عربستان: حرکت از تنش به تعامل؟

به گزارش بولتن نیوز، به یقین مقام ها و رسانه های ایران، رویکرد واقع گرایانه ی ریاض به رخدادهای جهانی و نیز منطقه ی مهم خلیج فارس و ایجاد روابط بهتر با کشورهای این منطقه را مثبت ارزیابی می کنند و خود نیز می توانند طرح های رسانه ای برای حرکت از تنش به تعامل ارایه نمایند. در این جا پیشنهادهای ایجابی یا «بایدهایی» که می تواند در راستای انتقال از درگیری به همکاری میان ایران و عربستان در زمینه های مختلف اثرگذار باشد، ارایه می شود:

الف - حضور مستقیم رسانه ای مقام ها و مسوولان رسمیِ ایران و عربستان و مخاطب قرار دادنِ همدیگر با گفتمانی میانه روانه و منطقی. در این پیوند، مقاله ی «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ی جمهوری اسلامی ایران در روزنامه ی «الشرق الأوسط»، مقدمه ی مناسبی بود. چنین ارتباطی می تواند به نحو گسترده تری دنبال شود. برای نمونه، صفحه ی وزیران و دولت های 2 کشور در شبکه های اجتماعی می تواند مطالب مرتبط با کشورهای عربی و ایران و مطالب کمک رساننده به تنش زدایی از روابط ریاض - تهران را به زبان های عربی و فارسی منتشر کند.

افزون بر این، به عنوان آغاز جدیِ راه تنش زدایی میان ایران و عربستان، پیشنهاد می شود محمد جواد ظریف با یکی از رسانه های عربستان، هم چنین وزیر جدید امور خارجه ی این کشور با یکی از رسانه های ایرانی، گفت وگو کنند و نگاه و رویکرد خود را به همدیگر و کشورهای عربی توضیح دهند و برنامه های خود را برای ارتقای روابط، مطرح سازند. انتظار می رود چنین مصاحبه هایی تأثیر ژرف (عمیقی) بر آینده ی روابط تهران - ریاض بگذارد.

ب - امکان حضور نخبگان دانشگاهی (آکادمیک) و پژوهشگران ایرانی و عربستانی در محل رسانه های همدیگر فراهم و از نگاه منفی به چنین حضوری کاسته شود. در این زمینه، بسیاری از نخبگان دانشگاهی (آکادمیک) و غیر دانشگاهی، از بیم مشکل آفرین شدنِ ارتباط با رسانه های عربی و ایرانی از چنین ارتباطاتی و طرح دیدگاه های خویش که می تواند تصویر دو ملت و دو دولت را به مراتب بهتر از وضعیت فعلی نشان دهد، خودداری می کنند.

در زمان حاضر نخبگان بسیاری از دو طرف وجود دارند که اغلب به رغم تسلط بر زبان های عربی و فارسی از ادای دین خویش به دو ملت در سطح رسانه های ایران و عربستان امتناع می ورزند. چنین افرادی می توانند به محرکانِ اصلیِ تغییر تصویر ایران و به تبعِ آن تنش زدایی با کشورهای پیرامونی از جمله عربستان سعودی تبدیل شوند. از میان بردنِ نگاه سلیقه ای به این افراد و حتی تشویق آنها برای حضور و طرح نگرش ایرانی یا حتی مستقلانه ی خویش در مورد روابط ایرانی - عربی، واقعیتِ متکثرِ سیاست در ایران را به نحو بهتری به مخاطبان عرب نشان می دهد.

ج - در ارتباط با عربستان و سایر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، ارتباط شخصی راهگشای مناسبی برای بهبود روابط است. ظرفیت (پتانسیل) ارتباطات شخصی در سطوح مقام های بالا در زمان حاضر با حمایتِ آیت الله «اکبر هاشمی رفسنجانی» رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام از سیاست خارجی دولت یازدهم وجود دارد. ارتباط ویژه ی آقای هاشمی می تواند به مثابه ی یک حل المسایل در روابط تهران - ریاض عمل کند.

دیپلماسیِ شخصی همواره از ابزارهای اثرگذار در نظام های قبیله ای بوده و هست و در مورد عربستان نیز این مورد صادق است. بنابراین در نگاه به آینده، فعال سازیِ دیپلماسی شخصی با اتکا به چهره هایِ اثرگذار مانند هاشمی و دیگر مقام ها از جمله « علی شمخانی» دبیر شورای عالی امنیت ملی به دلیل تسلط به زبان عربی و نیز تصویر مثبتی که از ایشان در کشورهای عربی وجود دارد باید به عنوان یک ساز و کارِ اثرگذار مورد توجه باشد. دیپلماسی شخصی به ویژه می تواند در نشان دادنِ حسن نیت و صادق بودنِ ایران در تغییر سیاست خارجی اش اثرگذار باشد.

د - در سطح رسانه ای تکیه بر مسایل تنش آمیز باید جای خود را به مسایلی بدهد که با هدفِ تنش زدایی همخوانی داشته باشد. در این زمینه پیشنهاد می شود برنامه یا برنامه هایی تهیه شود که مستقیم یا غیرمستقیم، تاریخ همکاری های ایران و عربستان را در دوره های مختلف نشان دهد.

تأکید بر همکاری های 2 کشور در حوزه های گوناگون، به ویژه افزایش همکاری ها در دولت های سازندگی و اصلاحات و برونداد این همکاری ها بر ثبات و امنیت در منطقه و کاهش تنش ها می تواند کمک فراوانی به تغییر فضای رسانه ای خصمانه میان 2 دولت بکند. نشان دادنِ همکاری های 2 کشور در سازمان کشورهای تولید کننده ی نفت (اوپک)، سازمان همکاریِ اسلامی، سازمان ملل، بحران های منطقه و ... در دوره های پیشین، این پیش فرض را در خود نهفته دارد که همکاری تهران - ریاض هم امکان پذیر است و هم به نفع 2 ملت و جهان اسلام است.

و - برنامه هایی با مضامین فرهنگی و اجتماعی در سطح رسانه ای تهیه و منتشر شود که اشتراکات ایران و عربستان را در این حوزه ها نشان دهد و پتانسیل همکاری در حوزه های یادشده و نیز نتایج مثبت چنین همکاری هایی برای کل جهان اسلام مورد تأکید قرار بگیرد. در این پیوند، به ویژه مناسک حج سالانه و نیز حج عمره، وحدتِ اسلامی پیرامون کعبه و مسایلی از این دست می تواند قابل استفاده باشد.

ی - مسایل تنش آفرینی که به ویژه در سطوح سیاسی و امنیتی، 2 کشور را در منطقه رویاروی یکدیگر قرار داده است، نه به صورتِ قبل، بلکه به صورتی منطقی و مبتنی بر بی طرفیِ رسانه ای مطرح شود. توجه به دیدگاه های دو طرف و طرح نگاه عربستان و ایران در این مسایل و سپس یافتنِ ظرفیت (پتانسیل) های تازه ی همکاری می تواند از یک سو روابط ریاض - تهران را در مسیر بهبود بگذارد و از سوی دیگر از ناامنی ها و بی ثباتی های منطقه ای بکاهد. احتمال نزدیک شدنِ رویکرد عربستان و ایران در بحران سوریه در شرایط کنونی، ناچیز است اما در سطح رسانه ای برای نمونه می توان بر این نکته تاکید کرد که تهران و ریاض هر دو چارچوب راه حل سیاسیِ فرایند ژنو را پذیرفته اند و بنابر این ظرفیت همکاری 2 کشور در این چارچوب وجود دارد.

در مورد بحرین و یمن و مجموع شیعیان منطقه، برقراریِ گفت وگوی (دیالوگ) منطقی در سطوح بالا لازم است تا در سطح رسانه ای نیز بتواند در نهایت به توازنی برسد که به کاهش تنش های فرقه ای و مذهبی در سطح منطقه بینجامد. در لبنان، همکاری و همراهیِ ایران و عربستان می تواند تنش های سیاسی میان 2 جریان اصلی را کاهش دهد و در نتیجه از احتمال بالا گرفتنِ تنش های امنیتی در لبنان بکاهد. در مصر ایران می تواند با اتخاذ رویکردی میانه میان عربستان و ترکیه، بی طرفیِ خویش را حفظ کند.

تمام پیشنهادهای یادشده می تواند ابتدا در سطح رسانه ای و از جمله دیپلماسیِ شخصی زمینه سازی شود و سپس به سطح رسمی و عملی برسد. به بیان دیگر، گفتمانِ رسانه ای آغازگر همکاری در تمامِ مسایل منطقه ای است. کاهش تنش ها در سطح رسانه ای، کاهش تنش ها در سطح سیاسی را در پی دارد.