رهبران ترکیه کوبانی را نه یک تهدید که یک فرصت می‌دانند

گروه بین الملل، هزاران شهروند کرد روز ٧ اکتبر در سراسر کشور به خیابان‌ها ریختند تا اعتراض خود را به عدم اقدام ترکیه در مقابل دولت اسلامی، که ظاهرا پیشروی‌هایش توقف ناپذیر است، نشان دهند.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از المانیتور، دولت پس از بروز درگیری بین تظاهر کننده‌گان و نیروهای امنیتی و بین گروه‌های رقیب که منجر به کشته شدن ١٤ نفر شد، در شش استان جنوب شرقی ترکیه که عمدتا کردنشین هستند مقررات منع رفت و آمد اعمال کرده است.

در سایر نقاط کشور نیز، پلیس با تظاهر کننده‌گان درگیر شده است و برای عقب راندن و پراکنده کردن آنان از اتومبیل‌های آب پاش و اسپری فلفل استفاده کرده است و در مقابل کردها با پرتاب کوکتل مولوتف به آن واکنش نشان داده‌اند. خشونتی که پیش‌بینی می‌شد با سقوط کوبانی کشور را در خود غرق کند، عملا آغاز شده است.

سقوط کوبانی ضربه کشنده‌ای به آرزوی استقلال کردها می‌زند و اهداف سیاسی ترکیه را تقویت می‌کند

هیچ کدام از این رویدادها تعجب برانگیز نیستند. بسیاری از کردها همچنان معتقدند که ترکیه با جهادگران در حمله به کوبانی همدست است.

جمیل بایاک، از رهبران ارشد حزب کارگران کردستان (PKK) در مصاحبه روز ٢٥ سپتامبر خود با المانیتور همین ادعا را تکرار کرده است. عبدالله اوجالان، رهبر زندانی PKK نیز تهدید کرده است که ادامه روند مذاکرات صلح با آنکارا بدون نجات کوبانی از محاصره و کشتار ممکن نخواهد بود. اما ترکیه در هر حال هرگونه جانبداری از دولت اسلامی (IS) را رد کرده است.

اما این‌ها اندکی به کردها یاری می‌رساند. پرسشی که اینجا پیش می‌آید این است که آیا ترکیه کردها را به مثابه تهدیدی بزرگتر از جهادی‌هایی می‌بیند که آماده کنترل کردن سومین گذرگاه مرزی سوریه با ترکیه هستند.

به نظر می‌سد رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، معتقد است PKK و دولت اسلامی (IS) به یک اندازه خطرناک هستند. او سوم اکتبر در گفتگو با رسانه‌ها در استانبول گفت: «در نظر گرفتن این دو نیرو به صورت مجزا اشتباه است، ما باید با آن‌ها به صورت مشترک برخورد کنیم.» این دیدگاه اردوغان کلید فهم سیاست ترکیه در قبال کوبانی است.

عدم مداخله ترکیه در کوبانی موجب تضعیف روند صلح در این کشور خواهد شد. اردوغان که امیدوار است حمایت کردها را برای انجام اصلاحات در قانون اساسی که قدرت ریاست جمهوری را افزایش می‌دهد، به دست بیاورد بر ادامه روابط دوستانه اش با کردها مصمم است. اما شکست آتش بس ۱۸ ماهه با PKK به احتمال زیاد بر شانس پیروزی حزب متبوع او، حزب عدالت و توسعه، در انتخابات سراسری مجلس که قرار است ماه ژوئن برگزار شود تاثیر می‌گذارد. البته هیچ کدم از این‌ها دولت را در انکارا به هم نریخته است. زیرا اردوغان و یارانش در حزب متبوع او کوبانی را نه یک تهدید که همچون یک فرصت می‌بینند.

اما کوبانی برای کردهای ترکیه که با احساس و منطق خود درگیر آن شده‌اند، فرصتی است تا به یاری برادران و خواهران خود در سوریه بشتابند. در عوض اردوغان مترصد است تا از فرصت سقوط محتمل کوبانی برای گرفتن حداکثر امتیاز از رهبران کرد رقیب بهره برداری کند. این دقیقا چیزی بود که در جلسه هفته گذشته صالح مسلم ریس مشترک حزب اتحادیه دمکراتیک (PYD) با مقامات ارشد وزارت خارجه و آژانس اطلاعات ملی، میت، در جلسه محرمانه هفته گذشته در آنکارا موضوع بحث بود.

بنا بر گزارش‌ها، صالح مسلم خواستار اجازه عبور سلاح و از همه مهمتر سلاح ضد تانک از مرز Mursitpinar به کوبانی بوده است تا یگان‌های مدافع خلق کرد سوریه (YPG) بتوانند در مقابله با دولت اسلامی از آن‌ها استفاده کنند.

مقامات ترک در پاسخ اعلام کرده‌اند که آن‌ها در صورتی آماده کمک به کردها هستند که PYD همه روابط خود را با دولت بشار اسد قطع کند، به دیگر گروه‌های شورشی سوریه  بپیوندد، از PKK فاصله بگیرد، احزاب رقیب کرد سوری را در قدرت شریک کند و دولت‌ها و کانتون‌های محلی را به کلی ملغی کند.

به نظر می‌رسد مسلم درباره محتوای  این جلسه، مطالب متناقضی را به خبرگزاری‌های مختلف گفته باشد. او به الجزیره گفته است در مواردی توافق حاصل شده است و به بی‌بی‌سی ترکی گفته است که ترکیه به وعده‌های خود پایبند نمانده است. مسلم برای اظهار نظر در این باره به درخواست‌های مکرر المانیتور برای گفتگو پاسخ نداد. در هر صورت تصور این‌که صالح مسلم با درخواست‌های ترکیه موافقت کرده باشد یا حتی تصور این‌که او اساسا قدرت تصمیم گیری در این باره را داشته باشد دشوار است، زیرا رهبران PKK در کوهستان‌های قندیل و اوجالان تصمیم نهایی را در این باره خواهند گرفت.

ترکیه برای کسب اعتبار برای خود، بیش از یکصد هزار پناهجوی گریخته از کوبانی را در خاک خود پذیرفته است و به جنگجویان مجروح یگان‌های مدافع خلق (YPG) اجازه می‌دهد در بیمارستان‌های ای کشور درمان شوند. اما ترکیه احتمالا از سقوط کوبانی خوشحال خواهد شد. این شهر اکنون به نماد مقاومت کردها بدل شده است.

زمانی که اوجالان، در دوره حافظ اسد، در سوریه بسر می‌برد مقیم کوبانی بود. این شهر همچنین اهمیت استراتژیک زیادی دارد. کوبانی بین نواری از روستاها و شهرهای کردنشین به هم پیوسته تحت کنترل کردها که در مجموع کانتون جزیره خوانده می‌شود در شرق آن، و شهر اداره شده توسط کردها  یعنی عفرین در جنوب غربی آن واقع شده است.

کردها به سختی و مدتی طولانی است تلاش می‌کنند دولت اسلامی و سایر گروه‌های شورشی سوری را از مناطقی که سه کانتون را به هم متصل می‌کند بیرون برانند. قاعدتا چشم انداز یک موجودیت کردی که به وسیله PKK به منصه ظهور برسد اینجا بیشتر از ترکیه، به خصوص با ژنرال‌های آن، متصور است.

سقوط کوبانی ضربه‌ای تحقیرآمیز به اعتبار PKK می‌زند و موجب کاهش حمایت از آن در میان کردهای سوریه خواهد شد. این اتفاق همچنین صالح مسلم و PYD را وادار خواهد ساخت اختلافات خود را با مسعود بارزانی، رئیس حکومت اقلیم کردستان در عراق، که ادعا می‌شود رهبر واقعی همه کردهاست، حل و فصل کنند. البته اگرچه بارزانی در دفاع از کوبانی سخن گفته است اما هنوز در سرزنش موضع ترکیه در خصوص کوبانی، سخنی نگفته است.

در همین حال، تهدید PKK به از سر گرفتن جنگ مانند صاعقه‌ای گوشخراش در ترکیه صدا کرده است. آرون استین، تحلیلگر امنیتی، در این باره به المانیتور می‌گوید: «دولت ترکیه روی این واقعیت حساب کرده است که PKK در شرایطی که در عراق و سوریه درگیر جنگ با دولت اسلامی (IS) است، باید هزینه سختی برای باز کردن یک جبهه دیگر در ترکیه پرداخت کند.»

علاوه بر این، اوجالان تمایلی ندارد نقش سیاسی خود را از دست بدهد و بقیه عمرش را به یکنواختی در زندان بگذراند. در واقع هر چقدر هم تلخ باشد، کوبانی به مثابه قرص تلخی است که کردها باید آن را ببلعند. اوجالان مجبور خواهد شد به مذاکرات صلح ادامه دهد، حزب دمکراسی خلق کردها HDP به بازی در عرصه سیاسی ادامه داده و PKK نیز به آتش‌بس پایبند خواهد ماند. به هرحال به نظر می‌رسد آنکار اجمالا چنین فکر می‌کند.

اما راهی که ترکیه می‌رود چندان هم بی خطر نیست.

نسل جدید کردها، همچنان‌که جمیل بایاک در گفتگویش با المانیتور هشدار داد، بسیار رادیکال هستند چنان‌که PKK هم برای آرام نگاه داشتن آن‌ها دشواری دارد. اوجالان نیز به عنوان کسی که تسلیم ترکیه شده، درک می‌شود و نفوذش را بر آنان از دست خواهد داد.

ترس از مناطق کردنشین سوریه که تحت کنترل PKK بود، ترکیه را با این امید که اوجالان آرمان‌ها و رویاهای کردهای سوریه را کنترل خواهد کرد، در سال ٢٠١٢ به از سرگیری مذاکرات صلح با اوجالان سوق داد. به نظر می‌رسد این طرح جواب نداده است. آرزو یلماز، پژوهشگر مسائل کردی در دانشگاه آنکارا، یادآوری می‌کند: «روند صلح به خاطر سوریه آغاز شد و به خاطر سوریه از هم پاشیده خواهد شد.»