مصائب معاونت‌مطبوعاتی درمدیریت فضای‌مجازی ورسانه

گروه رسانه، دنیای رسانه‌ای كنونی شرایطی را فراهم كرده است كه تمامی جریان‌های سیاسی و اجتماعی می‌توانند با در اختیار داشتن رسانه‌های چاپی و سایبری به اطلاع‌رسانی بپردازند اما بدون شك مشقات رسانه‌های چاپی، بسیاری از جریان‌های سیاسی داخلی را بر آن داشته است تا با تمسك به دنیای مجازی، از خط قرمزهایی به مراتب كمتر از خط قرمزهای موجود در روزنامه‌ها برخوردار باشند.

به گزارش بولتن نیوز، در این راستا در کشور ما نیز فعالیت خبرگزاری و سایت های خبری-تحلیلی به ویژه در یک دهه اخیر با رشد چشمگیری روبرو بوده و کار به جایی رسیده که اکنون انتخاب عنوان تک کلمه ای برای یک سایت خبری به هیچ عنوان کار آسانی نیست.

هزینه های به نسبت اندک اداره سایت به نسبت مطبوعات کاغذی، سرعت انتقال بالای اخبار، امکان جرح و تعدیل و حتی ایجاد تغییرات موردی و کلی در متن اخبار منتشره و حتی امکان حذف یا اضافه کردن بخش یا بخش هایی از خبر و همچنین استقبال چشمگیر مخاطبان از مطبوعات اینترنتی به دلایلی همچون آنچه اشاره شد و البته رایگان بودن استفاده از این نوع مطبوعات (در اکثر موارد) برای مخاطب مهمترین دلایل اقبال بلند این رسانه های جدید و متفاوت هم برای مخاطبان و هم برای اهالی و اصحاب رسانه بوده است.

در یک چنین شرایطی است که معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز به ویژه در دوره جدید و از آغاز فعالیت دولت «تدبیر و امید» کم کم به فکر افتاده که اولاً این دست رسانه ها را نیز همچون مطبوعات سنتی، مورد نظارت و مدیریت قرار داده و احیاناً امکاناتی بودجه ای و سایر تسهیلاتی که ازسوی دولت برای بخش مطبوعات درنظرگرفته می شود، میان این دسته از مطبوعات هم تقسیم کند و ثانیاً با صدور مجوز برای رسانه های فعال و جدی موجود، از دیگران نیز بخواهد برای فعالیت در این حوزه، مقدمات برای دریافت مجوز رسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را طی کنند.

با این همه هنوز بسیارند رسانه های مجازی ای که به جای طی نمودن روال سهل تقاضا و دریافت مجوز از معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، همچنان یا علاقمند به فعالیت غیرقانونی (بدون مجوز) در فضای مجازی اند و یا اساساً بر این گمانند که هنوز روزنامه ها و مطبوعات مکتوب، هدف اصلی مخاطبان برای دریافت اخبار و استفاده از اطلاعات عمومی و رسانه ایست.

این درحالی است که آنچنان که به تازگی در گزارشی در «تابناک» نیز مورد تاکید قرار گرفت، عده ای نیز عمداً از دریافت مجوز سرباز می زنند تا بتوانند به دور از نظارت های معمول هر اتهامی را به مخالفین سیاسی خود وارد نموده و بعد هم بدون آن که ردپایی از خود بجا بگذارند، قید رسانه و هزینه های اندکی که برای راه اندازی آن صرف شده را بزنند.

با این حال، فارغ از لزوم نظارت نهادی (دولتی یا خصوصی) بر عملکرد رسانه ها برای جلوگیری از هرگونه سوءاستفاده از امکانات بی نهایت رسانه ها که باتوجه به تاثیرگذاری مستقیم بر روی بخش های گسترده ای از جامعه می توانند، زمینه ساز اتفاقاتی بسیار بزرگ در جهت مثبت یا منفی برای جوامع امروزی گردند، به نظر می رسد، همین تفکر سنتی که سعی دارد در خفا و به صورت انفرادی کار را پیش برده و به طرزی مذبوحانه از زندگی مدرن و ذاتاً همگانی امروز فراری است، همچنان نظم را مخل آزادی می داند و بر این اساس، فضایی را برای فعالیت سیاسی و رسانه ای خود مساعد می داند که متلاطم و مشتنج باشد.

فاجعه وقتی کامل می شود که این تفکرات سنتی ازقضا در فضای تماماً مدرن رسانه های مجازی رسوخ می کنند و آنچنان که به کرات شاهدیم، این رسانه ها سعی دارند با اسلوب های عهد قجری خود، سایت ها و خبرگزاری های آنلاین را مدیریت کنند. شاید ضعف اساسی رسانه های ایرانی که باوجود تعدد فراوان معمولاً صرفاً به بازنشر معدود اخبار تهیه شده توسط چند خبرگزاری رسمی می پردازند و به جای تولید محتوا، اقدام به سرقت آن و در برخی موارد حتی تخریب آن می کنند، نیز ناشی از همین تفکر سنتی و قرون وسطی است. آن هم درشرایطی که امروز حساب توئیتر یک خبرنگار فعال بین المللی بارها بیشتر از بسیاری از پایگاه های خبری معروف کشورمان، دنباله رو (مخاطب) دارد و به همین میزان گستره تاثیرگذاری وسیع تری را نیز در اختیار دارد.

با این همه، آنچه در این مقطع حساس بیش از همه اهمیت دارد، لزوم فرهنگ سازی و مدیریت هم عرضِ فضای رسانه ای توسط معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد به عنوان متولی این حوزه و البته همکاری و یاری صنف محترم خبرنگاران، روزنامه نگاران و اهالی رسانه است.

این درحالی است که معاونت مطبوعاتی وزیر ارشاد آنچنان که در آذرماه سال گذشته توسط «حسین انتظامی» به شیوه ای متفاوت، از طریق حساب توئیتری شخصی خود و نیز از درگاه رسانه های مختلف و همچنین پایگاه اطلاع رسانی این ارگان دولتی بارها و بارها اعلام نمود، فرآیند صدور مجوز برای رسانه های مجازی به صورت الکترونیکی و با کمترین بروکراسی ادرای انجام گرفت و مهمتر از آن، این معاونت پس از آن که در تابستان 93 بخش قابل توجهی از درخواست هایی که تا آن زمان به ثبت رسیده بود را بررسی و تعیین تکلیف نمود، به صورت روزانه و موردی به دیگر درخواست ها تا این تاریخ پرداخته و بنابر آنچه اعلام شده، همچنان آمادگی دارد تا به دیگر رسانه ها و البته رسانه هایی که از این پس فعالیت خود را آغاز خواهند نمود، خدمات رسانی کند.

در این میان درحالی که بی شک الکترونیکی شدن فرایند صدور مجوز، ازجمله اقدامات مثبت و موثر معاونت مطبوعاتی دولت یازدهم جهت ساماندهی درخواست مجوز در هیأت نظارت بر مطبوعات است، همچنان برخی رسانه ها به دلایلی این اقدام را نوعی دخالت دولت در فعالیت های آنان می دانند و با این نگاه سنتی در روند ساماندهی رسانه های خبری اخلال ایجاد می کنند.

با این وجود انتقاد برخی از اهالی رسانه به درخواست معاونت مطبوعاتی مبنی بر دریافت مجوز برای فعالیت رسانه ای، با این پیش زمینه که فضای اینترنت اساساً فضایی باز و غیرقابل کنترل است درحالی مطرح می شود که این عزیزان بر آنند که صدور مجوز به معنای کنترل بیشتر دولت بر عملکرد رسانه هاست. حال آن که کنترل دولت و دیگر نهادهای نظارتی آنچنان که همه به خوبی می دانیم اولاً به نسبت بسیاری از نقاط به اصطلاح آزاد دنیا قابل مقایسه نیست که افشاگری های متعدد رسانه ای علیه فعالیت های کنترلی و حتی جاسوسی دولت امریکا در سال های اخیر یا اقدامات مشابه توسط دولت چین سندی است، بر این مدعا و در ثانی، اساساً نهادهای نظارتی و حتی کنترلی هیچگاه برای انجام فعالیت های برفرض مثال غیرقانونی شان، نیاز به مدارک قانونی ازجمله مجوز رسمی و اطلاعاتی از این دست نداشته و ندارند.

این درحالی است که بیان چنین نقدی نسبت به عملکرد معاونت مطبوعاتی تنها می تواند ناشی از عدم شناخت از عملکرد، ساز و کار و محدوده فعالیت های این معاونت باشد!

با این همه، آنچه مسلم است این است که معاونت مطبوعاتی به ویژه پس از آغاز به کار در دوره جدید با روی کارآمدن دولت «تدبیر و امید» اقدامات مفید و موثری برای ساماندهی رسانه های مجازی که در نزدیک به یک دهه اخیر به طرزی غیرقابل کنترل آغاز به کار کرده اند، موفقیت های حائز اهمیتی به دست آورده و کسب این موفقیت ها در ساماندهی و تسهیل فضا آن در شرایطی که رویکرد قاطبه اهالی رسانه و صاحبان سایت های خبری، بر اساس شک و بی اعتمادی استوار بوده، شایان توجه و نیازمند قدردانی است.

قدر مسلم معاونت مطبوعاتی در چنین شرایطی بهترین قدردانی از خود را تغییر فضا نسبت به عملکردش و ایجاد فضایی برپایه تعامل، دوستی و درک متقابل و همکاری هم سطح می داند؛ و بی شک تنها براین اساس قادر خواهد بود، ماموریت سنگین خود در ساماندهی فضای رسانه های مجازی_ باتوجه به آنکه زمان چندانی از آغاز فعالیت های رسانه ای در دنیای مجازی نمی گذرد_ به انجام برساند.