در جامعه عکاسی هیچ چیز سر جای خودش نیست

به گزارش بولتن نیوز به نقل از روزنامه قانون؛ اگر گرفتار تنگ نظری ها و نگاه های بسته نباشیم بسیاری از رویدادهای عکاسی مان رو به جلو می رود؛ ولی در حال حاضر درجا زدن با توهم حرکت، اصلی ترین تفکر سیاستگذاران ما شده است.

کشور ما سرشار از استعداد و عکاسان مستعد است با عکس هایی بسیار خوب و غنی؛ اما آن عکس ها هیچ گاه دیده نمی شوند.

در کشور ما برخی تئوری <<جوان هراسی>> را رواج می دهند تا عوایدی را کسب کنند.

احوال عکاسی به دلایل گوناگونی مساعد نیست. نگاه انجمن های عکاسی، نگاه خدماتی نیست و رسما برای بقا تلاش می کنند. هدف ماندن است، نه تأثیر حضور.

متأسفانه گوشی برای شنیدن و چشمی برای دیدن این استعداد و اعتراض وجود ندارد.

حوزه فکری ما در فرهنگ ما به اندازه کشور وسیع مان نیست؛ به اندازه شناخت محدود متولیان عکاسی است.

عکاسی به عنوان هنر یا صنعت، سال ها پیش از غرب وارد ایران شد. در طول سالیان، عکاسی از قالب هنر صرف، خارج و به یکی از تأثیرگذارترین ابزار دنیای مدرن بدل شد. جنبه های خبری و رسانه ای، هنری، نوستالژیک، صنعتی و تجاری این هنر روز به روز و بیش از پیش خودنمایی می کند. در ایران معاصر نیز این هنر، نقش برجسته ای در ثبت تاریخ و فضای رسانه ای داشته است. برای آشنایی هر چه بیشتر با حیطه عکس و عکاسی، گفت وگویی با <<مهدی سروری>> مدیر پایگاه عکس چیلیک انجام داده ایم که چالش ها و تهدیدهای حوزه عکس و عکاسی کشور را در برمی گیرد.

***

در آغاز اندکی درباره پایگاه عکس چیلیک بفرمایید؟

بنده از سال 1375 در واحد عکس حوزه هنری مشغول به کار بودم که آن زمان به حقیقت خانه عکاسان ایران بود و تمامی عکاسان در کشور با وجود هر نقد و نظری آنجا را خانه خود می دانستند. با اين حال، اين واحد كه در سال 1373 تأسیس شده بود، اوایل دهه 80 بنا به یک اختلاف کودکانه، توسط ریاست وقت حوزه به دلیل نپذیرفتن تفکرات احمد ناطقی، مدیر وقت خانه عکاسان ایران، به جای تأمل در نظریات و دغدغه های او در یک حرکت تعجیلی اقدام به برگزاری یک جلسه بی هویت تودیع و معارفه کرد و خانه را آن چنان که مدنظر داشت، برانداخت. همزمان با تخریب معنوی خانه عکاسان ایران، به فکر افتادم تا امکان و مجموعه ای را ایجاد کنیم تا عکاسان به خصوص جوانان با دلبستگی به آن بتوانند حضور داشته و یک تریبون و رسانه در اختیار داشته باشند. با این انگیزه <<پایگاه عکس چیلیک>> را تأسیس کردیم.

فکر می کنم باید به مقوله عکس به سه گونه نگاه کرد؛ نگاه هنری، تجاری و رسانه ای. اوضاع و احوال عکاسان و عکاسی امروز در تمامی حوزه ها چگونه است؟

من نماینده عکاسان نیستم که پاسخگوی حال عکاسان باشم. این را باید از خودشان پرسید؛ ولی احوال عکاسی به دلایل گوناگونی مساعد نیست. نگاه انجمن های عکاسی، نگاه خدماتی نیست و رسما برای بقا تلاش می کنند. هدف ماندن است، نه تأثیر حضور. شاید برخی دوستان از اظهارات حقیر دلگیر شوند؛ اما این ها لایه هایی تلخ از یک واقعیت تجربه شده است.

حالِ برخی پیشکسوتان عکاسی ما اسفناک است و هیچ یک از نهادهای عکاسی ما توان تأمین معاش اینان را ندارند.

بسیاری از مدیران و روسای انجمن ها، افراد هنرمند و مؤمنی هم هستند، ولی دچار روزمرگی اند. در این حیطه یک بیماری وجود دارد؛ نگاه بسته و انحصاری که هم خود جامعه عکاسی و هم متولیان امر ایجاد کرده اند و به استعدادها و تفکر ناب جوان اجازه نفس کشیدن نمی دهند. یک تنگ نظری پنهان که جسارت تشخیص توانایی و ناتوانی را از خود شخص می گیرد.

این تنگ نظری که گفتید در درون جامعه عکاسی به چه صورتی است؟

انجمنی دچار بحران می شود، جشنواره عکسی با سابقه و معتبر در مشهد گرفتار تعطیلی می شود، شخصی با خطای انسانی و انجام ندادن تعهدات در یک نهاد آبرومند و معتبر، با آبرو و اعتبار عکاسان بازی می کند، حال يك عکاس پیشکسوت وخیم می شود و وضعیت معاش او در یک شکل بحرانی قرار می گیرد، چندین سال است که یکی از عکاسان متعهد و مؤمن و جریان ساز برای انقلاب اسلامی، گرفتار بیماری سختی است و با این همه جشنواره و انجمن و رقابت و بیانیه، هیچ خبری نمی شود و صدایی از کسی درنمی آید. این بی خبری ها چون موریانه به جان ریشه های ارزشی و اعتباری ما افتاده و البته که عاملان را پیش از همه گرفتار پوسیدگی و خسارت می کند.

مي توانيد مصداقي تر صحبت كنيد؟

برای نمونه، دبیری، فرزندان خود را مسئول دبیرخانه و دیگر اعضای خانواده را به هر عنوانی در دبیرخانه های حرفه ای مشغول می کند تا رزومه سازی کند. در واقع ریاست ملوک الطوایفی غیرمؤمنانه و غیرمسئول در برخی مجموعه های عکاسی خارج از حوزه های نظارتی، حاکم شده است که باعث می شود حال و روز عکس و عکاسی خوب نباشد.

آیا متولیان دولتی در راستای رشد عکاسی و پایگاه های تخصصی آن اقدامات شایسته ای انجام داده اند؟

ما تلاش می کنیم که به قوانین احترام بگذاریم؛ اما آیا متولیان پای رسانه های مستقل ایستاده اند؟ ما به شکلی یک سویه همسر این قوانین شده ایم و ملزم به رعایت آن ها و در عین حال مبرا از نفقه ایم. اصلا نگاه مادی به نفقه نداشته باشید. ما نیازمند یک احوال پرسی ساده ایم. از نظر عاطفی و روحی و پشتیبانی و حمایت معنوی می گویم؛ البته بخش بزرگی از این وضعیت به خود عکاسان بر می گردد.

می بینیم که در حوزه سینما، اختلاف بین حوزه هنری و ارشاد چه بلایی بر سر سینمای کشور آورد. آیا از این اتفاقات در حوزه مهجور عکاسی هم می افتد؟ به نوعي، سیاستگذاری ها چه تأثیری روی تولید عکس دارند؟

قطعا اتفاقاتی که در حوزه سینما داریم به شکلی دیگر و با وسعتی متفاوت در حوزه عکاسی هم هست. بپذیریم <<چو عضوی به درد آورد روزگار/ دگر عضوها را نماند قرار.>> اگر گرفتار تنگ نظری ها و نگاه های بسته نباشیم بسیاری از رویدادهای عکاسی مان رو به جلو می رود؛ ولی در حال حاضر درجا زدن با توهم حرکت، اصلی ترین تفکر سیاستگذاران ما شده است.

منظور از سیاستگذاران، بخش دولت است؟

سیاستگذاران، مجموعه ای از افراد هستند. دولتمردان و متولیان سال هاست که با یک طیف خاص و یک نگاه محدود در عکاسی کار می کنند و نبض عکاسی در سطح دانش و اختيار همان ها خلاصه می شود. متأسفانه در این حیطه دچار یک کلیشه شده ایم؛ یعنی مثلا پنج سال پیش با یک گروه کار می کردند و امروز هم با همان گروه کار می کنند و فردا هم دوباره با همان گروه. این یک جنایت دوسویه است؛ هم در حق عکاسی و هم در حق همین عکاسان. نتیجه اش می شود عکاسی که حالا دیگر عامل اجرایی و مدیریتی شده و فقط به یک نوع نگاه هنری و خبری که از نظر خودش درست است بها داده و دیگران عرصه ای برای عرضه آثارشان نخواهند داشت و این گونه است که بسیاری از استعدادها یا هدر می رود یا از مرزهای جغرافیايی اعتقادی ما سرریز می شوند. مدیر دولتی ما با استفاده از یک گروه ثابت فقط به یک نوع نگاه اجازه حضور و مجال فعالیت می دهد. منظورم نگاه سیاسی نیست. منظورم نگاه هنری است. از آن طرف عده انگشت شماری که همواره مورد وثوق مدیران دولتی هستند، سال هاست که دیگر عامل اجرایی و مدیریتی اند و عملا دیگر فرصت عکاسی و تولید ندارند و عکاس نیستند، بلکه یک کارشناس اند و در عین حال گرفتار همان بی خبری تعریف شده. اینجاست که می بینیم عوامل اجرایی و مدیریتی کل کشور ما برای این طیف وسیع استعداد -با خوش بینی تمام- به تعداد انگشتان دو دست هم نمی رسند؛ مثلا نگاه می کنیم گاهی یکی از همان عکاسان مورد وثوق به شکل مالتی مدیا داوری می کند و در هر حوزه ای و هر وضعیتی و هر درخواستی پذیراست و بله گو!

آیا نسل جدید و جوان این عرصه این قدر توانمند بوده است که این انحصار را بشکند تا توانایی خود را نمایش دهد؟

قدرت جوانی اين نسل را هیچ نیرویی جز هدایت و راهبری نمی تواند متوقف و جاری کند. تعداد بسیار زیادی از آثار عکاسان جوان و نوگرای ما به سمت جشنواره های خارج از کشور می روند و اتفاقا موفقیت های بی شماری هم کسب می کنند. این اثبات توانمندی آن ها و در عین حال نشانه اعتراض است؛ اما متأسفانه گوشی برای شنیدن و چشمی برای دیدن این استعداد و اعتراض وجود ندارد.

فرآیند نگاه محدود و شناخت سطحی و رفتار غیرمدیریتی در جریان عکاسی ما چه نتایجی دارد؟

یک اتفاق خوب و یک جریان فکری مناسب در عکاسی را شکل می دهیم و می خواهیم به همه بگویيم ایران، فقط تهران نیست و بعد آن اتفاق را به یک استان منتقل می کنیم. آن وقت مدیر منتصب دولتی ما، عکاس و داور و دبیر و ... را از تهران با خود می برد. خب این یعنی ایران فقط تهران است! یعنی بواقع استان مقصد، نیرو برای این کار ندارد؟ به یقین دارد؛ اما نگاه منِ متولی است که بینش لازم را ندارد و سطحی و بسته عمل می کند. تأسف می خورم که عرض می کنم: حوزه فکری ما در فرهنگ ما به اندازه کشور وسعي مان نیست؛ به اندازه شناخت محدود متولیان عکاسی است. آیا به غیر از این عده معدود، دیگر فرد توانمند در جامعه عکاسی نداریم؟ اگر نداریم چرا تربیت نمی کنیم و اگر داریم چرا استفاده نمی کنیم؟ جامعه عکاسی خسته و دلگیر است از نام ها و نگاه های تکراری که اجازه سر برآوردن هیچ نگاه جدیدی را نمی دهند. در جامعه عکاسی هیچ چیز سر جای خودش نیست. کسی که باید پژوهش کند، تدریس می کند، کسی که باید تدریس کند، دبیری می کند، کسی که باید دبیری کند، داوری می کند، کسی که باید داوری کند، نقد می کند، کسی که باید نقد کند، مدیریت می کند. کسی که باید مدیریت کند، تخریب می شود و به حاشیه می رود و ... خب! طبیعتا در یک چنین آشفته بازاری شاهد هم اندیشی و اتحاد عملی نخواهیم بود.

در حوزه رسانه های عمومی وضعیت به چه شکل است؟ مثلا می بینيم در دنیا، عکس های فراوانی منتشر می شود که کارکرد ده ها مقاله و خبر را دارند و بواقع رسالت خبری خود را تمام و کمال انجام می دهند. در کشور ما این طور نیست یا لااقل بسیار کم است. دلیلش چیست؟

زمانی که نگاه کارشناسانه ای در حیطه نشر عکس وجود ندارد، طبیعتا فضایی برای مطرح شدن عکس های بسیار خوبی که تولید می شوند هم وجود نخواهد داشت. کشور ما سرشار از استعداد و عکاسان مستعد است با عکس هایی بسیار خوب و غنی؛ اما آن عکس ها هیچ گاه دیده نمی شوند؛ زیرا کسی که باید تصمیم به نشر یا منتشر نکردن آن بگیرد، متخصص نیست. این منع های امروز ما، تاریخ دیروز و امروز ما را به بیراهه برده است.

در چنين شرايطي عکاسان جوان چه می کنند و به چه سمتی می روند؟

در جغرافیای سیاست نکته ای مطرح می شود به نام <<ایران هراسی>> که غرب با رواج آن در پی تأمین منافع خود است. در کمال تأسف باور دارم که در کشور ما برخی تئوری <<جوان هراسی>> را رواج می دهند تا عوایدی را کسب کنند. بسیاری از متولیان و مسئولان از جوانان می هراسند. وزارت جوانان تأسیس می کنیم، اما به جوان میدان نمی دهیم. جشنواره عکس جوان برگزار می کنیم، اما برای پوستر آن عکس یک جوان را تغییر می دهیم و بدون نام منتشر می کنیم و به او پاسخگو هم نیستیم. بی خبری ها سبب به كارگيري همان عده اندک می شود و حضور جوانان را دچار اختلال می کند.