بازگشت فرانسه به استعمار کلاسیک؛ جای خالی عمر مختار

مردم کشورهای قاره سیاه که در چند سال اخیر تجربه های نوین دموکراسی را پشت سر می گذارند، در ماه های اخیر شاهد ورود نظامی یک کشور اروپایی به خاک کشورهای نفت خیزی چون لیبی و منابع عظیم اورانیوم در مالی هستند.

فرانسه حتی در قرن اخیر نیز پیشینه قابل توجهی در آفریقا دارد به طوری که از سال ۱۹۶۲ تا ۱۹۵۵ به میزان ۱۹ بار در آفریقا عملیات نظامی انجام داده است. جیبیوتی، سنگال و گابن سه پایگاه مهم نظامی فرانسه در آفریقا هستند به ویژه آنکه در کشورهای چاد، آفریقای مرکزی و ساحل عاج نیز حضور آشکارایی یافته است.

برخی کارشناسان مداخله فرانسه در مالی را «غسل تعمید با آتش» لقب داده‌اند و معتقدند که این نخستین اقدام گسترده نظامی اولاند به عنوان رئیس کل نیروهای مسلح فرانسه است. برخی دیگر نیز اولاند را احیاکننده دوران استعمار و ژاندارم آفریقا لقب دادند.

ماجرا از این قرار بود که فرانسه در تلاش برای متوقف کردن پیشروی شورشیان افراطی وارد مداخله در مالی شد؛ این اقدام به درخواست دولت "باماکو" و با اجازه سازمان ملل انجام شد اما منتقدان، پاریس را به دنبال کردن یک برنامه نو استعماری متهم می‌کنند.

پایگاه خبری راشاتودی در گزارشی درباره اهداف فرانسه از مداخله نظامی در کشور مالی نوشته است: «اینکه اقدامات نظامی فرانسه در مالی چقدر طول خواهد کشید نامشخص است، زیرا جلوگیری از به دست گرفتن کنترل کشور مالی از سوی افراطیون نیاز به ثبات بخشیدن به منطقه برای مدت طولانی دارد.»

فرانسه در دراز مدت در کشورهای حوزه منطقه "ساحل" در بخش‌های نفت و اورانیوم منافعی را پیش رو می‌بینند؛ منافعی که شرکت انرژی فرانسه- آره‌وا- دهه‌هاست آنها را استخراج می‌کند.

اما برای استفاده از این منابع زمان زیادی لازم است بنابراین سولد معتقد است که این منافع امینتی است که فرانسه را به حملات کنونی ترغیب کرده است.

منافع ویژه فرانسه در مالی

مداخله سریع فرانسه در مالی اما علت های مختلفی دارد. این کشور از پیشینه ای طولانی در مالی برخوردار بوده و پاریس از چند ماه پیش تلاش ناموفقی را برای جلب موافقت جامعه جهانی برای حمله مشترک به مالی آغاز کرده است اما دولت فرانسوا اولاند تا به امروز به این هدف نرسیده و تنها برخی کشورهای اتحادیه اروپا و آمریکا به صورت لفظی از این طرح حمایت کرده اند.

پاریس در کسوت یک استعمارگر سابق نه تنها بیم جان در حدود هفت هزار فرانسوی را دارد که در مالی زندگی می کنند بلکه جامعه بزرگ مالی تبارها در فرانسه نیز می تواند به عنوان پایگاهی خطرساز برای پاریس مطرح باشد. در حال حاضر سراسر شمال مالی در اختیار اسلام گرایان است و این منطقه می تواند به اردوگاه بزرگ و جدید القاعده بدل شود و در این حالت فرانسه از انجام عملیات تروریستی و تشکیل سلول های ترور در خاک خود وحشت دارد.

به همین خاطر دولت فرانسه در این اواخر اقدامات امنیتی را در کشور افزایش داده و اولاند نیز اعلام کرد که با توجه به تهدیدهای تروریستی لازم است که اقدامات احتیاطی تشدید شود و از همین رو تمام ساختمان های دولتی تحت مراقبت ویژه قرار گرفته و رفت و آمدها در نزدیکی الیزه نیز به شدت تحت کنترل است.

در این میان اما منابع زیرزمینی مالی نیز برای فرانسه از اهمیت ویژه و شاید حیاتی برخوردار باشد. پاریس علاوه بر دلایل پیش گفته شده، منافع اقتصادی زیادی نیز در مالی دارد و بسیاری از معادن اورانیوم واقع در شمال این کشور توسط فرانسوی ها استخراج می شود، اورانیومی که فرانسه برای نیروگاه های اتمی خود به آن نیاز زیادی دارد. البته کنسرسیوم اتمی و دولتی فرانسه موسوم به آروا از کشور همسایه مالی یعنی نیجر هم اورانیوم می خرد. نیجر در سال های اخیر به بزرگترین تولید کننده اورانیوم در قاره آفریقا بدل شده است. با این حال فرانسه اشتیاق زیادی برای در اختیار داشتن منابع اورانیوم مالی از خود نشان می دهد.

در فرانسه استقلال اتمی از جمله مواردی است که برای همه دولت های این کشور حایز اهمیت است و این مساله معیاری برای ارزیابی موفقیت و عدم موفقیت دولت ها به حساب می آید. به همین خاطر در روزهای اخیر منتقدان مداخله نظامی فرانسه به سرعت دست به کار شده و عنوان می کنند که پاریس هدفی فراتر از جنگ با تروریست ها را در آن منطقه دنبال می کند.

به گفته منتقدان، اقدام نظامی فرانسه بیش از هر چیز در خدمت تامین اورانیوم لازم و گران بها برای نیروگاه های این کشور است، اورانیومی که باید از مالی و نیجر تامین شود.

مبارزه با تروریسم؛ بهانه همیشگی حضور نظامی

این بار نیز دولت فرانسه با حمایت ایالات متحده وارد کردن سلاح به مالی را دستاویزی برای دخالت در این کشور قرار داده اند. در این میان شورشیان به قدرت خود مغرور شدند و از سوی دیگر، ناتوانی ارتش مالی در مقابله با آنان سبب شد که آن ها به سمت جنوب پیشروی کنند و دیگر به سلطه بر شمال (که دو سوم مساحت کشور را تشکیل می دهد)، اکتفا نکنند.

در حال حاضر بازار خرید و فروش اسلحه در مالی به شدت داغ است و در هیچ منطقه ای از جهان مانند شمال مالی نمی توان موشک های مدرن زمین به هوا و مسلسل های سنگین خرید و فروش کرد. سرویس های اطلاعاتی غالبا شمار پیکارجویان گروه های اسلام گرا را حدود دو هزار نفر تخمین می زنند.

اما اقدامات و حمله های نظامی و تدارک حمله های بعدی تنها به مالی ختم نمی شود و کشورهای لیبی و سومالی در نوبت های بعدی کاخ الیزه قرار گرفته اند.

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان انفجار در مقابل سفارت فرانسه در طرابلس اولین گام دولت اولاند برای دستیابی به منابع 47 میلیارد بشکه ای نفت این کشور می باشد تا شاید اقتصاد رو به افول فرانسه را نجات بخشد؛ اقدامی که به تعبیر اریک دنسی(کارشناس مسائل سیاسی و مدیر مرکز مطالعات اطلاعاتی فرانسه در پاریس) اقدامی احمقانه بود زیرا سبب ناامنی و قدرت گرفتن گروههای تندرو در شمال و غرب آفریقا و از جمله در کشور مالی شد.

در میان مردم کشورهای افریقایی که در حال گذار از حکومت های دیکتاتور بوده و هنوز طعم تلخ استعمار را به یاد دارند باید به خلف اصلح خود«عمر مختار» رجوع کنند و نگذارند که میوه های شیرین بیداری اسلامی و مردم سالاری این بار نیز توسط چشم آبی ها چیده شود و مردم آفریقا را مجددا به اقمای سیاسی فرو برند.