سرنوشت نامعلوم طلای سیاه اقلیم کردستان عراق

گروه انرژی: در هفته‌های آینده صنعت نفت و گاز کردستان عراق با نقطه عطفی مواجه است که می‌تواند بر تغییر چشم‌انداز ژئوپلیتیک منطقه نیز تاثیر بگذارد. دولت اقلیم کردستان عراق و دولت فدرال عراق، از 25 مارس 2023 و به دنبال صدور حکم دادگاه داوری اتاق بازرگانی بین المللی پاریس، برای از سرگیری صادرات نفت از کردستان عراق به ترکیه تلاش کرده اند. این بن بست پیامدهای مهمی برای اقتصاد و اداره حکومت اقلیم کردستان داشته و مسیر پیش رو را در هاله ای از ابهام قرار می دهد.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از کردپرس، در سال 2007 که پارلمان اقلیم کردستان قانون تولید نفت و منابع گاز را تصویب کرد فصل جدیدی پیش روی این منطقه باز شد. به دنبال آن هم وزارت منابع طبیعی برای نظارت بر این دارایی های ارزشمند ایجاد شد. با این حال، تنش ها بین بغداد و اربیل به بر سر صادرات مستقل نفت و گاز کردستان از طریق خط لوله داخل اقلیم کردستان که به خط لوله ترکیه منتهی به بندر جیهان در دریای مدیترانه متصل است، تشدید شد. این امر باعث شد بغداد سهم دولت اقلیم کردستان از بودجه فدرال را قطع کرده و اقدامات قانونی علیه ترکیه را آغاز کند که در نهایت منجر به تعلیق صدور نفت اقلیم کردستان در 25 مارس 2023 شد.

پنج ماه پس از توقف حمل و نقل نفت اقلیم کردستان از طریق ترکیه و علیرغم توافق سریع بین اقلیم کردستان و دولت فدرال عراق و اظهارات مثبت و امیدوارانه هر دو طرف در مورد از سرگیری سریع روند صادرات، دیدارهای سه جانبه یا دوجانبه بین دو طرفین در این پرونده، نه تنها به توافق جدیدی برای حل اختلافات منجر نشد بلکه حل واقعی مسئله توسط ترکیه-عراق- اقلیم کردستان را از دسترس خارج کرد.

با توجه به این موضوع، بدیهی است که آینده صادرات نفت کردستان دشوار بوده و به منافع همه بازیگران از جمله قدرت های بزرگ جهانی و منطقه ای بستگی دارد.

صادقانه باید گفت که سرنوشت نفت کردستان در درجه اول به منافع منطقه ای و بین المللی بیشتر وابسته است تا تامین نیازهای دولت محلی اقلیم کردستان. اکنون دو حزب اصلی که دولت اقلیم کردستان را در دست دارند تنها تصمیم گیرندگان اصلی در تعیین سرنوشت نفت کردستان عراق نیستند. با تشدید تنش میان احزاب محلی در چند ماه گذشته، کمبود درآمد نفتی آنها را بیشتر از هم دور کرده و توانایی آنها را برای ایستادگی در برابر منافع خارجی در مورد تصمیم گیری درباره نفت کاهش داده است.

نکات کلیدی که در صادرات نفت کردستان عراق باید در نظر گرفت، اینهاست:

سیاست گذاری در اقلیم کردستان: شکاف میان احزاب اصلی کرد، به ویژه احزاب داخل حکومت اقلیم کردستان، تضعیف حدود خودمختاری این قلمرو بر اساس قانون اساسی عراق را برای عوامل خارجی آسان تر می کند. متحد شدن احزاب بزرگ کرد در اقلیم کردستان می تواند به حفظ منافع این منطقه در تصویب قانون نفت و گاز فدرال عراق کمک کند.

پایبندی اربیل و بغداد به تعهدات: پایبندی به توافق موقت، به ویژه در مورد قانون بودجه و تصویب قانون فدرال هیدروکربن احتمالاً تکلیف آینده صنعت نفت در کردستان را تعیین خواهد کرد. هر گونه انحراف از توافق می تواند انتخاب های رادیکال تری را به دنبال داشته باشد.

عرضه نفت اقلیم کردستان در بازارهای جهانی: اکنون زمان بندی و امکان سنجی از سرگیری تولید نفت کردستان و دسترسی به خریداران بین المللی به بغداد و آنکارا بستگی دارد. استفاده داخلی از نفت اقلیم کردستان می تواند چالش های مالی و اداری ایجاد کند اما همکاری میان احزاب کرد ممکن است بر تصمیم بغداد برای حمایت از صادرات تأثیر بگذارد.

میزان آمادگی حکومت اقلیم کردستان برای ازسرگیری تولید نفت: دولت اقلیم کردستان باید بداند که دولت های صادرکننده نفت با ظرفیت های صادراتی بالاتر، تمایل دارند نفوذ بیشتری در سیاست بین المللی داشته باشند. اگر حکومت اقلیم کردستان در امنیت جهانی انرژی همچنان در حاشیه قرار گیرد، این مسئله می تواند بر تمایل شرکای بین المللی برای سرمایه گذاری در منطقه تأثیر منفی گذاشته و به طور بالقوه ضعف صنعت نفت این منطقه را تسریع کند.

منافع قدرت های جهانی در صنعت نفت کردستان: منافع قدرت های جهانی به ویژه ایالات متحده و روسیه بر صنعت نفت و گاز این منطقه تاثیرگذار خواهد بود. متقاعد کردن این کشورها به اینکه صنعت نفت و گاز کردستان عراق هیچ تهدیدی برای منافع آنها ندارد، می تواند استراتژی کلیدی خارجی رهبران کرد باشد.

عوامل بازار جهانی نفت: تغییرات آتی در توازن بازار جهانی نفت می‌تواند بر تصمیم برای شروع مجدد تولید نفت در اقلیم کردستان تأثیر بگذارد که احتمالاً ناشی از تغییرات قابل‌توجه در قیمت نفت یا پویایی بازار جهانی است.

نقش مخالفان کرد و عراق: واکنش گروه‌های مخالف کردها و عراق به توافق نفتی بغداد و اربیل و چالش‌های احتمالی در دادگاه عالی فدرال می‌تواند تولید نفت را موقتاً متوقف کند.

امنیت انرژی اروپا و دسترسی به منابع گاز طبیعی: بسته به تقاضای گاز طبیعی اروپا در سال های آینده، ممکن است ایجاد تعادل  در بازار گاز اروپا برای آینده صنعت نفت کردستان اهمیت داشته باشد.

منافع شرکت های تولید کننده نفت در تنش میان اربیل و بغداد:  این که شرکت های نفتی بین المللی در صورت پیشنهاد بغداد مبنی بر تعامل مستقیم با آنها، واکنش این شرکتها به بستن قرارداد با دولت اقلیم کردستان چه خواهد بود، می تواند بر پویایی صنعت نفت اقلیم کردستان تاثیر گذاشته و تقابلات جدیدی را نیز بوجود بیاورد.

منافع ترکیه: امکان ازسرگیری صادرات مستقل نفت اقلیم کردستان از طریق ترکیه ممکن است بر جذابیت اقتصادی قراردادهای مختلف برای آنکارا تأثیر بگذارد.

سناریوهای احتمالی آینده صنعت نفت و گاز کردستان عراق بسیار متفاوت بوده و طیفی از آغاز مجدد صادرات بر اساس توافق اربیل و بغداد تا ادامه توقف جریان نفت با افزایش فشار از سوی بغداد را شامل می شود. به نتیجه رسیدن هر کدام از این سناریوها به تعامل پیچیده عوامل تاثیرگذار بستگی دارد اما در کل، آینده صنعت نفت کردستان زیاد مشخص نیست.