آیا پیشنهاد جدید دانشگاه پرینستون آمریکا موضوع سانتیرفیوژها را مانند موضوع اراک حل می کند؟

به نظر می رسد این طرح که برای اولین بار توسط بولتن نیوز منتشر می شود، بتواند موجبات رسیدن به توافقی دائمی و نهایی میان طرفین را فراهم آورده و در تحقق نتیجۀ نهایی مورد نظر 2 طرف کارساز باشد. 

بر اساس این طرح ایران می تواند نسل جدید سانتیرفوژهای خود را به جای نسل پیشین مورداستفاده قرار بدهد.

گفتنی است، ایران 19750 سانتیرفیوژ نسل اولIR-IS   دارد که حدوداً 10000تا از این سانتیرفیوژها فعال هستند و ایران می تواند تعداد این سانتیرفوژها را به عدد 4000 برساند و با تعداد 2000 سانتیرفیوژ نسل دومIR-2ms  اش به همان میزان اورانیوم تولید کند که با سانتیرفیوژهای نسل اول خود تولید می کرد.

درحالی این مقالۀ دانشگاه پرینستون در فضای رسانه ای منتشر می گردد که شاید مهمترین خبری که طی 24ساعت گذشته در رسانه های جهان درخصوص مذاکرات هسته ای ایران و کشورهای 5+1 منتشر گردید و متعاقباً بحث های بسیاری را نیز به همراه داشت، خبر انتشار مقالۀ اخیر محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجۀ کشورمان در روزنامۀ معتبر امریکایی «واشنگتن پست» بود و اعلام این مهم از سوی ایشان که ایران و کشورهای طرف مذاکره "تا ماه آینده به یک توافق جامع" می رسند و به گفتۀ ظریف، ایران "به جهان اطمینان خواهد داد، برنامه هسته‌ای اش صلح‌آمیز باقی خواهد ماند."

وزیر امورخارجۀ کشورمان در بخشی دیگری از این مقاله ضمن تاکید بر حق مسلم کشورمان در در اختیار داشتن انرژی صلح آمیز هسته ای، تاکید کرد: "غرب با اشتباه گرفتن تعامل سازنده ما به عنوان نشانه ضعف و با انتخاب گزینه اعمال فشار و تحریم به منظور امتیازگیری عملا باعث تغییر موضع ایران شد؛ این تغییر موضع هم در نتیجه صندوق های انتخابات ریاست جمهوری سال ٢٠٠٥ و هم در توسعه فعالیت های هسته ای صلح آمیز ایران نمایان شد."

راه حل عملی «دانشگاه پرینستون» برای تعدیل سانتریفیوژهای ایران
بنابر این گزارش، گروهی از کارشناسان هسته ای برجسته، پیشنهاد می کنند که به ایران اجازه داده شود تا سانتریفیوژهای نسل اول خود را با تعداد کمتری از دستگاه های پیشرفته تر عوض کند و این ماشین آلات جدید را در یک مرکز چند ملیتی و تحت بازرسی دقیق بین المللی نصب کند.

طبق متن پیشنهادی آنها که برای انتشار در مجله «کنترل تسلیحات امروز» آماده شده و برای اولین بار توسط «بولتن نیوز» منتشر می گردد، تعداد و نوع سانتریفوژهایی که ایران بکار می گیرد، موضوع اصلی اختلاف ها و نزاع در مذاکراتی بوده که در وین، نیویورک و ژنو صورت گرفته است. ایران که درحال حاضر حدود 18000سانتریفیوژ IR-1 دارد و تعداد 10،000 مورد از آنها فعال است، اعلام کرده که تنها برای تولید سوخت موردنیاز نیروگاه هسته ای غیرنظامی خود در بوشهر به 100.000 سانتریفیوژ نیاز خواهد داشت. البته زمانی که قرارداد فعلی این کشور با روسیه برای تامین سوخت این نیروگاه در 2021 نقضی شود. ایران همچنین در نظر دارد 5 رآکتور کوچکتر دیگر نیز برای تولید ایزوتوپ ها و انجام تحقیقات پزشکی احداث کند.

از سوی دیگر، برخی کارشناسان هسته ای برجسته ایالات متحده نوشته اند که ایران باید تعداد سانتریفوژهای مدل IR-1 خود را به حداکثر 4000 عدد برساند تا بتواند ظرف مدت 6 ماه تا یکسال مواد شکافت پذیر کافی برای ساخت یک سلاح هسته ای تولید کند. البته درصورتی که بخواهد تعهدات خود نسبت به تحت پیمان منع گسترش سلاح های اتمی را زیر پا بگذارد.

نویسندگان این مقاله در دانشگاه پرینستون استدلال می کنند، ایران می تواند تضمینی ارائه دهد مبنی بر اینکه به هیچ وجه قصد تولید بمب ندارد و این کار با عدم جلوگیری از تحقیقات دقیق بر روی تاسیسات هسته ای این کشور توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی(IAEA) میسر خواهد شد، چیزی که به موجب توافق هسته ای موقت نسبت به آن متعهد شده است.

طبق این توافق، ایران به تحقیق و توسعه سانتریفیوژهای پیشرفته خود ادامه داده است، اما تاکنون هیچ سانتریفیوژ جدیدی نصب و راه اندازی نکرده است. در متن پیشنهادی پرینستون به ایران اجازه داده شده تا به سانتریفیوژ های مدل IR-1  فعال فعلی خود را با نسل جدیدتری از این دستگاه ها موسوم به IR-2m عوض کند و از آنجا که این مدل جدید 5 برابر موثرتر از مدل IR-1 فعلی سانتریفیوژ های موجود در ایران است، ایران می تواند تنها با داشتن 2000 سانتریفیوژ جدید به همان مقدار اورانیوم غنی شده تولید کند.

گفتنی است، اورانیوم ذخیره شده ای که باید به سطح غنای 5درصد U-235  تقلیل یابد – از سطح غنای 80درصدی مورد نیاز برای ساخت سلاح فاصله بگیرد- نیز از حالت گاز به صورت پودر در میاید که ایران دیگر نتواند آن را به راحتی دوباره بیشتر غنی سازی کند و به سطح پیشین برساند.

این رویه ای است که ایران در حال حاضر و به موجب توافق موقت در پیش گرفته، اما این کار هم بعید بتواند رضایت منتقدانی را جلب کند که می گویند پودر اکسید را می توان به سادگی به گاز هگزا فلوراید تبدیل کرد.

به گفتۀ یکی از نویسندگان این مقاله، گویا پیشنهادپرینستون به مذاکره کنندگان ایران و آمریکا ارائه شده اما وی از افشای واکنش ها در این خصوص خودداری کرده است. مقامات ایرانی در گذشته نیز گفته اند که ترجیح می دهند منابع محدود خود را برای ساخت ده ها هزار سانتریفیوژ نسل اول دیگر صرف نکنند.

این اولین بار نیست که گروهی از فیزیکدانان دانشگاه پرینستون به دنبال اثر گذاری و دخالت در مذاکرات هسته ای هستند. چند ماه پیش هم، آنها راه حلی برای ساخت یک راکتور آب سنگین در اراک پیشنهاد دادند که ایران هم اکنون سرگرم ساخت  آن است، منتها به نحوی که خطر گسترش تسلیحات هسته ای این راکتور کمتر باشد، آنها پیشنهاد دادند تا ایران به جای استفاده از سوخت اورانیوم طبیعی از اورانیوم کمتر غنی شده استفاده کند و از قدرت آن را کاهش دهد. گویا این پیشنهاد دستکم تا حدی مورد استقبال بخشی از مذاکره کنندگان قرار گرفت.