وابستگی صدا و سیما به جیب دولت تا کی؟

بولتن نیوز: وبا وجود رشد 7 هزارمیلیارد ریالی هزینه های جاری و عمرانی صداوسیما که از 3 هزار میلیارد ریالی در سال 85 به 10 هزارمیلیارد ریال در سال 89 افزایش یافته، سهم درآمد یا آگهی ها همچنان ثابت مانده و رقم آن از یک هزار میلیارد ریال در سال 85 به 4 هزار میلیارد ریال رسیده و در نتیجه زیان و نیاز به بودجه عمومی در شرایط عدم کارایی  صداوسیما بدون توجه به موقعیت انحصاری تولید و درآمد، افزایش یافته و از 2 به 6 هزارمیلیارد ریال در سال 89 افزایش یافته است.

در حالی که با چنین بودجه ای می توان هرساله یک سد بزرگ و کارخانه صنعتی را راه اندازی کرد. اما باتوجه به ضرورت توجه به موضوعات فرهنگی و اطلاع رسانی و همچنین ارتقای جایگاه رسانه ملی در فرهنگ سازی کشور، لازم است که مدیریت و کارایی این سازمان تقویت شود تا با کاهش نیاز و زیان این سازمان شاهد بهبود درآمد ها و کاهش هزینه ها وایجاد تعادل در درآمد هزینه صداو سیما باشیم.

مقایسه درآمدها، اعتبارات هزينه‌اي و تملك دارايي‌هاي سرمايه‌اي رسانه‌هاي دولتي شامل صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران و سازمان‌هاي تابعه و مرتبط، خبرگزاري جمهوري اسلامي، خبرگزاري دانشجويان، روزنامه رسمي جمهوري اسلامي و مطبوعات ايران در لايحه بودجه 1389 نشان می دهد که صداو سیما به تنهایی چند برابر نهادها و شرکت های زیان ده دیگر بودجه دارد اما از نظر کارایی و تاثیر گذاری و کسب رضایت مخاطبان متناسب با بودجه ای که مصرف می کند عمل نکرده است.

سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران با قوانين خاص اداره مي‌شود و تنها از لحاظ بودجه در حكم شركت‌هاي دولتي (زيان‌ده) قرار مي‌گيرد، به عبارت دیگر، تنها از نظر زیان ده بودن شبیه شرکت هایی مانند آب و فاضلاب یا موسسات فرهنگی است اما از نظر قوانین متفاوت با دیگران است.

همچنین تفاوت ارقام بزرگ بودجه صدا وسیما که چند برابر مجموعه موسسات فرهنگی دیگر کشور است، این انتظار را ایجاد می کند که کارایی و خدمات آن نیز چند برابر موسسات دیگر باشد.

اگر هزینه یک شبکه تلویزیونی خصوصی پر مخاطب درحد مخاطبان صداو سیما در کشورهای مختلف را با بودجه صداو سیما مقایسه کنیم و همچنین درآمد شبکه های تلویزیونی خصوصی را با ملاحظه محدودیت هایی که دارند، مورد توجه قرار دهیم متوجه می شویم که صداو سیما در ایران نتوانسته از موقعیت انحصاری جذب آگهی و حق پخش تلویزیون و تولید گزارش و اخبار در داخل کشور، به خوبی بهره ببرد.

 در حالی که اگر یک تلویزیون خصوصی، حق تهیه گزارش و خبر و پخش آن و همچنین جذب آگهی از همه شرکت ها و فعالان اقتصادی داخل کشور را داشته باشد، به طور نسبی موفق تر عمل خواهد کرد.

به عبارت دیگر، با وجود امکانات انحصاری حق تهیه اخبار و گزارش و فیلم تلویزیونی ،استفاده از امکانات جامعه هنری و ارتباط با دستگاه های اجرایی و موسسات فرهنگی و اقتصادی در داخل کشور، همچنین موقعیت ویژه و خاص جذب آگهی و نرخ بالای هزینه آگهی های بازرگانی و... صداوسیما حتی موفق به سر به سر کردن و ایجاد تعادل در هزینه ها و درآمد ها نشده است و حتی کمتر از 40 درصد هزینه های خود را از محل موقعیت انحصاری جذب آگهی تامین کرده است.

درصد رشد بودجه صدا و سیما که تحت عنوان کمک یا زیان دولتی در لایحه بودجه می آید در سال های قبل از 86 با رشد بالای 12 درصدی مواجه بوده و از سال 86 به این سو، با رشد بالای 27، 19، 15 و 24 درصد مواجه شده است که در مقایسه با تورم نیزبالا بوده است و نشان دهنده این واقعیت است که رشد واقعی هزینه های صداوسیما همچنان روبه افزایش است و بالاتر از نرخ تورم رشد کرده است.

دریافت کمک یا زیان در سال های 84 تا 89 تقریبا 2.5 برابر شده، و از  2 هزار میلیارد ریال به 5 هزار میلیارد ریال رشد کرده است. حال آن که شاخص تورم در این سال ها تقریبا 2 برابر شده است.

مشاهده رقم 5 هزار میلیارد ریالی رقمی است که با فروش یکی از بزرگترین شرکت های  صنعتی  برابری می کند  و درحالی که بزرگترین شرکت های تجاری و تولید کننده ایران چنین رقمی را در سال  کالا می فروشند دریافت چنین رقمی به عنوان کمک به صداوسیما بهتر لمس می شود.

همچنین مقایسه این رقم کمک به صدا وسیما با کل رقم بودجه عمرانی کشور که در سال های 84 تا 89  که حدود 20 تا 30 هزار میلیارد تومان بوده، نشان می دهد که کمک به صداوسیما حدود 2تا 3 درصد بودجه عمرانی است.
به عبارت دیگر، با چنین بودجه ای می توان مشکلات کمبود مالی و نقدینگی  یکی از سدهای بزرگ مانند سد گتوند که جزو بزرگترین سدهای ایران است را تامین کرد و ظرف یکی دوسال به اندازه همین رقم 5 هزار میلیارد ریال بازگشت سرمایه و درآمد داشت.

اگر چه فرهنگ کشور باید به اندازه کافی مورد حمایت باشد و رسانه ملی باید با توجه و برنامه ریزی همراه باشد، اما اگر مدیریت چنین مجموعه ای که از موقعیت انحصاری تولید فیلم و گزارش و اخبار و جذب آگهی برخوردار است بهتر شود، نیاز کمتری به دریافت کمک از دولت خواهد داشت.
میزان درآمد صداوسیما  در این سال ها از 1 هزار میلیارد ریال  درسال 85 به 4 هزار میلیارد ریال افزایش یافته و 3 هزار میلیارد ریال بیشتر شده است .

اما بیش از این میزان شاهد رشد هزینه های این سازمان بزرگ بوده ایم که از 3 هزار میلیارد ریال در سال 85 به 10 هزار میلیارد ریال در سال 89 رسیده و 7 هزار میلیارد ریال بیشتر شده است در حالی که درآمد صداوسیما تنها 3 هزارمیلیارد ریال بیشتر شده، در نتیجه برای این شکاف 4 هزار میلیارد ریالی، کمک دولت یا زیان صداو سیما از 2 هزار میلیارد ریال سال 85 به 5 هزار میلیارد ریال در سال 89 افزایش یافته و 3 هزار میلیارد ریال بیشتر شده و احتساب بودجه عمرانی یک هزار میلیارد ریالی، کل بودجه عمومی دولت برای صداوسیما به رقم 6 هزار میلیارد ریال افزایش یافته است.

به عبارت دیگر، با وجود رشد درآمد نفت، در این سال های  اخیر که از 30 میلیارد دلار به بالای 100 میلیارد دلار رسیده و رشد اقتصادی به بالای 5 درصد در اکثر سال های اخیر رسیده و رشد درآمد سرانه و تولید و صنعت را به همراه داشته است، صداوسیما همچنان حدود  35 تا 40 درصد هزینه های خود را از محل آگهی ها جذب کرده است در حالی که با وجود افزایش سطح رفاه و درآمد کشور  و تحرک بیشتر موسسات و فعالان اقتصادی کشور، انتظار می رود که سهم آگهی های بازرگانی و درآمد صداوسیما از هزینه ها افزایش داشته باشد در حالی که این سهم تقریبا ثابت بوده  و در نتیجه دولت مجبور شده که حدود 60 درصد هزینه های عمرانی و جاری صداوسیما را پوشش دهد.

گسترش شبکه های استانی و رادیویی و شبکه ها، و درنتیجه رشد هزینه های صداو سیما، همراه با بهبود کیفی و تحول و تغییر در برنامه ها نبوده است و به جز مواردی که به زبان بومی، ویژگی های فرهنگی بومی هر استان و منطقه مرتبط است، در بقیه موارد، تکرار روند گذشته است که در مرکز کشور و تهران وجود دارد و مخاطب، تفاوت و تغییر در برنامه های استانی و رادیوهای مختلف را احساس نمی کند.
اضافه شدن بند برنامه بهره برداري از تاسيسات و تجهيزات فني و توليد پخش با شماره 30290 به مبلغ 400 ميليارد ريال از بدعت‌هايي است كه در گذشته وجود نداشته و دلايل توجيهي آن نامشخص است.
عدم اشاره به بند ط ماده 104 قانون برنامه چهارم توسعه مبني بر تكليف صداوسيما در «ايجاد امكان بهره‌گيري شهروندان از ماهواره‌هاي پخش مستقيم» و بودجه مورد نياز آن روزنامه جام جم يكي از بزرگترين مطبوعات سراسري كشور محسوب مي‌شود كه از گردش سرمايه زيادي نيز برخوردار است و به عنوان زير مجموعه سازمان صداوسيما در هيچ‌كجاي لايحه بودجه اشاره‌اي به آن نشده است.