چه کسی جانشین پادشاه عربستان می‌شود؟

گروه بین الملل، "آشوب این روزهای خاورمیانه در تاریخ معاصر بی سابقه است. از همین رو انتقال آرام و بی دردسر قدرت در عربستان سعودی اهمیتی دو چندان پیدا کرده. اما چه کسی قرار است در سال های پیش رو وارث حاکم نود ساله و ناتوان این کشور بشود؟ این پرسشی است دشوار که هنوز کسی پاسخش را نمی داند."

به گزارش بولتن نیوز، جرالد بات، تحلیلگر مسایل خاورمیانه در گزارشی برای بی.بی.سی نوشته است: «عربستان سعودی کشوری بزرگ و تأثیرگذار است. کشوری که مقدس ترین مکان های دین اسلام را در خود جای داده، و خود را رهبر مسلمانان سنی جهان می داند.

عربستان سعودی نقشی پررنگ در مقابله سنی ها با نفوذ شیعیان، به ویژه ایران، در خاورمیانه بازی می کند. ضمن این که این کشور بزرگ ترین تولیدکننده نفت جهان هم هست.

در ظاهر امر، شاهزاده های ارشد آل سعود بر سر تعیین جانشین بلافصل به توافق رسیده اند: سلمان بن عبدالعزیز، ولیعهد کنونی، جانشین ملک عبدالله می شود و مقرن بن عبدالعزیز ولیعهد می شود.

عبدالله، سلمان و مقرن پسران عبدالعزیز، بنیان گذار عربستان سعودی و اولین پادشاه آنند. ملک عبدالعزیز که معمولا به نام ابن سعود از او یاد می کنند سال ۱۹۵۳ درگذشت. از آن زمان عربستان پنج پادشاه داشته که همه از پسران عبدالعزیز بوده اند. گرچه او ده ها پسر داشته اما این روند نمی تواند تا ابد ادامه پیدا کند.

دشواری های پیش رو

کوچک ترین پسر ابن سعود مقرن است که در آستانه هفتاد سالگی است. بعضی از برادران ناتنی بزرگ تر او زنده اند، از جمله احمد که برادر تنی سلمان – ولیعهد فعلی – هم هست.

احمد و سلمان تنها بازماندگان "هفت سدیری" هستند. لقبی که پسران ابن سعود به یکی از همسران محبوبش به نام حصه سدیری داده بودند. تا همین اواخر "هفت سدیری" محکم ترین ائتلاف را بین پسران ابن سعود داشتند.

فرض این است – و این تنها در حد فرض است – که چون مقرن به عنوان نایب ولیعهد کنونی انتخاب شده، بعد از او هم به عنوان آخرین پسر ابن سعود بر تخت سلطنت می نشیند. اما ممکن است احمد که از مقرن بزرگ تر است بخواهد جای او را بگیرد.

همین که ملک عبدالله برای اولین بار در تاریخ جانشینی آل سعود برای ولیعد هم نایب تعیین کرده نشان می دهد می خواسته موضوع جانشینی دست کم در آینده نزدیک بی دردسر باشد.

در سال های اخیر دو ولیعهد، یعنی سلطان بن عبدالعزیز و نایف بن عبدالعزیز، پیش از آن که به سلطنت برسند از دنیا رفتند. ولیعهد فعلی یعنی سلمان بن عبدالعزیز هم ۷۸ ساله است و مثل ملک عبدالله ۹۰ ساله در سلامت کامل نیست.

در مارس ۲۰۱۴ پسران و نوه های مذکر ابن سعود – یا همان "هیئت بیعت" که مسئول انتخاب پادشاه و ولیعهد عربستان سعودی اند – گرد هم آمدند و تصمیم ملک عبدالله را برای ارتقای مقرن به نیابت ولیعهدی تأیید کردند. اما در همان جلسه هم بودند شاهزاده هایی که به ارتقای مقرن رأی مثبت ندادند.

می توان تصور کرد که اختلاف نظرها یا مخالفت این شاهزاده ها، زمانی که مقرن که کوچک ترین پسر ابن سعود است به ولیعهدی برسد، بیش از پیش نمایان شود.

در حال حاضر گمانه زنی های مردم عربستان در مورد مسأله جانشینی بیشتر متوجه این است که کدام نوه ابن سعود در مسیر سلطنت از بقیه پیشی می گیرد و البته همان طور که خود سعودی ها می گویند: "آنها که زیاد حرف می زنند چیزی نمی دانند، آنها که زیاد می دانند چیزی نمی گویند." در این مرحله حداکثر می شود از کسانی که بخت شان زیاد است نام برد که چندین نفرشان همین حالا هم مقام هایی مهم دارند.

اما این نکته را هم نباید فراموش کرد که کسانی که در قدرت هستند دوست دارند به پسرانشان پست هایی بدهند که در آینده به ارتقای آنها در ساختار قدرت کمک کند. شاه و ولیعهد که عوض می شوند، ستاره بخت پسرانشان هم ظهور یا افول می کند.

از چهار پسر ملک عبدالله که چهره شناخته شده دارند، بخت متعب برای بالا رفتن از بقیه بیشتر است. او ۶۲ ساله است. پارسال به عنوان فرمانده گارد قدرتمند ملی انتخاب شد و به لطف پستی که صرفا برای او ایجاد شده بود به کابینه هم راه یافت.

پشت درهای بسته

شاهزاده دیگری که شاید بیش از همه در موردش صحبت می شود، محمد بن نایف است، وزیر کشور عربستان سعودی. این مقامی است که سال ها در اختیار پدرش نایف بن عبدالعزیز، یکی از "هفت سدیری" بود.

محمد بن نایف سابقه درخور توجهی در دولت دارد و بین مردم هم چهره محترمی است. کسانی که او را در سفرهای خارجی اش دیده اند، در ایالات متحده و جاهای دیگر، تحسینش کرده اند.

عربستان سعودی با مشکلات داخلی فراوان روبروست، از رشد بیکاری جوانان و برگشتن جهادی ها از عراق و سوریه گرفته، تا نقد فزاینده به آل سعود در شبکه های اجتماعی داخلی عربستان و التهاب در بخش های شیعه نشین شبه جزیره – همان استان شرقی.

شاهزاده های ارشد سعودی باید با این مسائل کلنجار بروند و مراقب باشند رفتارشان در نگاه دشمنانشان به شکاف در قلعه آل سعود تعبیر نشود. بنابراین عجیب نخواهد بود اگر بحث های داغ در باره قدرت گرفتن یا نگرفتن نوه های ابن سعود در بگیرد، اما چنان بحث هایی احتمالا در خلوت کاخ ها حل و فصل خواهد شد، نه جلوی چشم دیگران.