مروری بر استراتژی رقبای منطقه‌ای ایران

بعد از انقلاب اسلامی، عمدتا سعودی‌ها به دلیل نگرانی از نفوذ همسایه شمالی، رابطه گرمی با ایران نداشتند و شروع به مخالفت نمودند. در سالهای اخیر، ملک عبدالله پادشاه متوفی عربستان، لیدری جریان مخالفان ایران را رهبری و هدایت می‌کرد. در بسیاری از تحولات منطقه، جایگاه برتر ایران در معادلات سیاسی خاورمیانه به وضوح دیده می‌شود.

بعد از مرگ ملک عبدالله، سلمان پادشاه جدید عربستان، تغییراتی را در دیپلماسی این کشور ایجاد نموده است. وی به دنبال دوستی با ترکیه و مصر برای مقابله با نفوذ روزافزون ایران در خاورمیانه می‌باشد. وی اخیرا با روسای جمهور مصر و ترکیه به طور جداگانه‌ای دیدار داشته است. در دوران ملک عبدالله رابطه عربستان و ترکیه به دلیل مخالفت شدید اردوغان با برکناری محمد مرسی رئیس جمهوری پیشین مصر، رو به سردی گذاشته بود.

اما به دلیل این که از نظر سعودی‌ها ایران خطری جدی است که مستقیما این کشور را تهدید می‌نماید؛ استراتژی وحدت بین کشورهای خاورمیانه برای جلوگیری از نفوذ روزافزون ایران در منطقه را دنبال می‌نماید. ایران در سالهای اخیر توانسته نفوذ و کنترل خود را در سوریه، عراق، لبنان و به تازگی هم در یمن بیشتر نماید. لذا باعث شده تا دولتمردان منطقه برای توقف این روند به تکاپو بیفتند. به تازگی عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر در دیداری که با ملک سلمان در عربستان سعودی داشت؛ رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه نیز در این دیدار حضور پیدا می‌کند. هر چند که اردوغان و السیسی در مصاحبه­های جداگانه این دیدارهای همزمان را در عربستان تصادفی می‌دانند، اما شواهدی وجود دارد که سناریویی از پیش طراحی شده می‌باشد.

واقعیت این است که بعد از به زیر کشیدن محمد مرسی از قدرت، روابط دیپلماتیک مصر و ترکیه به طور چشمگیری کاهش یافت. اردوغان برخلاف گذشته، با لحن ملایمی در قبال مصر موضع‌گیری می‌نماید. هر چند که السیسی همانند سعودی­ها، ایران را خطر مستقیم برای خود نمی‌داند؛ اما حفظ رابطه استراتژیک با عربستان به عنوان یکی از حامیان مالی‌اش، اهمیت بسیار دارد.

تمایل عبدالفتاح السیسی که به دنبال عادی سازی روابط خود با ترکیه بود با چراغ سبز ترکیه که دولت کنونی مصر را که زمانی غیر قانونی و غاصب می‌دانست؛ رسما مورد شناسایی قرارداده و از دخالت در امور داخلی این کشور پرهیز کرده است  محقق شد. هر چند که مصر در سیاست خارجی خود به دنبال تأثیرگذاری در منطقه می­باشد؛ اما دولتمردان این کشور مانند عربستان و ترکیه مواضع تندی نسبت به سیاستهای ایران ندارند.

در همین راستا بعد از حضور تکفیری‌ها در سوریه و حمایتهای ترکیه از سیاستهای مداخله­گرایی تروریستها، روابط ایران و ترکیه به گرمی سابق دنبال نمی‌شود. ترکیه درصدد تعمیم پارادایم خود در تمام کشورهای مسلمان است. هر چند که اقدامات اردوغان این کشور را با بحرانهای داخلی و منطقه­ای مواجه نموده است. اما وی می‌خواهد جایگاه ترکیه را در منطقه ارتقاء بخشد. بر همین اساس، رسانه­های ترکیه سفر اخیر رجب طیب اردوغان به عربستان سعودی و تغییر موضع وی در خصوص السیسی را تلاشی برای بدست آوردن نفوذ از دست رفته ترکیه و مهار ایران قدرتمند در منطقه تلقی کرده­اند.

آشتی اردوغان با السیسی برای ترکیه مداخله‌گر که اختلافات جدی با همسایگان خود دارد از اهمیت بالایی برخوردار است. این اولین باری می‌باشد که اردوغان از زمان تیره­گی روابطش با مصر از کاربرد لحن تند علیه السیسی خودداری می‌نماید. حتی اردوغان گفت که تردیدهای ترکیه در مورد دولت مصر را با پادشاه عربستان در میان گذاشته و ما به هیچ وجه نمی‌توانیم وجود مصر و عربستان را نادیده بگیریم.

در مجموع، علی‌رغم اختلافات جدی این سه کشور با یکدیگر، اما  اقتدار بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران باعث شده تا بالأجبار به دنبال اجماعی برای مقابله با نفوذ روزافزون و تحدید ایران باشند. در این راه خصوصاً عربستان به دنبال تحکیم جبهه علیه انقلاب اسلامی است و در این راه همراه نمودن مصر و ترکیه  و تزریق دلارهای نفتی از راهبردهای جدی سعودی‌ها محسوب می‌شود.