۱۰ درصد مصرف گاز در فصول سرد باید از محل ذخیره‌سازی تامین شود

گروه انرژی: گاز به عنوان اصلی‌ترین حامل انرژی کشور شناخته می‌شود و وابستگی بالای سبد انرژی کشور به آن، توجه ویژه و اهمیت بررسی وضعیت گاز در کشور را نشان می‌دهد. در حال حاضر، ۸۰ درصد از سبد انرژی در بخش خانگی، ۶۱ درصد از بخش تجاری و خدمات عمومی، ۷۹ درصد از بخش صنعتی، ۱۳ درصد از بخش حمل ونقل و ۳۲ درصد از بخش کشاورزی وابستگی مستقیم به گاز دارد.

وابستگی حدود ۷۰ درصد بخش مصرفی کشور به گاز

به گزارش بولتن نیوز به نقل از مسیر اقتصاد،  از سوی دیگر استفاده از گاز در سوخت نیروگاه‌های کشور برای تولید برق باعث می‌شود تا در همه بخش‌های ذکر شده، وابستگی به گاز به صورت غیرمستقیم از طریق تولید برق نیز افزوده شود. به عبارتی اثرگذاری مستقیم و غیرمستقیم گاز در بخش‌های مصرفی بسیار بالاست و به صورت کلی حدود ۷۰ درصد بخش مصرفی کشور به گاز وابسته است.

ایران با دارا بودن بیش از ۳۲.۱ تریلیون مترمکعب از ذخایر گاز طبیعی، بعد از روسیه، دومین کشور بزرگ دارنده ذخایر گازی ایران دومین کشور دارنده ذخایر گازی اثبات شده دنیا و همچنین سومین کشور تولیدکننده و چهارمین کشور مصرف‌کننده گاز طبیعی در جهان است.

در سال ۱۴۰۰، میانگین مصرف گاز طبیعی در کشور ۶۵۱ میلیون مترمکعب بوده است که بخش نیروگاهی با ۳۲ درصد، صنعت ۳۰ درصد و خانگی و تجاری با ۲۹ درصد بیشترین سهم از مصرف را داشته‌اند. جدول زیر سهم هر یک از بخش‌ها و زیربخش‌ها را در مصرف گاز طبیعی در کشور نشان می‌دهد.

با شروع فصل سرد، میزان مصرف در بخش خانگی و تجاری در سردترین ماه ۶.۷ برابر گرمترین ماه سال می‌شود که سهم بخش خانگی و تجاری را از ۱۰ به ۴۹ درصد می‌رساند. بنابراین اختلاف کل مصرف در سردترین با گرمترین ماه سال به صورت متوسط به بیش از ۲۲۰ میلیون مترمکعب در روز می‌رسد.

براساس سند پشتیبان تراز گاز طبیعی مصوب شورای عالی انرژی، پیش‌بینی شده است در صورت ادامه روند کنونی، حداکثر اختلاف مصرف در فصول گرم و سرد در سال‌های ۱۴۱۰ و ۱۴۲۰ به ترتیب به ۴۵۳ و ۵۷۹ میلیون متر مکعب در روز برسد که تامین گاز در فصول سرد سال را با چالش جدی روبرو می‌کند.

ظرفیت ذخیره‌سازی گاز در دنیا به صورت متوسط ۱۱ درصد از کل مصرف گاز

به منظور مقابله با ناترازی فصلی گاز، ضمن تأکید بر افزایش تولید پایدار و بهینه‌سازی انرژی در بخش‌های مختلف، توجه ویژه به استفاده از ذخیره‌سازی گاز در مخازن زیرزمینی بسیار حائز اهمیت است. به فرآیند ذخیره کردن گاز در مخازن طبیعی موجود در زیرزمین ذخیره‌سازی گاز گفته می‌شود. مخازن در فصول گرم سال به تدریج پر می‌شوند و سپس در فصول سرد سال به کمک عرضه گاز طبیعی می‌آیند. ذخیره‌سازی گاز طبیعی دارای مزایای مختلفی است که از جمله مهمترین مزایای مستقیم و غیرمستقیم ذخیره‌سازی گاز می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

کمک به تأمین گاز در فصول سرد سال
ایجاد امنیت در تأمین گاز و تعادل در شبکه گازرسانی در زمان وقوع حوادث غیرقابل پیش‌بینی
پایداری صادرات گاز، ارزآوری و تقویت موقعیت ژئوپولتیک کشور
تداوم تأمین در گاز مورد نیاز برای تزریق به مخازن نفتی با هدف ازدیاد برداشت
کاهش انتشار آلاینده ناشی از سوخت مایع جایگزین در نیروگاه

برخی از کشورها از ۱۰۰ سال پیش و سایر کشورها از حدود ۵۰ سال پیش نسبت به توسعه ذخیره‌سازی گاز طبیعی اقدام کرده‌اند. به صورت متوسط ظرفیت ذخیره‌سازی گاز در دنیا ۱۱ درصد از کل مصرف گاز است و این رقم در کشورهای اروپایی به طور متوسط به ۲۳ درصد می‌رسد. این نسبت در آمریکا و روسیه به ترتیب معادل ۱۷.۵ و ۱۸.۴ درصد است.

ایران به رغم داشتن منابع عظیم گازی و همچنین مخازن هیدروکربوری با پتانسیل ذخیره‌سازی گاز، میزان ظرفیت ذخیره‌سازی آن تنها ۱.۴ درصد از کل مصرف است. در حال حاضر ظرفیت ذخیره‌سازی کشور با وجود دو مخزن سراجه و شوریجه حدود ۳.۴ میلیارد مترمکعب می‌رسد و در سردترین ماه سال حدود ۳ درصد از کل مصرف را تأمین می‌کند. براساس مطالعات موجود، پتانسیل ۲۲۴ میلیون متر مکعبی در روز تولید از محل‌ذخیره‌سازی طی یک برنامه پنچ ساله وجود دارد.

ذخیره‌سازی گاز طبیعی، در شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در حال پیگیری است

موضوع ذخیره‌سازی گاز در ایران تا پیش از سال ۱۳۸۶ به صورت جدی مطرح نبوده و پس از آن سال با کاهش دمای و نیاز به تأمین گاز، بحث ذخیره‌سازی گاز مطرح شد که با تأسیس شرکت ذخیره‌سازی گاز طبیعی منتهی به دو طرح ذخیره‌سازی گاز در میدان شوریجه و سراجه شد. پس از آن در سال ۱۳۹۶ این شرکت منحل شد و مسئله ذخیره‌سازی پس از آن پیشرفت خاصی نداشت.

این درحالی است که ذخیره‌سازی گاز طبیعی فارغ از نگاه اقتصادی، می‌توانست به امنیت تأمین انرژی در کشور کمک کند. در حال حاضر ذخیره‌سازی گاز طبیعی، در شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در حال پیگیری است.

میزان ذخیره‌سازی کشور از طریق دو مخزن سراجه (استان قم) با ظرفیت ۱.۲ و شوریجه (استان خراسان رضوی) با ظرفیت ۲.۲ میلیارد مترمکعب در سال صورت می‌پذیرد. به رغم رشد ناترازی فصلی در سال‌های اخیر، میزان ذخیره‌سازی در کشور تغییر چندانی نداشته است.

در سال ۱۳۹۸، میزان گاز تحویلی به خط از طریق این دو مخزن حدود ۲.۵۷ میلیارد مترمکعب بوده است که این عدد برابر با ۱.۱ درصد از کل مصرف داخلی است و تمامی وظایف مرتبط با آن با شرکت مهندسی و توسعه گاز است.

بررسی زمین‌شناسی نشان می‌دهد که ۴۰ ساختار با پتانسیل ذخیره‌سازی گاز طبیعی در کشور وجود دارد که در صورت سرمایه‌گذاری و انجام مراحل ارزیابی و توصیف مخزن می‌تواند به حل مسئله ناترازی فصلی و همچنین تأمین گاز در بخش‌های شمالی کشور کمک شایانی کند.

در طول برنامه هفتم توسعه حداقل ۱۰ درصد مصرف گاز باید از محل ذخیره‌سازی باشد

در بین انواع مخازن ذخیره‌سازی، در حال حاضر صرفا مخازن هیدروکربوری در کشور در حال بهره‌برداری هستند، این در حالی است که مخازن آبخوان و نمکی نیز می‌تواند به ظرفیت کشور افزوده شود. نمودار زیر موقعیت تقریبی مخازن، آبخوان و گنبد نمکی با پتانسیل ذخیره‌سازی را در کشور نشان می‌دهد.

با توجه به اختلاف مصرف گاز در فصول گرم و سرد سال ضروری است کشور با توجه به پتانسیل مخازن موجود، در گام اول اقدام‌های لازم را برای رسیدن به سهم حداقل ۱۰ درصد (در طول برنامه هفتم توسعه) و در گام بعدی به سهم حداقل ۲۰ درصد مصرف از محل ذخیره‌سازی در دستور کار قرار دهد.

یکی از مشکلاتی که تاکنون مانع از توسعه ظرفیت ذخیره‌سازی گاز در کشور شده است، ناهماهنگی شرکت‌های تابعه وزارت نفت بوده است. با توجه به ضرورت توسعه ظرفیت ذخیره‌سازی کشور در سال‌های برنامه هفتم توسعه، باید هماهنگی لازم بین شرکت‌های تابعه وزرات نفت ایجاد شود.