از عربستان تا جمهوری آذربایجان، روابطی که در دولت سیزدهم احیا شد و بهبود یافت

به گزارش بولتن نیوز به نقل از فارس، ارتقای مراودات با همسایگان در راستای «سیاست همسایگی» که تحلیلگران آن را میراث شهید حسین امیرعبداللهیان می‌نامند، رایزنی برای حل اختلافات و رفع خصومت‌ها در سه سال فعالیت دولت سیزدهم نمود عینی یافت. آنچنانکه در این دوران شاهد تحولاتی در مناسبات دوجانبه با کشورهای همسایه، منطقه و حتی خارج از منطقه که مناسباتشان با ایران را قطع و یا سطحش را کاهش داده بودند، بودیم؛ از عربستان سعودی و کشورهایی که به تبع آن اقدام به قطع یا کاهش رابطه با ایران کرده تا کشورهایی که به دلایل دیگری این رویکرد را اتخاذ کردند.

در همین خصوص، علی باقری سرپرست دستگاه دیپلماسی چهارم تیر سالجاری (۱۴۰۳) عنوان کرد که «احیای روابط ایران و عربستان نه تنها دارای پیامدهای مثبت و ایجابی دوجانبه بود، بلکه انعکاسات منطقه‌ای و بین‌المللی غیرقابل انکاری را داشت.»

از سرگیری روابط با عربستان

پس از بیانیه مشترک ایران و عربستان در پکن در ۱۹ اسفند ماه ۱۴۰۱ حاصل پنج دور گفت‌وگو در عراق و سه دور مذاکره در عمان، وزرای خارجه دو کشور در ۱۷ فروردین ۱۴۰۲ در پایتخت چین دیدار کردند.

دو طرف توافق کردند مناسبات دیپلماتیک که از دی ماه ۱۳۹۴ در پی حمله به سفارت و سرکنسولگری عربستان در ایران در واکنش به اعدام شیه نمر روحانی شیعه قطع شده بود را از سربگیرند و در نهایت خرداد ۱۴۰۲ با گشایش اماکن دیپلماتیک ایران در عربستان و پس از آن هم سفارتخانه عربستان در تهران و سرکنسولگری در مشهد، عملا مناسبات دیپلماتیک وارد فاز اجرایی شد.

 ارتقای روابط با امارات

امارات عربی متحده، کویت بحرین، سودان، کومور، سومالی، مالدیو و جیبوتی هم از جمله کشورهایی بودند که در این مدت به تبعیت از عربستان سطح رابطه خود را با ایران کاهش داده یا کاملا قطع کردند. 

البته قبل از حصول توافق بین ایران و عربستان دو کشور امارات و کویت در وضعیت مناسبات با ایران تغییراتی صورت داده بودند. امارات سطح روابط با ایران را به کاردار کاهش داد و از تعداد دیپلمات‌های ایرانی در این کشور کاست که در نهایت در شهریور ماه ۱۴۰۱ سفیر خود را به تهران بازگرداند و ایران هم اقدام به اعزام سفیر جدید به ابوظبی کرد. 

در این مدت شاهد سفر شهید حسین امیرعبداللهیان به امارات عربی متحده و دیدار با مقامات این کشور و حضور وزیر خارجه امارات در آیین یادبود شهدای خدمت و همچنین مراسم تحلیف مسعود پزشکیان بودیم.

کویت

کویت البته وضعیت متفاوت‌تری داشت، این کشور هم سطح روابط را به کاردار کاهش داد، ولی سفیر ایران در کویت همچنان به فعالیت خود ادامه داد و پس از اعزام «بدر عبدالله المنیخ» سفیر جدید دولت کویت در مرداد ماه ۱۴۰۱ به تهران، ایران هم سفیر جدید خود را به کویت فرستاد.

اعزام وزیر خارجه کویت به عنوان نماینده این کشور در آیین یادبود شهیدان رئیسی و امیرعبداللهیان و همچنین مراسم تحلیف مسعود پزشکیان هم از دیگر تحولات در این دوران است.

ایران و بحرین وارد عرصه جدیدی شدند

در دولت سیزدهم شاهد تحولاتی در مناسبات ایران و بحرین بودیم. از جمله عزیمت دو هیأت از ایران به منامه، یک هیأت فنی برای بررسی اماکن دیپلماتیک ایران در بحرین و یک هیأت پارلمانی برای شرکت در نشست بین‌المجالس در منامه که در چارچوب آن گفت‌وگوهایی بین دو طرف انجام شد. در نهایت «عبداللطیف بن راشد الزیانی» وزیر خارجه بحرین، در مراسم یادبود شهید رئیسی و شهید امیرعبداللهیان به تهران سفر کرد.

وی پس از آن و برای شرکت در نوزدهمین نشست وزرای خارجه مجمع گفت‌وگوی همکاری آسیا ‌(ACD) در تیرماه سالجاری (۱۴۰۳) به تهران سفر و با علی باقری سرپرست وزارت امور خارجه دیدار کرد. ماحصل این دیدار بیانیه‌ای مشترک بود. در این دیدار دو طرف بر ایجاد ساز و کارهای لازم برای آغاز گفت‌وگوهای دو کشور برای بررسی چگونگی از سرگیری روابط سیاسی توافق کردند.

در همین ارتباط علی باقری سرپرست وزارت امور خارجه چهارم تیر ۱۴۰۳ در نشستی خبری گفت: ما و بحرین وارد عرصه جدیدی شدیم که در این عرصه با سازوکاری که توافق کردیم قرار بر این است زمینه‌های احیای روابط دوجانبه را بررسی کرده و به پیش برویم.

دولت مالدیو هم که در اردیبهشت ۱۳۹۵ روابطش را با ایران قطع کرده بود، در ۲۲ اسفند ۱۴۰۱ در بیانیه‌ای مطبوعاتی اعلام کرد «با توجه به این تحولات مثبت، تصمیم به ازسرگیری روابط دیپلماتیک با جمهوری اسلامی ایران گرفته است.»

سومالی و جیبوتی هم دیگر دولت‌هایی بودند که در دنباله روی از عربستان روابطشان را با ایران قطع کردند. گرچه ایران و جیبوتی سفیر در پایتخت‌ها نداشتند و سفیر ایران در گامبیا سفیر غیرمقیم در جیبوتی بود.

در نهایت احمد معلم فقی وزیر خارجه سومالی مرداد سالجاری (۱۴۰۳) در حاشیه نشست کمیته اجرایی سازمان همکاری اسلامی در جده، با علی باقری سرپرست وزارت امور خارجه دیدار کرد. باقری در این دیدار از ابتکار دولت سومالی برای فراهم کردن مقدمات احیای روابط دو کشور استقبال کرد و وزیر امور خارجه سومالی هم گفت که کشورش درصدد توسعه و تعمیق روابط با ایران و گشایش صفحه جدیدی در روابط است.

در پی دیدار وزرای امور خارجه ایران و جیبوتی در روز پنجشنبه ۲۱ سپتامبر ۲۰۲۳  (شهریور ۱۴۰۲) در حاشیه هفتاد و‌ هشتمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل، دو کشور تصمیم گرفتند روابط دیپلماتیک خود را ازسر بگیرند. دو دولت توافق کردند روابط دوستانه فیما‌بین را بر اساس احترام متقابل به حاکمیت، برابری، منافع متقابل و همزیستی مسالمت‌آمیز توسعه داده و همکاری‌ها را در زمینه‌های مختلف از جمله سرمایه‌گذاری، تجارت، علم و نوآوری‌های فناوری تقویت کنند.

مجمع الجزایر کومور هم که بعد از قطعی روابط ایران و عربستان، سفیر خود از تهران را فراخوانده و اقدام به قطع رابطه با ایران کرده بود از دیگر کشورهایی بود که در دوران دولت سیزدهم اعلام کرد که مایل است روابط دیپلماتیک خود را با ایران از سر بگیرد. «ظهیر ذوالکمال» وزیر امور خارجه کومور ۱۲ خرداد ۱۴۰۲ با شهید حسین امیرعبداللهیان در حاشیه نشست وزرای خارجه دوستان بریکس در کیپ تاون آفریقای جنوبی دیدار و گفت‌وگو کرد.

پس از حادثه سفارت عربستان در تهران، دولت اردن هم که دی ۱۳۹۴ اعلام کرده بود در هر شرایطی در کنار عربستان خواهد بود، سفیر ایران در امان را فراخواند و به وی اعتراض کرد. این کشور در سال ۱۳۹۷ از کاهش سطح روابط با ایران به کاردار خبر داد. در حال حاضر کاردار ایران در اردن مشغول به فعالیت است و اردن هم در ایران کاردار موقت دارد

. 
۱۴ مرداد ماه سالجاری (۱۴۰۳) ایمن الصفدی وزیر خارجه اردن در پی اعلام ایران مبنی بر تنبیه رژیم اسرائیل پس از ترور شهید هنیه و نقض حاکمیت و تمامیت ارضی ایران، به تهران سفر و با علی باقری سرپرست وزارت خارجه و مسعود پزشکیان دیدار و پیام شاه اردن عبدالله دوم را تسلیم پزشکیان کرد.

و اما رابطه با لیبی که ارتباطی با قطعی روابط ایران و عربستان نداشت. ایران در پی تحولات داخلی در لیبی سفیرش را از لیبی خارج کرد و چندی بعد هم «محمدرضا رئوف شیبانی» سفیر ایران در تونس به عنوان آکردیته (ترددی) در لیبی مشغول شد.

در این مدت شاهد سفر نجلاء المنقوش وزیر خارجه پیشین لیبی به تهران در ۳ مرداد ۱۴۰۲ و دیدار با شهید امیرعبداللهیان و شهید رئیسی بودیم.

در این بازه زمانی سفیر لیبی در تهران هم معرفی و استوارنامه خود را تسلیم شهید رئیسی کرد. بعد از این تحولات هیأت دیپلماتیک ایران به سرپرستی عین‌الله سوری راهی طرابلس و در محل سفارت مستقر و عملا فعالیت سفارت ایران آغاز شد و در تیر ماه سالجاری (۱۴۰۳) نیز عین‌الله سوری سفیر جدید ایران در طرابلس ضمن دیدار با محمد المنفی رئیس  شورای ریاست لیبی، استوارنامه خود را تسلیم وی کرد.

مناسبات با سودان هم که آن هم به تبعیت از عربستان روابطش را با ایران قطع کرده بود، در دولت سیزدهم کاملا احیا شد و دو کشور اقدام به تبادل سفیر کردند. ۱۵ تیرماه ۱۴۰۲ و در حاشیه نشست وزرای خارجه جنبش عدم تعهد در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان روسای دستگاه‌های دیپلماسی ایران و سودان برای نخستین بار بعد از هفت سال و نیم قطعی روابط با یکدیگر دیدار کردند. 

دو کشور ۱۷ مهر ۱۴۰۲ در بیانیه‌ای اعلام کردند که روابط دیپلماتیک خود را از سر گرفتند. در بیانیه‌ای که بدین منظور منتشر شد ایران و سودان توافق کردند اقدامات لازم را برای گشایش سفارتخانه‌های دو کشور در آینده نزدیک، انجام داده و هماهنگی‌های لازم را برای تبادل هیأت‌های رسمی برای بررسی راه‌های گسترش همکاری بین دو کشور انجام دهند. علی صادق علی وزیر امور خارجه پیشین سودان بهمن ۱۴۰۲ در سفر به تهران برای نخستین بار پس از قطع روابط دو کشور با شهید امیرعبداللهیان دیدار کرد. 

حسین عوض وزیر امور خارجه فعلی سودان هم در سالجاری (۱۴۰۳) دو بار به تهران سفر کرد نخستین بار برای شرکت در مراسم یادبود شهدای خدمت و دومین بار هم برای شرکت در مراسم تحلیف مسعود پزشکیان رئیس جمهور.

جمهوری آذربایجان هم که در پی حمله مسلحانه به سفارتخانه این کشور در تهران در هفتم بهمن‌ ۱۴۰۱ که به کشته و مجروح شدن سه پرسنل این سفارتخانه منجر شد، اقدام به بازگرداندن سفیر و کادر دیپلماتیک این سفارتخانه به باکو و بستن این مکان دیپلماتیک کرده بود، بعد از رایزنی‌های انجام شده بالاخره در ۲۵ تیر ۱۴۰۳ از آغاز فعالیت سفارتش در تهران خبر داد و اعلام کرد که که سفارت این کشور در ایران، فعالیت خود را در یک مکان جدید در تهران از سرگرفته است.

مناسبات ایران و گامبیا هم بعد از ۱۴ سال در دولت سیزدهم دوباره از سر گرفته شد. گامبیا در آذر ماه ۱۳۸۹ روابط دیپلماتیک خود با ادعای ارسال سلاح از ایران به این کشور قطع کرد. شهید حسین امیرعبداللهیان قبل از شهادتش برای شرکت در نشست سران سازمان همکاری اسلامی به بانجول پایتخت گامبیا سفر و در حاشیه این سفر دیداری با مامادو تانگارا وزیر امور خارجه گامبیا داشت. وزیر امور خارجه گامبیا در این دیدار گفته بود «ما خواستار دوستی و همکاری با کشورهای بزرگ اسلامی از جمله ایران هستیم.»

وزیر خارجه گامبیا همچنین برای شرکت در در مراسم تحلیف مسعود پزشکیان به ایران سفر و با علی باقری دیدار کرد. در این دیدار بیانیه دو کشور مبنی بر از سرگیری روابط به امضای دو دیپلمات عالیرتبه رسید.

در این بیانیه آمده بود: متعاقب ملاقات مقامات عالی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری گامبیا طی سال‌های اخیر و مذاکرات صورت گرفته در جریان سفر مامدو تانگارا وزیر امور خارجه گامبیا به تهران با علی باقری دو طرف تصمیم گرفتند در راستای تامین منافع دو کشور، از سرگیری روابط دیپلماتیک خود را در تاریخ  ۸ مردادماه ۱۴۰۳ (۲۹ جولای ۲۰۲۴) اعلام کنند.

براساس این بیانیه، به منظور تسریع در روند اجرایی این تصمیم مقرر شد سفارتخانه‌های دو کشور در داکار (سنگال) به عنوان کانال تماس دیپلماتیک هماهنگی لازم و اقدامات مقتضی را معمول کنند.

روابط ایران و مصر هم در دولت سیزدهم شاهد گشایش‌هایی بود از جمله ملاقات‌ها و تبادل نظرهایی که مقامات عالی دو کشور از جمله روسای جمهور و وزرای خارجه داشتند.

حضور سامح الشکری وزیر خارجه پیشین مصر برای شرکت در مراسم یادبود شهدای خدمت و همچنین سفر بدر عبدالعاطی وزیر خارجه مصر برای شرکت در مراسم تحلیف مسعود پزشکیان از جمله تحولات اخیر بود.

بدر عبدالعاطی وزیر خارجه مصر نهم مرداد ماه در دیدار با علی باقری سفرش به تهران بنا به دستور رئیس‌جمهور این کشور را نشانگر اهتمام ویژه و عزم و اراده جدی مصر برای پیگیری ارتقا و تعمیق روابط با ایران خواند. باقری هم گفت که مناسبات دوستانه با مصر در امتداد تعمیق سیاست همسایگی و تحکیم آن است و این سیاست با تغییر دولت‌ها دچار تغییر نمی‌شود. 

در همین خصوص ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه روز دوشنبه ۲۹ مرداد ۱۴۰۳ در نشست هفتگی با خبرنگاران گفت: شاهد یک روند مثبت در  گفت‌وگوها و تبادل نظرهای مشترک بین دو کشور هستیم. گفت‌وگوهای تلفنی مستمری بین وزرای خارجه دو کشور برقرار است. دو طرف خود را به ادامه گفت‌وگوهای مثبت سازنده و دوستانه به منظور تحقق اراده دو کشور برای زمینه سازی ارتقای مناسبات سیاسی فیمابین متعهد می‌دانند.

البته در این دوران شاهد تحولاتی مثبت در روابط با کشورهای حوزه آسیای میانه بودیم، آنچنانکه علی باقری سرپرست وزارت امور خارجه چهارم تیر ماه سالجاری (۱۴۰۳) در نشستی خبری در حاشیه نوزدهمین نشست وزرای امور خارجه مجمع گفت‌وگوی همکاری آسیا ACD در تهران گفت که «روابط با تاجیکستان و ترکمنستان بعد از دولت رئیسی، وارد سرفصل و مسیر جدیدی شد.»