تشخیص زودهنگام آلزایمر و پارکینسون با سنجش سطح حس بویایی

به گزارش بولتن نیوز، جمعی از محققان رشته فنی و مهندسی در مجتمع خدمات فنی دانشگاه صنعتی شریف با حمایت ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی در راستای اجرای یک طرح پژوهشی در حوزه علوم شناختی، موفق به طراحی و ساخت دستگاه بویایی سنج(اولفکتومتر) شدند. این دستگاه برای مطالعات شناختی در زمینه سنجش حس بویایی بیماران مورد استفاده قرار می‌گیرد.

دستگاه بویایی سنج رشته‌ای از محرک‌های بویایی شامل رایحه‌های متنوع را به صورت برنامه‌ریزی شده به فرد مورد آزمایش ارائه می‌دهد و بررسی پاسخ مغز به چنین رشته تحریکی می‌تواند به پژوهشگران در شناخت ساختار و عملکرد مغز کمک کند.

بهره‌گیری از دستگاه بویایی‌سنج در کنار سامانه نقشه‌برداری از مغز به متخصصان این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به تعامل گفتاری با آزمایش شونده کیفیت ثبت و ادراک حس بویایی در مغز او را مورد سنجش قرار دهند.

نارسایی عملکرد مغز در پاسخ به تحریک‌های بویایی نشانگر مناسبی برای تشخیص برخی از بیماری‌هایی مغز و اعصاب محسوب می‌شود و استفاده از این دستگاه امکان ثبت و پردازش سیگنال‌های مغزی و پاسخ مغز به صورت پتانسیل وابسته به رویداد بویایی را فراهم می‌سازد.

بویایی‌سنج این محققان دارای شش مخزن رایحه، سنسور دما، فشار و رطوبت، پشتیبانی از سنسور تنفس، کنترل مدت زمان و ترتیب تحریک‌های بویایی، تنظیم جریان هوای ورودی و غلظت تحریک های بویایی است.

این دستگاه که قابل حمل و سازگار با روش‌های تصویربرداری مغز است، برای اجرای آزمایش‌های متنوعی مانند آزمایش‌های مربوط به خواب، FNIRS ،EEG ،FMRI و بررسی بویایی رفتاری یا تعاملی بدون نیاز به ثبت سیگنال‌های مغزی کاربرد دارد.

ساخت دستگاهی برای شناسایی زودهنگام بیماری‌های عصبی و مغزی

محمد جواد صدقی‌زاده دانشجوی دکتری دانشگاه صنعتی شریف و مجری طرح در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه این دستگاه با عنوان "اولفکتومتر" یا بویایی سنج طراحی و ساخته شده است، گفت: زمانی که بخواهیم تحریک بینایی و یا شنوایی به فردی اعمال کنیم و پاسخ مغز وی وابسته به تحریک را به دست آوریم، ابزارهای آن موجود است و این بررسی‌ها، اقدام مرسوم در حوزه علوم اعصاب است ولی اگر بخواهیم پاسخ مغز فرد به یک تحریک بویایی را بسنجیم، ابزاری در این زمینه وجود ندارد.

صدقی زاده اظهار کرد: این دستگاه در کنار دستگاه EEG، یک سری تحریکات بویایی را به فرد اعمال می‌کند با دریافت سیگنال‌های مغز، پاسخ‌های وابسته به تحریک بویایی، سنجیده می‌شود که آیا واکنش مغز فرد مورد آزمون واکنش مورد قبول بوده است یا خیر.

وی خاطرنشان کرد: آغاز ساخت این دستگاه از آنجا آغاز شد که براساس گزارش‌های منتشر شده، اعلام شد که بیماری آلزایمر در جایی از مغز که مسیر حس بویایی است، شروع و از این ناحیه مغز دچار ضایعات می‌شود و از آنجایی که قصد داشتیم این بیماری را به صورت زودهنگام یعنی ۱۰ تا ۱۵ سال زودتر یعنی زمانی که بیماری آلزایمر به حدی برسد که فرد برای ادامه زندگی به دیگران متکی است، شناسایی کنیم، اقدام به دستگاهی برای سنجش پاسخ مغز به بو کردیم.

این محقق اضافه کرد: حس بویایی مانند سایر حواس نیست که توانایی یا از بین رفتن آن را متوجه شویم از این رو این دستگاه را عرضه کردیم.

این دانشجوی دوره دکتری دانشگاه صنعتی شریف با تاکید بر اینکه دستگاه بویایی سنج ساخته شده دارای کاربردهای دیگری چون درمان انوسمی(فقدان کامل حس بویایی) در مبتلایان به کووید-۱۹ و بررسی میزان فعال بودن حس بویایی دارد، خاطرنشان کرد: علاوه بر آن این دستگاه در درمان بیماری پارکینسون نیز کاربرد دارد چرا که در بیماری پارکینسون افت حس بویایی نیز رخ می‌دهد.

صدقی‌زاده دستگاه بویایی سنج را نوعی دستگاه تشخیصی و همچنین ابزار فیزیوتراپی بویایی توصیف کرد و ادامه داد: خدمات این دستگاه مکمل درمان است و تشخیص در آن نیز از طریق سیگنال‌های مغزی صورت می‌گیرد.

وی با اشاره به تجاری‌سازی این دستگاه، افزود: چند مرکز تحقیقاتی برای انجام مطالعات تحریک بویایی به این دستگاه مجهز شدند ضمن آنکه پژوهشگاه دانش‌های بنیادی و چند بیمارستان از جمله بیمارستان ضیائیان برای انجام چند طرح تحقیقاتی، از این دستگاه استفاده می‌کنند.