیان یک درخواست ساده به زبان دیگری که مشترک بین مردم جهان می‌باشد، هستند!

المیرا قدیمی، فارغ‌التحصیل و مدرس زیان خارجه در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اظهار کرد: زبان دوم به دلیل کاربرد زیاد در دنیای جهانی برای اکثریت مردم نیاز محسوب می‌شود و همین نیاز است که به خانواده‌ها هشدار می‌دهد که بهترین سن یادگیری فرزندان خود را به خاطر بسپارند. بعضی از خانواده‌ها به دلیل عدم توجه به این موضوع باعث می‌شوند که فرزندانشان نتوانند موفقیت لازم را کسب کنند.

وی افزود: امروز بیشتر از دوره حساس زبان‌آموزی(و نه دوره بحرانی) نام برده می‌شود. این دوره به زمانی اطلاق می‌شود که کودک می‌تواند به آسانی، ‌با سرعت و به طور کامل و حتی بدون آموزش زبان بیاموزد. به نظر می‌رسد که برای آموزش مهارت‌های مختلف زبانی دوره‌های حساس متفاوتی وجود دارد.

این مدرس آموزشگاه‌های آزاد زبان خارجی بیان کرد: در حقیقت در دوره نوجوانی دوران رشد فراگیری زبان دیگر سپری شده است. زبان‌آموزی که پس از بلوغ به آموختن زبان دوم روی می‌آورد، همواره با تداخل زبانی یا آمیختن 2 زبان با همدیگر مواجه خواهد بود، چرا که2 زبان در شرایط نابرابر یادگیری قرار می‌گیرند. این تداخل زبانی بیشتر اوقات از جهت زبان اول به سمت زبان دوم خواهد بود و مشکلات زبان‌آموز ابتدا در توانایی‌های روساختی یعنی آوایی، واژگانی، دستوری، سبکی و در موقعیت‌های پیشرفته‌تر در زمینه توانایی‌های ژرف‌ساختی یعنی شم‌زبانی و اندیشیدن زبانی در زبان دوم متجلی خواهد شد.

قدیمی اضافه کرد: حال اگر تنها از منظر این فرضیه به وضعیت آموزش زبان خارجی در نظام رسمی آموزش ‌و پرورش کشور نظر کنیم، متوجه می‌شویم که عامل سن در آموزش زبان در ایران نادیده گرفته شده است. درس زبان خارجی در دوره راهنمایی یعنی در آستانه بلوغ به برنامه‌ درسی دانش‌آموزان معرفی می‌شود که با توجه به مطالب گفته شده، سنی بالاست، به طوری که توانایی‌های فراگیری زبان در این زمان رو به کاهش می‌رود. اگر بپذیریم که زبان انگلیسی دیگر زبان خارجی نیست، بلکه زبان میانجی یا زبان مشترک تمام جهانیان است، باید حق آموزش درست را هم برای تمام کودکان ایرانی قائل شویم.

وی گفت: کودکان فراگیری زبان را با دریافت و به خاطر سپردن کلمات که عموما نیز برایشان نامفهوم و دشوار است، آغاز می‌کنند، بنابراین برای تسریع روند فراگیری، برنامه منظم آموزشی و روش تدریس مناسب الزامی است تا ابهامات آنها برطرف شود. تدریس آسان و صحیح زبان نه تنها روند فراگیری کودکان را تسریع می‌بخشد، بلکه می‌تواند اشتیاق آنها را نیز برای فراگیری افزایش دهد. این نکته برای آموزش زبان به جوانان و نوجوانان نیز باید مدنظر قرار بگیرد.

این فارغ‌التحصیل زبان خارجه اظهار کرد: تاثیر سن روی آموزش و در نهایت مهارت و تسلط فرد در فراگیری صددرصد نیست. از نگاهی دیگر آموزش زبان به بعضی از کودکان تنها در حد فراگیری تلفظ صحیح کلمات یا لهجه خوب و فراگیری دستور زبان خلاصه می‌شود، اما در عده‌ای دیگر از بزرگسالان آموزش زبان به حدی کامل است که آن را می‌توان در حد تسلط به زبان مادری دانست، بنابراین صرف نظر از سن، عوامل دیگری نیز در آموزش زبان دوم دخیل است. تفاوت فراگیری زبان دوم در کودکان و بزرگسالان به علایق این دو گروه باز می‌گردد. در کودکان علاقه به فراگیری لهجه بیش از فراگیری لغات و دستور زبان (گرامر) است و به همین دلیل کودکان سریعتر از بزرگسالان از جهت لهجه پیشرفت کرده و می‌توانند مانند افراد بومی با لهجه زبان مورد نظر تکلم کنند، اما روند فراگیری لغات و دستور زبان در بزرگسالان سریعتر از کودکان است.

وی گفت: اگر مهارت در فراگیری هدف باشد، آموزش زبان دوم به کودکان، آموزشی وابسته به سن است و لازم است تا با استفاده از مربیان مجرب، آموزش زبان دوم انجام شود.

‌