5مبنای مهم برای مدیریت راهبردی اسلامی

گروه فرهنگ و هنر، کمیسیون تخصصی مدیریت اسلامی در دومین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی دوشنبه 27 آبان ماه در سالن همایش‌های صداوسیما برگزار شد، و اندیشمندان و اساتید حوزه و دانشگاه به ارائه مقالات خود پرداختند.

به گزارش بولتن نیوز، در نشست صبح این کمیسیون، حجت الاسلام دکتر ولی الله نقی پورفر مقاله خود را با عنوان"مبانی مدیریت زمان از منظر اسلام" ارائه داد.

جایگاه زمان «نیمه شب» در مدیریت اسلامی

وی ابتدا با بیان مثالی درباره اهمیت و جایگاه مدیریت اسلامی در دین اسلام، گفت: اسلام توصیه به خواندن نماز در پنج وقت کرده است و مشخص نموده که این فریضه در سر وقت های عبادی در زمان های بین الطلوعین، قبل از غروب و نیمه شب انجام شود، بطوریکه حتی خواب بین الطلوعین بدترین خواب عنوان شده است. بر این اساس در آموزه های دینی نیمه شب از نظر مدیریتی، زمان بسیار مهمی است و این زمان در تصمیم سازی و اندیشه های مبارک بسیار نقش دارد.

این پژوهشگر افزود: برای بهره وری بیشتر از ساعات، ابتدا باید نظام اوقات فراغت معنوی تعریف شود و مبنا قرار گیرد وسپس اشتغال و بعد از آن تجدید قوا و استراحت و تفریحات در برنامه روزانه افراد قرارگیرد.

نقی پورفر همچنین یادآور شد در نظام اسلام، انسان بدون خانواده معنا ندارد و در خانواده سالم معنا پیدا می کند و نظام مجموعه ای از خانواده هاست و خانواده مقدم بر انسان است.

در ادامه دکتر سید مجتبی امامی درباره مقاله خود با عنوان "واکاوی نقطه آغاز در تحقیقات مدیریت اسلامی" با بیان اینکه در مساله تحقیقات مدیریت اسلامی دو ضعف وجود دارد، گفت: در شناخت از نظام های غربی و همچنین آشنایی با اسلام و آموزه های آن ضعف هایی وجود دارد که آن را نمی توان تنها با یک برنامه پژوهشی حل کرد، زیرا در معارف اسلامی و مدیریت کسانی که با معارف اسلام و مدیریت آشنایی خوبی داشتند توانستند موفق شوند.

وی با بیان اینکه با برطرف کردن این دو ضعف نیز با آسیبی جدید روبرو می شویم افزود: مشکل ما نامعلوم بودن هدف در پژوهش های اسلامی است که باید بتوانیم آن را در عمل مدیریت کنیم نه اینکه فقط شعار مدیریت اسلامی دهیم چراکه مدیریت با ادعا اثبات نخواهد شد.

این پژوهشگر خاطرنشان کرد: اگر نقطه آغاز تحقیقات خود را از مباحث غربی قرار دهیم ما را در انحصار مباحث خود محکوم خواهد کرد، لذا باید ابتدا نیازهای خودمان را شناسایی کنیم و به دنبال درمان آن برویم و در این زمینه به قرآن و روایات اسلامی رجوع کنیم.

5مبنای مهم برای مدیریت راهبردی اسلامی

در ادامه مباحث مطرح شده در کمیسیون مدیریت اسلامی در نوبت بعد ازظهر وحید خادم زاده با تشریح مقاله خود تحت عنوان"مبانی فلسفه مدیریت راهبردی از دیدگاه اسلام" تصریح کرد: دین اسلام دارای نگرش کاملا متمایز نسبت به جهان انسان و هستی است لذا جامعه مسلمانان برای پیشبرد اهداف خود با اتکا به این دیدگاه باید به یکسری راهکارهایی که برخاسته از معارف اسلامی و نگاه دینی است روی بیاورد.

این پژوهشگر فلسفه با اشاره به مبانی 5گانه مدیریت راهبردی اسلامی گفت: هستی شناسی، معرفت شناسی، انسان شناسی، راهبرد شناسی و شناخت اصول حاکم برجهان بینی اسلامی 5مبنای مهم برای مدیریت راهبردی است که در این مقاله به آن پرداخته ایم.

همچنین دکتر غلامرضا گودرزی از اساتید دانشگاه عالی دفاع ملی و دبیر کمیسیون مدیریت اسلامی به نمایندگی از گروه سه نفره شامل (دکتر دهقان و دکتر کیقبادی) مقاله خود را با عنوان "مبانی آینده پژوهی از دیدگاه آموزه های دینی" ارائه داد.

وی در این باره گفت: ما حصل آینده پژوهی اسلامی این است که به گذشته بنگریم برای اینکه عبرت بیاموزیم و به آینده نگاه کنیم برای اینکه بدانیم چه نقشی باید ایفا کنیم و به حال می نگریم تا گذشته را به آینده پیوند بزنیم.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه به نظر برخی از پژوهشگران آینده پژوهی قدسی مقابل آینده پژوهی عرفی قراردارد گفت: من از آینده پژوهی الهی استفاده می کنم چون تمام ادیان الهی را در بر می گیرد به این معنا که اسلام یک دین الهی است.

گودرزی اضافه کرد: مباحثی همچون؛ انسان، عوالم و ساحات انسان، سنتهای الهی، جبر و اختیار و موضوع مهدویت و فرجام شناسی در بحث آینده پژوهی اسلامی مورد توجه قرار گرفته است.

دکتر دهقان از دیگر پژوهشگران این مقاله در توضیح محورهای دیگر این پژوهش ادامه داد: در آینده پژوهی برای ساخت آینده می توانیم از دستورات قرآن که برای انسانها و فردای بهتر است یا از سخنان بزرگان دین بهره بگیریم.

وی افزود: درست است که آینده را انسان ها می سازند اما انسان می تواند با فکر و تعقل برای آینده خود برنامه ریزی کند.

دکتر محمد صادق توسلی از دیگر پژوهشگران این کمیسیون بود که با اشاره به مقاله خود با عنوان "دلالت های روش شناختی اندیشه های شهید صدر در پاسخگویی به مسایل علوم اجتماعی برای حل مسایل حوزه مدیریت" اظهار داشت: منظومه فکری شهید صدر در 3محور اصالت فکری، سلوکی و وجود اصالت اندیشه شهید صدر و معرفت شناسی مبتنی بر عقل مطرح گردیده است.

همچنین در ادامه این نشست جواد قربانی در ارتباط با مقاله خود تحت عنوان "روش تدوین راهبرد با رویکرد نقد" بیان داشت: فلسفه از نگاه غرب به دو بخش علوم طبیعی و علوم ارگانیک تقسیم بندی می شود. اما در نگاه اسلام فلسفه به دو بخش علم حضوری و علم حصولی تقسیم بندی می شود که صحبت از پدیده های مادی و غیر مادی است، اما غرب از پدیده های غیر مادی صحبتی نمی کند و تنها پدیده های مادی را در نظر می گیرد.

وی گفت: 31مدل مدیریت راهبردی در این مقاله شناسایی شده است که این مدلها را براساس محتوا و شکل تقسیم بندی کردیم و به آنها نظم دادیم.

در ادامه این نشست دکتر علیرضا علی احمدی عضو هیئت علمی و رئیس دانشکده ی مهندسی پیشرفت دانشگاه علم و صنعت ایران که به عنوان مهمان در این نشست حضور یافته بود طی سخنانی خاطرنشان کرد: باید با رویکرد تطبیقی بستری مبتنی با چارچوبی برای طرح یک نگاه اسلامی مطرح کنیم که این کار مستلزم پیش فرض هایی است.

این استاد دانشگاه ادامه داد: اگر پذیرفتیم چارچوب فکری حاکم و مدیریت متعارف با چارچوب فکری حاکم بر نگاه بومی ما متفاوت است آن وقت دیگر از طریق تطبیق نمی توانیم به نتیجه لازم برسیم. اما می شود استفاده های دیگری از کار تطبیقی داشت.

نمی توان دنبال الگویی بود که همه شرایط را پاسخگو باشد

علی احمدی افزود: نکته دیگر اینکه هر کدام از مدلها و الگوهای ارائه شده در علوم انسانی غربی به اقتضای خاصی طراحی شده، لذا اینکه ما دنبال یک مدل بگردیم که همه شرایط را پاسخگو باشد شاید راه به جایی نبریم و هر کدام از این الگوها در شراط خاص خودش قابل استفاده باشد.

وی با تاکید بر اینکه نگاه مطالعه تطبیقی به ما کمک می کند که یک بخشی از عناوینی را که مورد استفاده است استخراج کنیم گفت: وقتی به ادبیات دینی خودمان مراجعه کنیم می بینیم یک مجموعه از مفاهیم به صورت تطیقی همانند برخی مفاهیم که در این جلسه مطرح شد آمده است.

در ادامه نشست کمیسیون مدیریت اسلامی، رسول علی اکرمی با ارائه مقاله ای باعنوان "مدیریت اسلامی برگرفته از سیره شهدا" گفت : اگر بخواهم درباره موضوع انتخاب شده صحبت کنم از کلمه "درد" استفاده می کنم. جمله ای که می تواند شایسته این انتخاب باشد چرا که درد محقق او را وادار به این کار می کند و درد، اعتقاد به الگوی کامل است.

وی یادآور شد: نسل جدید به ویژه جوانان، وقتی می خواهند کسی را الگوی خود قرار دهند وقتی می گوییم امام معصوم الگوی ما است می گویند آنها معصوم بودند. در مدیریت هم وقتی صحبت از الگو می شود یک الگوی معصوم باید در منتهی الیه الگوگیری باشد اما در کارهای مصداقی سختی کار این است که چه کسی را الگو قرار دهیم؟ الگویی که الگوی کاملی نیست اما می تواند الگو قرار گیرد به همین دلیل عنوان این مقاله "مدیریت اسلامی برگرفته از سیره شهدا" انتخاب شده است.

این محقق و پژوهشگر افزود: در مقدمه این مقاله به دیدگاهی که غالب دیدگاه مدیران است اشاره شده که خواسته یا ناخواسته این دیدگاه متأثر از دیدگاه مدیران غربی است. از این جهت بدنبال بررسی دیدگاه مقابل آن که همان نگاه اسلام به عنوان یک دین جامع است رفتم و به این نتیجه رسیدم که این دین جامع برای خود الگو هایی را مشخص کرده است.

تفاوت مدیریت اسلامی و غیراسلامی ناشی از جهان بینی است نه ابزارها.

علی اکرمی با بیان اینکه تعبیر مدیریت اسلامی در مقابل مدیریت غیر اسلامی است اظهار کرد: این دومدل مدیریت ناشی ازتفاوت جهان بینی ها است نه ناشی از تفاوت در اصول یا مصداق ها و ابزارها.

وی ادامه داد: وقتی صحبت از مدیریت اسلامی و حکومت دینی است نمی توانیم انتظار داشته باشیم با مدیریت غیر دینی حکومت دینی را پیش ببریم.

این پژوهشگر با ارائه تعریفی از مدیریت اسلامی گفت: مدیریت اسلامی بکارگیری صحیح افراد و امکانات در جهت وصول اهداف الهی و نیل به انسانیت متعالی است.

مدیریت اسلامی بر پایه تولید و تعالی است.

علی اکرمی خاطرنشان کرد: مدیریت اسلامی بر پایه تولید و تعالی است و می گوید تولید کالا زمانی ارزش دارد که در خدمت تعالی انسان باشد اما مدیریت غیر اسلامی غالبا تولید را مد نظر دارد. در مدیریت اسلامی ابزار لزوما مادی و انسانی نیست و اگر انسان از وسعت روحی کافی برخوردار نباشد استفاده از این منابع بسیار سخت خواهد شد.

وی در پایان سخنان خود و با نتیجه گیری از این مقاله در راستای تحقق الگوی راهبردی مدیریت سیره شهدا گفت: در گام اول باید به تدوین بینش صحیح اسلامی در مدیریت رسید و در گام دوم با بینش توحیدی در راستای منش اخلاق محور با رویکرد اسلامی تلاش کرد و در گام آخر نتیجه بینش و منش در کنش مدیران دیده خواهد شد.

سخنران آخر این کمیسیون عباس چهاردولی رئیس مرکزتحقیقات تحول درعلوم انسانی بود که با جمع بندی مباحث مطرح شده در این نشست گفت: در حال حاضر یکی از دغدغه هایی که در حوزه تحقیق در علوم اسلامی وجود دارد بحث روش شناسی است. با توجه به نظریاتی که مطرح شد برخی از پژوهشگران نقطه عزیمت تحول در علوم انسانی را با نگاه تحذیفی دنبال می کنند بطوری که رویکردهای موجود را دریافت کرده و نقد کنیم و در کوتاه مدت از نقد وارد نظریه پردازی شویم و در میان مدت از رویکرد تأییدی و در بلند مدت از رویکرد تأسیسی استفاده کنیم.

وی با طرح این سوال که آیا عمل مدیریتی حاضر در سطح نظام یک عمل منطبق بر مبانی اسلامی است و آیا می شود بعد از اینکه این تجربیات را ثبت کردیم آن را استاندارد کنیم؟ ادامه داد: اگر قرار است از الگوها استفاده کنیم، الگوهای نبوی و علوی بسیار عالی هستند، زیرا آنها حکومت در سطح ملی و فراملی و متصل به وحی و معصوم بودند لذا بهترین حالت را می توانیم در وجود شهدای گرانقدر که عامل به حرفهایشان بودند و مانند ما غیر معصوم و از انسانهای معمولی سطح جامعه بودند و در واقع یک شبه ره صدساله را طی کردند اخذ کنیم.

چهاردولی با اشاره به روش های یک محقق در انجام تحقیق و پژوهش گفت: یک محقق از روشهای مختلف بخش هایی را بر می گزیند کنار هم قرار می دهد و یک روش را سنتز می کند یعنی ابتدا درستی روشش را اثبات کرده و بعد براساس درستی آن مطالعه می کند.

وی در پایان با ارائه الگوی خود در قالب نرم افزاری با عنوان "شبیه ساز" افزود: وقتی تحلیل محیط را قبل از هر اقدامی در حوزه مدیریت انجام می دهیم ابتدا باید محیطمان را بشناسیم که غربی ها اسم آن را مهندسی مطالعات می گذارند یعنی قبل از هر اقدامی باید ابتدا یک شناخت درباره هر سازمانی در هر سطحی پیدا کنیم و برای رسیدن به این شناخت نیازمند مدل هستیم که در این تحقیق هفت مدل را از بین این مدلها بررسی کرده و مدل "مرکز ثقل نیروها" که از اصول تعادلی استفاده می کند و بسیار نزدیک به حوزه اسلام است را بعنوان مدل مبنایی خود انتخاب می کنیم.