تهران تا قاهره بدون توقف

بدبینی جمال عبدالناصر نسبت به شاه‌، جای گرفتن دو رژیم در دو بلوك‌ سیاسی متفاوت ـ شرق وغرب ـ اختلاف ناصر بارژیم صهیونیستی، هم‌پیمانی شاه با صهیونیست‌ها و عوامل دیگر، به دوری تدریجی تهران و قاهره انجامید. درتابستان ۱۳۳۹ جمال عبدالناصر در پی نطق شدیداللحنی علیه حكومت شاه‌، دستور قطع رابطه سیاسی با تهران را به دلیل هم‌پیمانی شاه با اشغالگران صهیونیست صادر كرد. شكست جمال عبدالناصر و دیگر دولتهای هم پیمان از رژیم صهیونیستی در جنگ ۶روزه، شکست بزرگی برای مصر رقم زد.

رابطه حضرت امام خمینی (ره) با مبارزان مصری

روابط میان مسلمانان ایران و مصر از نخستین سال های پس از پایان یافتن جنگ جهانی دوم آغاز شد. شکل گیری حرکت اخوان المسلمین، به رهبری حسن البناء در دهه ی ۳۰ میلادی و تداوم این حرکت طی دهه ی بعد، در قالب درالتقریب مذاهب اسلامی با همکاری آیت ا... قمی، به نزدیکی هرچه بیشتر دو مذهب تشیع و تسنن انجامید و زمینه ی ایجاد ارتباط میان علمای هر دوفرقه را هرچه بیشتر فراهم آورد. دیدار آیت ا...کاشانی و شهید نواب صفوی با رهبران اخوان را می توان در این راستا دانست.

این امر تا بدان جا پیش رفت که شهید صفوی در یکی از سخنرانی های خود به صراحت اعلام کرد: بیایید با اتحاد برای اسلام تلاش کنیم و آن چه جز جهادمان در راه عزت اسلام است، به فراموشی بسپاریم. آیا زمان آن نرسیده است مسلمانان حقایق را درک کنند شکاف میان شیعه و سنی را رها سازند؟

با روی کار آمدن جمال عبدالناصر در مصر و کم رنگ شدن حضور اخوان المسلمین در صحنه سیاسی، گروه های ملی گرای ایرانی توانستند به واسطه ی تمایلات ناسیونالیستی دولت جدید مصر، پایگاه هایی را برای گذراندن دوره های آموزشی چریکی در قاهره به دست آورند.

نجاتی در بخشی از کتاب تاریخ ۲۵ ساله ی ایران درباره ی فعالیت های آن دوره اظهار می دارد:

( شریعتی که از رهبران نهضت آزادی ایران بود، با دکتر ابراهیم یزدی، دکتر مصطفی چمران، صادق قطب زاده و پرویز امین، که آن ها نیز از فعالان نهضت آزادی در آمریکا بودند، ارتباط داشت. در تابستان سال ۱۳۴۳ با کوشش دکتر شریعتی و موافقت دولت مصر، دکتر چمران، دکتر یزدی، پرویز امین و ... به مصر رفتند تا ضمن فراگیری آموزش نظامی، ترتیب آموزش چریکی برای جوانان که از سوی نهضت آزادی به طور مخفیانه از ایران اعزام می شدند را فراهم کنند. گروه چمران تا پاییز ۱۳۴۵ در مصر بودند، سپس به لبنان رفتند و در آنجا پایگاه تعلیماتی فراهم ساختند.)

با آغاز نهضت مبارزاتی امام (ره) در سال ۱۳۴۲، جمال عبدالناصر به دلیل مخالفت با سیاست محمدرضا پهلوی، تلاش هایی را برای نزدیکی هرچه بیشتر با امام (ره) آغاز نمود.

شخصی که خود را دیپلمات مصری در لبنان معرفی می نمود با وساطت یک مقام روحانی ایرانی با امام ملاقت کرد و ضمن اعلام پیام و مراتب قدردانی جمال عبدالناصر، از مبارزاتی که علیه اسراییل در ایران به عمل می آورید به حضور برسانم و ضمنا رئیس جمال عبدالناصر آماده اند که هرگونه کمک و مساعدتی که در این راه بدان نیازمند باشید اعم از پول و...در اختیار شما قرار دهند.

امام خمینی (ره) بنابر اظهار خود ایشان با آن که در آن ملاقات هیچ گونه شک و تردیدی را در اصالت و راستگویی شخص مزبور نداشت، روی عقیده اسلامی و شیوه ی آزاد منشانه ی خود چنین پاسخ داد:

( مبارزات ما مربوط به امور داخل کشور ماست و در ادامه و انجام آن ما را هیچ گونه نیازی به مساعدت، دخالت و یاری دیگران نیست. شما نیز متقابلا سلام مرا به آقای رئیس جمال عبدالناصر ابلاغ نمایید و به ایشان از طرف من بگویید که شما اگر احساس وظیفه می کنید ما را در مبارزه علیه اسراییل در ایران یاری دهید.)

فرمان امام (ره) مبنی  بر قطع روابط با مصر

مرگ ناصر و به قدرت رسیدن سادات و سفر به بیت المقدس و سپس انعقاد پیمان کمپ دیوید مقارن با وقوع انقلاب اسلامی ایران بود. از این رو با پیروزی انقلاب اسلامی روابط تهران با قاره در اعتراض به انعقاد این معاهده قطع شد.

جمهوری اسلامی ایران ۲ ماه پس از پیروزی انقلاب و ۹ سال پس از بازگشایی مجدد مناسبات تهران و قاهره، روابط خود را با مصر به دستور امام خمینی (ره) قطع کرد.

جناب آقای دكتر ابراهیم یزدی وزیر امور خارجه‌: با درنظر گرفتن پیمان خائنانه مصر واسرائیل و اطاعت بی چون و چرای دولت مصر از آمریكا و صهیونیسم‌، دولت موقت جمهوری اسلامی ایران قطع روابط دیپلماتیك خود رابا دولت مصر بنماید. )روح الله الموسوی الخمینی(

گرچه در دستورالعمل حضرت امام به وزیر خارجه وقت برای قطع رابطه با مصر، تنها به پیمان كمپ دیوید اشاره شده ولی تا آن زمان رژیم سادات خصومت‌های دیگری نیز با جمهوری اسلامی ایران داشته است‌. از جمله این خصومت‌ها می‌توان به پذیرایی سادات از شاه ایران در كشاكش انقلاب وخودداری از تحویل وی‌، دشمنی وستیزه‌جویی با انقلاب اسلامی ایران و واگذاری پایگاه نظامی به امریكا برای استفاده از آن درحمله به خاك ایران‌، اشاره كرد.

علاوه بر این سادات تبلیغ بسیاری در مصر علیه انقلاب اسلامی و امام خمینی(ره) به راه انداخته بود. وی در مصر به جان كسانی افتاده بود كه با پیروزی انقلاب اسلامی ایران جانی دوباره یافته بودند و با تظاهرات خود در خیابانهای قاهره و دیگر شهرهای عمده مصر، حمایت خود را از انقلاب اسلامی ابراز می‌كردند.

برقراری مجدد رابطه ایران و مصر

در این ۳۴ سال که ارتباط ما با مصر قطع بود کشورهای موافق با امر تحریم، هر چه خواستند کردند و گفتند. اما اینک کشور ما در عرصه بین الملل و مناسبات  سیاست خارجه، از تاثیر گذاری بالایی برخوردار می باشد. گرایش عمومی به ارزشهای دین اسلام و مبانی انقلاب در کشورهای منطقه به عنوان الگوی مناسبی در روابط دیپلماتیک شناخته می شود. تا جایی که امروز، کشورهای منطقه به دلیل اتخاذ مواضع مستقل ایران، توجه ویژه ای به آن دارند و این نفوذ درمنطقه و پیشرفت آن به وضوح قابل مشاهده است.

سفر رئیس جمهور کشورمان به دعوت همتای مصری خود صورت پذیرفت. محمد مرسی مهر ماه امسال برای حضور در شانزدهمین اجلاس کشورهای عضو جنبش عدم تعهد و برای تنفیذ ریاست این اجلاس، چند ساعت به تهران آمد. این در حالی است که محمود احمدی نژاد برای حضور در اجلاس سران توسعه همکاری های اسلامی سفری چهار روزه به قاهره داشت.

گرچه سفر هردو رئیس جمهور با حواشی همراه بود اما صحبتهای موثری در زمینه های کشور سوریه و مسائل دیپلماسی دیگر انجامید. همچنین طرفین به از سرگیری روابط مستحکم تر بین دو کشوراظهار تمایل کردند. دیدار با محمود عباس و احقاق حقوق ملت فلسطین، بررسی ابعاد مذاکره با آمریکا و نشست سه جانبه ایران_مصر_ترکیه پیرامون مسائل منطقه به ویژه سوریه، شرکت در اجلاس سران توسعه همکاری های اسلامی، دیدارهای دیپلماتیک با رؤسای سایر کشورها، حضور در زیارتگاه ها و مصاحبه با رسانه های مصری از دیگر اقدامات و دستاوردهای این سفرچهار روزه بود.

با توجه به اینکه کشور بزرگ مصر از امکانات و پتانسیل بالایی در زمینه های گوناگون برخوردار است، کشور ما برای برقراری این ارتباط تلاش لازم را انجام می دهد اما شرایط حاکم برکشور مصر همچنان از ثبات لازم برخوردار نیست و این موضوع ارتباط بهتر طرفین را به زمان ثبات بیشتر این کشور موکول می کند.